Δύο σενάρια για το Brexit

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι μετά από μακρές και κοπιώδεις συνομιλίες με την Πρωθυπουργό της Βρετανίας, Τερέζα Μέι, προσέφεραν τελικά στη Βρετανία δύο επιλογές. Αρχικά, έδωσαν την επιλογή «μιας αναβολής ώς την 22α Μαΐου, με την προϋπόθεση ότι η Συμφωνία Αποχώρησης θα εγκριθεί από τη Βουλή των Κοινοτήτων την επόμενη εβδομάδα». Στην περίπτωση, όμως, κατά την οποία η συμφωνία απορριφθεί για τρίτη φορά, αυτομάτως ενεργοποιείται το δεύτερο σενάριο, που θέλει την παράταση του άρθρου 50 να μην ξεπερνάει τη 12η Απριλίου, ημερομηνία η οποία θα κρίνει κατά πόσον η Βρετανία θα συμμετάσχει στις Ευρωεκλογές του Μαΐου.

Αναλυτές επισημαίνουν ότι οι προτάσεις αποτελούν μια «παγίδα» των «27» στη Βρετανίδα Πρωθυπουργό, μιας και το πρώτο σενάριο φαντάζει απίθανο. Βγάζοντας λοιπόν από την εξίσωση το πρώτο σενάριο, η 12η Απριλίου καθίσταται πλέον η νέα «29η Μαρτίου» και αφήνει μία μόνο επιλογή στο Λονδίνο, υπό τη μορφή «εκβιασμού». Είτε άτακτη έξοδο από την ΕΕ είτε συμμετοχή στις Ευρωεκλογές.
Ανοικτές όλες οι επιλογές

Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, μετά το πέρας της κρίσιμης αυτής Συνόδου Κορυφής, διαβεβαίωσε ότι μέχρι τις 12 Απριλίου «όλες οι επιλογές θα παραμείνουν ανοιχτές». Πιο συγκεκριμένα, απαρίθμησε τέσσερα σενάρια που θα «μπορούσε» να ακολουθήσει η Βρετανία: «Αποχώρηση με συμφωνία, αποχώρηση χωρίς συμφωνία, μακρά παράταση ή ανάκληση» του Brexit.

Στην απίθανη περίπτωση που η συμφωνία της Μέι εξασφαλίσει την έγκριση της Βουλής των Κοινοτήτων, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρεί συντεταγμένα στις 22 Μαΐου. Εντούτοις, το πιο πιθανό σενάριο είναι η συμφωνία να αποτύχει για τρίτη φορά, δρομολογώντας έτσι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, η Βουλή των Κοινοτήτων, η πλειοψηφία της οποία έδειξε τις προθέσεις της στις προηγούμενες ψηφοφορίες, θα μπορούσε να αναλάβει τον έλεγχο του Brexit πριν από τις 12 Απριλίου, προωθώντας στενότερη σχέση με την ΕΕ μέσω της παραμονής στην Τελωνειακή Ένωση.

Επιπρόσθετα, εάν η συμφωνία συντριβεί για τρίτη φορά, θα σηματοδοτήσει την ολοκληρωτική πια κατάρρευση της διαπραγματευτικής διαδικασίας των τελευταίων τριών χρόνων, εξέλιξη η οποία θα συμπαρασύρει μαζί της την Τερέζα Μέι. Μπορεί να προκηρυχθούν εκλογές, αλλά αυτό απαιτεί επίσης παράταση για την αποφυγή ενός Brexit χωρίς συμφωνία. Με την προκήρυξη εκλογών και την ενδεχόμενη ανάληψη της εξουσίας από τους Εργατικούς, θα μπορούσε να επανέλθει η εναλλακτική λύση για ένα νέο δημοψήφισμα.

