«Εργασίες γεώτρησης» ή εγκλήματα πολέμου;

Στις 21 Φεβρουαρίου 2019, η παράνομη υποδεέστερη διοίκηση της Τουρκίας στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας εξέδωσε δύο αξιοσημείωτες δηλώσεις στα Αγγλικά.
Η πρώτη δήλωση, η οποία είχε τίτλο «Cavusoglu: “We are starting to drill around Cyprus”», επανέλαβε το ακόλουθο νεο-αποικιακό μήνυμα από τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας: «Οι φυσικοί πόροι στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και στην Κύπρο αποτελούν για εμάς στρατηγικό στόχο και εθνική αιτία». Αυτή η παράλειψη είναι προφανώς ενοχοποιητική.
Η δεύτερη δήλωση, η οποία είχε τον επεκτατικό τίτλο «Cavusoglu: “We are moving our second platform to the South of Cyprus and starting to drill”», επανέλαβε μια εξομολόγηση από τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας:
«Έχουμε το σκάφος Fatih. Κάνει γεώτρηση στη θαλάσσια περιοχή στην Αλάνια. Το μεταφέρουμε στα Νότια της Κύπρου. Θα μετακινήσουμε επίσης τη δεύτερη πλατφόρμα μας στην περιοχή αυτή. Το πλοίο Barbaros Hayrettin Pasha προβαίνει σε προκαταρκτικές εργασίες για το θέμα αυτό. Ας πραγματοποιήσουμε αυτές τις εργασίες γεώτρησης στις καθορισμένες τοποθεσίες».

Κάπως συμβολικά, ο κ. Cavusoglu έκανε λόγο για δύο σκάφη που φέρουν τα ονόματα Οθωμανών πολεμαρχών.
Αυτές οι αυτο-ενοχοποιητικές δηλώσεις αποτελούν μέρος μιας μεγαλύτερης εικόνας παραβάσεων εκ μέρους της Τουρκίας. Αυτή, βεβαίως, είναι μια ταραχοποιός χώρα, η οποία δεν έχει υπογράψει και δεν σέβεται τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. Συνεπώς, δεν σέβεται ούτε την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ), ούτε την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη [ΑΟΖ] αυτής.
Σχετικές απαγορεύσεις
Υποθέτω ότι η Τουρκία είναι πρόθυμη να διαπράξει «εργασίες γεώτρησης» και καινούργια εγκλήματα πολέμου. Γιατί; Είναι καθιερωμένη η απαγόρευση της λαφυροποίησης («plunder») και της λεηλασίας («pillage»), δύο πλευρές του ίδιου εγκληματικού νομίσματος. Σύμφωνα με το άρθρο 28 του Δεύτερου Κανονισμού της Χάγης του 1899: «Η λεηλασία μιας πόλης ή ενός τόπου, ακόμη και όταν γίνεται βίαια, απαγορεύεται».
Το άρθρο 6 (β) του Χάρτη του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης του 1945 περιγράφει «την λαφυροποίηση της δημόσιας ή της ιδιωτικής ιδιοκτησίας» ως έγκλημα πολέμου. H δεύτερη παράγραφος του άρθρου 33 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης του 1949 επιβεβαιώνει ότι «η λεηλασία απαγορεύεται». Το άρθρο 33 είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Σύμφωνα με το άρθρο 6 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης, το άρθρο 33 ισχύει όχι μόνο «από την αρχή μιας σύγκρουσης ή κατοχής», αλλά και «κατά τη διάρκεια της κατοχής». Αυτή η πραγματικότητα είναι σημαντική, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη μια πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της 29ης Ιανουαρίου 2019. Το Δικαστήριο επεσήμανε ρητά ότι «η διεθνής κοινότητα θεωρεί πως η Τουρκία έχει το βόρειο τμήμα της Κύπρου υπό κατοχήν [«in occupation»] ...». (Πηγή: Guzelyurtlu & Others v. Cyprus & Turkey (Application no. 36925/07), παράγραφος 193, https://hudoc.echr.coe.int/eng/#{%22itemid%22:[%22001-189781%22]} )
Το Καταστατικό της Ρώμης του 1998 ενισχύει το καθεστώς της λεηλασίας ως εγκλήματος πολέμου. Σύμφωνα με το άρθρο 8.2(b) (xvi), η «λεηλασία μιας πόλης ή ενός τόπου, ακόμη και όταν πραγματοποιείται με επίθεση», αποτελεί έγκλημα πολέμου, στο πλαίσιο μιας διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης. Σύμφωνα με το άρθρο 2 (e) (v), τέτοια λεηλασία επίσης αποτελεί έγκλημα πολέμου, στο πλαίσιο μιας μη διεθνούς σύγκρουσης.