Τέλος, στην περίπτωση κατά την οποία το πολιτικός χάος στο Λονδίνο θα είναι τέτοιο που θα απορριφθεί τόσο η συμφωνία με ΕΕ όσο και η συμμετοχή στις ευρωεκλογές, το Ηνωμένο Βασίλειο πέφτει στα βράχια μετά τις 12 Απριλίου.
Γιατί οι 27 ενέκριναν την αναβολή του άρθρου 50

Όσο αγανακτισμένοι και αν ήταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες για την τροπή που πήρε το Brexit, στο κάλεσμα της Τερέζα Μέι για αναβολή της εξόδου, δεν είχαν άλλη επιλογή από το να ενδώσουν. Έτσι, παρά τους υψηλούς τόνους που κυριάρχησαν μιαν ανάσα πριν από την έναρξη της Συνόδου Κορυφής -ο Μακρόν είχε δηλώσει ότι εάν το Ηνωμένο Βασίλειο απορρίψει την συμφωνία, τότε οδεύουμε προς μια έξοδο άνευ συμφωνίας- τελικά η Βρετανία βρέθηκε να έχει, τουλάχιστον στο θέμα της έγκρισης, το πάνω χέρι.

Παρά την πολεμική ρητορική, αποδείχτηκε ότι οι ηγέτες της ΕΕ είχαν μηδενική «νομιμοποίηση» να επιβάλουν κάτι στη Βρετανία. Αν και ήταν στο χέρι τους η απόφαση για παράταση ή όχι του άρθρου 50, και παρά τις προϋποθέσεις που έθεσαν, η συγκατάθεση στο αίτημα της Μέι ήταν μονόδρομος. Καμιά χώρα της ΕΕ δεν θα ήθελε να αναλάβει την ευθύνη ενός άτακτου Brexit θέτοντας βέτο, ξέροντας ότι οι συνέπειές του θα συμπαρασύρουν μαζί με τη Βρετανία και τις οικονομίες πολλών κρατών μελών.

Ακόμα όμως και οι προϋποθέσεις που έθεσαν δεν θα μπορούσαν να περάσουν τις κόκκινες γραμμές της εθνικής κυριαρχίας. Θα ήταν ανήκουστο δε να προσπαθούσαν να λύσουν τον γόρδιο δεσμό του Brexit, ζητώντας ένα δεύτερο δημοψήφισμα ή εθνικές εκλογές. Πράττοντάς το θα δημιουργούσε προηγούμενο που θα «στοίχειωνε» τα άλλα κράτη μέλη σε μελλοντικές διαδικασίες.
Το εφιαλτικό σενάριο των Ευρωεκλογών

Παρότι οι διαπραγματεύσεις για το Brexit κράτησαν σχεδόν τρία χρόνια, αντικείμενο «παζαρέματος» αποτέλεσε η ακριβής ημερομηνία αποχώρησης της Βρετανίας. Συγκεκριμένα, ενώ η Βρετανίδα Πρωθυπουργός στην επιστολή της ζητούσε παράταση μέχρι τις 30 Ιουνίου, πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής, οι Βρυξέλλες φρόντισαν να την προσγειώσουν στην πραγματικότητα.

Ο Ντόναλντ Τουσκ επικαλέστηκε «πολιτικά και νομικά προβλήματα», θεωρώντας ότι η όποια παράταση δεν θα έπρεπε να υπερβαίνει την ημερομηνία των Ευρωεκλογών στις 26 Μαΐου 2019. Αν και πρόκειται για διαφορά «μερικών» ημερών, στην ουσία κρίνουν τη μελλοντική σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Σε κάθε περίπτωση οι Βρυξέλλες, θέτοντας το δίλημμα των δύο σεναρίων στη Βρετανία, σκοπό έχουν να αποτρέψουν τη συμμετοχή της στις Ευρωεκλογές. Το σενάριο της συμμετοχής αποτελεί «εφιάλτη» για την ΕΕ, καθώς οι σκληροπυρηνικοί ευρωσκεπτικιστές, οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα θα εκλεγούν σε περίπτωση συμμετοχής τους, θα ναρκοθετούσαν κάθε διαδικασία εντός του Ευρωβουλής.