Η ιστορία εξηγεί γιατί απαγορεύεται η λαφυροποίηση και η λεηλασία. Αρκεί να αναφερθώ στην απόφαση του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης, όπως εκδόθηκε το 1946. Όσον αφορά τις περιοχές υπό γερμανική κατοχή κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, το Δικαστήριο κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα:
«Η δημόσια και ιδιωτική ιδιοκτησία υποβλήθηκε σε συστηματική λαφυροποίηση και λεηλασία, για να διευρυνθούν οι πόροι της Γερμανίας σε βάρος της υπόλοιπης Ευρώπης... Τα αποδεικτικά στοιχεία στην υπόθεση αυτή έχουν αποδείξει ότι τα υπό γερμανική κατοχήν εδάφη έτυχαν εκμετάλλευσης προς όφελος της γερμανικής πολεμικής προσπάθειας με τον πιο άσπλαχνο τρόπο, χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν η τοπική οικονομία, συνεπεία ενός σκόπιμου σχεδίου και μιας πολιτικής». (Πηγή: The Trial of The Major War Criminals Before the International Military Tribunal, Volume 1 (IMT, Nuremberg, 1947), σελίδες 228 και 239.)
Συστηματική κλοπή
Στα κατεχόμενα εδάφη της ΚΔ, μετά από κάθε μία από τις δύο τουρκικές εισβολές του 1974, η Τουρκία φαίνεται ότι ενήργησε, με πρόθεση, με παρόμοιο τρόπο με τη Γερμανία. Μάλιστα, τότε, η κυβέρνηση της ΚΔ συνήθιζε να κατηγορεί την Τουρκία ότι είχε διαπράξει εγκλήματα όπως λαφυροποίηση και λεηλασία.
Για παράδειγμα, με επιστολή της 15ης Νοεμβρίου 1974 προς τον τότε Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ο Πρέσβης Ζήνων Ρωσσίδης, ο τότε Μόνιμος Αντιπρόσωπος της ΚΔ στον ΟΗΕ, υπέβαλε την ακόλουθη «διαμαρτυρία» σύμφωνα με «οδηγίες» από την κυβέρνηση της ΚΔ:
«Ο εισβολέας τουρκικός στρατός, αφού εξανάγκασε τους αυτόχθονες Ελληνοκύπριους να ξεριζωθούν από τις οικίες και τις περιουσίες τους κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου και των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949, προχώρησε σε πράξεις λεηλασίας και, παράνομα και αυθαίρετα, να κατάσχει τα προϊόντα των εδαφών τους. Μέρος αυτών των προϊόντων στάλθηκαν στην Τουρκία, απ’ όπου εξήχθησαν από τουρκικούς εξαγωγικούς οργανισμούς σε πολλές ευρωπαϊκές και άλλες χώρες».
Είναι ειρωνικό ότι αυτές οι χώρες συμπεριελάμβαναν τη Γερμανία. Αυτό διαπιστώθηκε μετά από διαταγή ενός δικαστηρίου στο Αμβούργο. (Πηγή: Έγγραφο S/11559 του ΟΗΕ, σελίδα 1.)
Σε μεταγενέστερη επιστολή του, με ημερομηνία 6 Δεκεμβρίου 1974, ο Πρέσβης Ρωσσίδης αναφέρθηκε στη λαφυροποίηση και στις λεηλασίες σε εκκλησίες: «Οι εισβολείς δεν δείχνουν κανένα σεβασμό στην ιερότητα των εκκλησιών. Ορισμένες από αυτές έχουν σκοπίμως καταστραφεί ή βεβηλωθεί». Ο Πρέσβης Ρωσσίδης έδωσε μερικά παραδείγματα, όπως αυτό: «H εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στα Πάναγρα [στην Επαρχία Κερύνειας] λεηλατήθηκε και, στη συνέχεια, μετατράπηκε σε στάβλο για βόδια και μαντρί για πρόβατα». (Πηγή: Έγγραφο S/11569 του ΟΗΕ, Παράρτημα ΙΙΙ.)