Ήδη η άνοδος των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων τρομάζει τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, πόσω μάλλον η περίπτωση κατά την οποία σε αυτούς θα εντάσσονταν οι «αγανακτισμένοι» Βρετανοί βουλευτές. Το βέτο στα χέρια των νομοθετών του Ηνωμένου Βασιλείου θα μπορούσε εύκολα να ανατινάξει τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις για τον επταετή προϋπολογισμό, ενώ δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο να το χρησιμοποιούσαν «εκβιαστικά» για τη διαμόρφωση προς όφελός τους των μελλοντικών σχέσεων με την ΕΕ.
Η επίθεση και το πρόβλημα της Μέι
Της Συνόδου Κορυφής προηγήθηκε ένα σπάνιο διάγγελμα της Πρωθυπουργού Τερέζα Μέι προς τον βρετανικό λαό έξω από το νούμερο 10 της Ντάουνινγκ Στριτ, στο οποίο η Πρωθυπουργός Τερέζα Μέι «άνοιξε πυρ» κατά των βουλευτών, χρεώνοντάς τους την καθυστέρηση στην έξοδο της χώρας από την ΕΕ, ενώ προειδοποίησε ότι άρχισε να χάνει την υπομονή της με τα «πολιτικά παιχνίδια» στο Γουεστμίνστερ. Αποκλείοντας την ανάληψη της όποιας προσωπικής ευθύνης για το πολιτικός χάος στη χώρα, η Μέι εξαπέλυσε επίθεση κατά του βρετανικού Κοινοβουλίου αναφέροντας ότι «δύο χρόνια μετά, οι βουλευτές δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν το Brexit και ως εκ τούτου δεν θα μπορέσουμε να φύγουμε εγκαίρως».

Η επίθεση αυτή, σε μια χρονική συγκυρία όπου η υποστήριξη της Β ουλής θα κρίνει την τύχη της διαδικασίας εξόδου, κρίνεται όχι μόνο άστοχη αλλά και επικίνδυνη. Αμέσως μετά το διάγγελμα βουλευτές από όλους τους πολιτικούς χώρους επέστρεψαν τα «πυρά» στη Βρετανίδα Πρωθυπουργό, θέτοντας το ζήτημα εάν αυτό το «τοξικό παιχνίδι κατηγοριών» είναι μέρος της τακτικής της με σκοπό να εξαντλήσει τον χρόνο και να αποκλείσει τις άλλες επιλογές. Κρίνοντας λοιπόν από τις αντιδράσεις διάφορων βουλευτών, εκτιμάται ότι θα είναι μάλλον απίθανο να εγκριθεί η συμφωνία που έκλεισε για την επόμενη εβδομάδα.

Το πρόβλημα, όμως, της Τερέζα Μέι δεν είναι το Κοινοβούλιο. Πρόβλημα επίσης δεν είναι η απόφαση του προέδρου της Βουλής των Κοινοτήτων, Τζον Μπέρκοου, να μην επιτρέψει την επαναφορά της συμφωνίας για τρίτη φορά κατά την ίδια κοινοβουλευτική περίοδο, η οποία θα είναι ίδια στην ουσία με εκείνην που απορρίφθηκε από το Σώμα στις 12 Μαρτίου, επικαλούμενος κοινοβουλευτικό κανόνα του 1604. Το ουσιαστικό πρόβλημα της Πρωθυπουργού είναι η απουσία πλειοψηφίας στο ίδιο το νομοθετικό Σώμα.

Ο δρόμος για να βγει η χώρα από το τέλμα είναι η εξασφάλιση αυτή της πλειοψηφίας για έγκριση της συμφωνίας της. Έτσι κι αλλιώς εάν καταφέρει να βρει τους βουλευτές που θα την υποστηρίξουν μπορεί να προσπεράσει τον σκόπελο που έθεσε ο Μπέρκοου, κινώντας τις αντίστοιχες κοινοβουλευτικές διαδικασίες. Επίσης, εάν αποτύχει κάθε προσπάθεια της Κυβέρνησης να θέσει ενώπιον του Κοινοβουλίου για τρίτη φορά τη συμφωνία, έχει τη δυνατότητα να τερματίσει την τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο και να αρχίσει καινούργια χωρίς την προκήρυξη εκλογών.

Παρόλα αυτά, όμως, δεν απαλείφεται η πραγματική αιτία του πολιτικού προβλήματος της Βρετανίας, η οποία διαφαινόταν ήδη από τον προηγούμενο Νοέμβριο. Η Πρωθυπουργός δεν μπορεί να συγκεντρώσει πλειοψηφία για την υποστήριξη της συμφωνίας της.