Η μοίρα της εκκλησίας στα Πάναγρα αποτελεί μέρος μιας μεγαλύτερης επίθεσης. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών της ΚΔ:
«Περισσότερες από 550 ελληνορθόδοξες εκκλησίες, παρεκκλήσια και μοναστήρια σε πόλεις και χωριά των κατεχομένων περιοχών έχουν λεηλατηθεί, υποστεί εσκεμμένους βανδαλισμούς και σε αρκετές περιπτώσεις κατεδαφιστεί... Η τύχη των εκκλησιαστικών κειμηλίων των ναών αυτών, που υπολογίζονται στις 20.000, παραμένει άγνωστη. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Κυπριακής Αστυνομίας, πάνω από 60.000 πολιτιστικά αντικείμενα έχουν μεταφερθεί παράνομα σε ξένες χώρες μετά το 1974. Πολύ σημαντικές και ανεκτίμητες εικόνες περιήλθαν στην κατοχή οίκων δημοπρασίας και πωλήθηκαν παράνομα στο εξωτερικό από εμπόρους τέχνης». (Πηγή: www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2016.nsf/mfa16_gr/mfa16_gr?OpenDocument&print )
Πρόσθετες λεπτομέρειες μπορούν να βρεθούν σε άλλες πηγές, όπως τη δικαστική απόφαση που εκδόθηκε το 1990 από τον έβδομο κύκλο του αμερικανικού Εφετείου. Ο Επικεφαλής Δικαστής Bauer αναφέρθηκε στη «διάπραξη λαφυροποίησης της εκκλησίας της Κανακαριάς» από «βανδάλους» και στην «κλοπή» των ψηφιδωτών της. [Πηγή: Autocephalous Greek-Orthodox Church of Cyprus v Goldberg & Feldman Fine Arts and Goldberg 917 F.2d 278 (1990)].
Λαμβάνοντας υπόψη τη συστηματική εγκληματικότητα στα κατεχόμενα, για την οποία η Τουρκία είναι υπεύθυνη ως κατοχική δύναμη, δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για Αδικήματα που αφορούν Πολιτιστικά Αγαθά, γνωστή ως η Σύμβαση της Λευκωσίας, όπως εγκρίθηκε στις 3 Μαΐου 2017. (Βλ. www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/221/signatures?p_auth=1Lwi23Yn )
Ο Πενταδάκτυλος
Εδώ πρέπει να αναγνωρίσω την εξαιρετική δουλειά που έχει κάνει η Άννα Μαρία Ευτυχίου, για να ειδοποιήσει το κοινό για τη «λεηλασία» και την «αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος στον Πενταδάκτυλο», λόγω της «παράνομης λατόμευσης». (Δείτε, π.χ. το άρθρο «Χωρίς τέλος η λεηλασία του Πενταδακτύλου (vid)», της 21.10.2018 στο www.sigmalive.com/news/local/535704/xoris-telos-i-leilasia-tou-pentadaktylou-vid# )
Συμπεράσματα
Φαίνεται ότι η Τουρκία δεν νοιάζεται αν διαπράττει παρανομίες ή ακόμα και εγκλήματα πολέμου. Ήρθε η ώρα να τερματιστεί η συστηματική αδικία. Πρέπει να προσαχθούν στη Δικαιοσύνη όλα τα κράτη και όλα τα άτομα που είναι υπεύθυνα για τη λαφυροποίηση, για τη λεηλασία και για αλλά εγκλήματα, όπως η κάλυψη των εγκλημάτων.
Εν τω μεταξύ, εάν έχει σεβασμό για το κράτος δικαίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ πρέπει να εμποδίσει την Τουρκία από το να εμπλακεί σε νέες μορφές παρανομίας στην ΑΟΖ της ΚΔ. Πρέπει επίσης να υποχρεώσει την Τουρκία να καταβάλει αποζημιώσεις. Με άλλα λόγια, η δικαιοσύνη πρέπει να υπερισχύσει.
ΚΛΕΑΡΧΟΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus.

Οι απόψεις στο άρθρο είναι προσωπικές.