Ένα μίνι δεύτερο δημοψήφισμα
Η σημασία του αποτελέσματος των ευρωεκλογών για το Brexit
Κυριακή 12 Μάι 2019
Η αποτυχία εξεύρεσης μιας ικανοποιητικής φόρμουλας για έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ έφερε ως αποτέλεσμα να κλειδώσει η συμμετοχή τής χώρας στις Ευρωεκλογές, γράφοντας από τη μια άλλο ένα κεφάλαιο στο δράμα του πολιτικού αδιεξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ από την άλλη επηρεάζει τη σύνθεση της Ευρωβουλής σε μια χρονική συγκυρία, κατά την οποία οι εκλογές αναμένεται να σηματοδοτήσουν μια νέα εποχή για την ευρωπαϊκή πολιτική ζωή.
Η συμμετοχή της Βρετανίας
Η συμμετοχή της Βρετανίας στις Ευρωεκλογές δεν προκάλεσε καμιά έκπληξη, απλώς επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά τη βαθιά κρίση στην οποία βρίσκεται η χώρα το τελευταίο διάστημα. Λιγότερο από ένα μήνα πριν η Πρωθυπουργός της χώρας, Τερέζα Μέι, στην προσπάθειά της να πείσει τους Ευρωπαίους ηγέτες να της δώσουν μία παράταση, διαβεβαίωνε ότι θα μπορούσε να φέρει εις πέρας τη δύσκολη αποστολή να περάσει μια συμφωνία για το Brexit από τη Βουλή των Κοινοτήτων πριν από τις 30 Ιουνίου, ώστε να αποφύγει τη συμμετοχή της χώρας στις Ευρωεκλογές.
Η ανακοίνωση της συμμετοχής αποτέλεσε άλλο ένα πλήγμα για το Συντηρητικό Κόμμα, το οποίο ήθελε απεγνωσμένα να αποφύγει τις Ευρωεκλογές, αφού η λαϊκή αγανάκτηση για το πολιτικό αδιέξοδο του Brexit θα μεταφραζόταν σε εκλογικά ποσοστά. Η ανάγνωση της ανακοίνωσης της συμμετοχής της χώρας στις εκλογές όμως δεν σταματά εδώ, αφού ουσιαστικά επιβεβαιώνει ότι οι διακομματικές συνομιλίες που έχει η Μέι με το Εργατικό Κόμμα δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα.
Ούτε οι Συντηρητικοί αλλά ούτε και οι Εργατικοί λίγες ημέρες πριν από το άνοιγμα της κάλπης έχουν αρχίσει επίσημα την προεκλογική τους εκστρατεία, παρά το γεγονός ότι έχουν επιλέξει τους υποψήφιούς τους. Στους κυβερνητικούς κύκλους φαίνεται να κυριαρχεί η άποψη ότι οι Βρετανοί ευρωβουλευτές, οι οποίοι θα εκλεγούν, δεν θα χρειαστεί να καθίσουν στις θέσεις τους, εκφράζοντας αισιοδοξία ότι θα περάσει μια συμφωνία πριν από την καλοκαιρινή αργία του Βρετανικού Κοινοβουλίου.
Οι πολίτες απηύδησαν
Μία γεύση του αποτελέσματος της κάλπης για τη Βρετανία έδωσαν οι τοπικές εκλογές, στις οποίες τόσο οι Συντηρητικοί, όσο και οι Εργατικοί δέχτηκαν βαρύτατα πλήγματα, προκρίνοντας ότι το «φιάσκο» του Brexit και οι συνέπειές του θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στην έκβαση του αποτελέσματος και στις Ευρωεκλογές. Πολιτικοί αναλυτές διαπιστώνουν ότι οι Βρετανοί πολίτες είναι απηυδισμένοι από την αδιέξοδη κατάσταση και αρνούνται να συμμετάσχουν στη δημοκρατική διαδικασία, αφού έχασαν την πίστη τους στους πολιτικούς.
Μάλιστα, οι Ευρωεκλογές δύνανται να λειτουργήσουν ως ένα «μίνι δεύτερο δημοψήφισμα» για το Brexit, αφού ο τρόπος με τον οποίο θα ψηφίσουν οι πολίτες αναμένεται να αναδείξει με πιο ξεκάθαρο τρόπο εάν εμμένουν στην απόφαση για έξοδο της χώρας από την ΕΕ ή άλλαξαν γνώμη. Ενδεικτική της πολιτικής κατάστασης στη Βρετανία είναι η «αναγκαιότητα» που γεννήθηκε για δημιουργία κομμάτων, τα οποία να ανταποκρίνονται σε έναν ειδικό σκοπό. Συγκεκριμένα, μέσα από τις μάχες του Brexit γεννήθηκε το αντιευρωπαϊκό Brexit Party και το αντίπαλον δέος, το Change UK, το οποίο τάσσεται υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ.
Κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι Βρετανοί ψηφοφόροι εμφανίζονται βαθιά κατακερματισμένοι, προκρίνοντας βαριά ήττα για τους Συντηρητικούς και σαρωτική νίκη για τους ευρωσκεπτικιστές. Σύμφωνα με τη νεότερη δημοσκόπηση της YouGov, καθαρό προβάδισμα έχει το Brexit Party του Nigel Farage με ποσοστό 27%, αφήνοντας κατά πολύ πίσω του τους Εργατικούς, οι οποίοι προβλέπεται να φτάσουν στο 22%.
Η δημοσκόπηση παράλληλα επιβεβαιώνει το εφιαλτικό σενάριο για τους Συντηρητικούς, οι οποίοι μετά βίας σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση αναμένεται να φτάσουν στο 15%. Στο 10% προβλέπονται τα ποσοστά των Πρασίνων, στο 9% των Φιλελευθέρων, στο 7% του UKIP, ενώ στο 6% του Change UK. Όσον αφορά τις δημοσκοπήσεις σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου, η Kantar Public δεν προβλέπει ραγδαίες ανακατατάξεις με την είσοδο των Βρετανών ευρωβουλευτών.
Σύμφωνα με την προβολή, πρώτο κόμμα αναμένεται το EPP με ποσοστό 24%, δεύτερο το S&D με 19,8%, ενώ οι Φιλελεύθεροι προβλέπεται να φτάσουν το 12,9%. Ακολουθούν τα ευρωσκεπτικιστικά ECR με ποσοστό 8,79% και ENF με 8,26%. Στη συγκεκριμένη προβολή το Brexit party του Farage διαχωρίζεται από το πρώην κόμμα του, το UKIP, αφού αναμένεται να ενταχθούν σε διαφορετικά ευρωπαϊκά κόμματα. Όσον αφορά στο Συντηρητικό Κόμμα, οι προβλέψεις δείχνουν ότι από τις 21 έδρες που είχε κερδίσει το 2014, στη μελλοντική σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα έχει μόλις 12 βουλευτές.
Το νομικό μπέρδεμα
Μερικές εβδομάδες πριν φάνταζε σχεδόν απίθανο να συμμετάσχει η Βρετανία στις Ευρωεκλογές, αφού τα χρονικά περιθώρια που έθεταν οι Βρυξέλλες για το Brexit γίνονταν με γνώμονα την αποφυγή αυτή του σεναρίου. Τον Ιούνιο του 2018 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε αποφασίσει την αναμόρφωση της Ευρωβουλής για τη μετά Brexit εποχή, απαλείφοντας 46 από τις 73 έδρες του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ τις υπόλοιπες τις μοίρασε στα κράτη μέλη, τα οποία ένιωθαν ότι δεν αντιπροσωπεύονται επαρκώς στις Βρυξέλλες. Κερδισμένοι της υπόθεσης η Γαλλία και η Ισπανία, οι οποίες θα έπαιρναν από πέντε έδρες, ενώ Ιταλία και Ολλανδία από τρεις. Παρόλα αυτά όμως η αδυναμία αποχώρησης της Βρετανίας έθεσε σε εφαρμογή τη δικλείδα ασφαλείας που είχαν αποφασίσει, η οποία προέβλεπε παραμονή του αριθμού των ευρωβουλευτών στους 751, όπως είναι η σημερινή σύνθεση του Ευρωκοινοβουλίου.
Εάν μετά τις εκλογές αποχωρήσει η Βρετανία τελικά, οι ευρωβουλευτές θα μειωθούν ξανά στους 705, ενώ οι έδρες των βρετανών θα αναδιανεμηθούν. Λόγω αυτής της αβεβαιότητας δημιουργήθηκαν αντιδράσεις, αφού νομικά είναι μεν υποχρεωτικό, μιας και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι κράτος μέλος με πλήρη δικαιώματα και πρέπει να εκπροσωπείται στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, αλλά πολιτικά χαρακτηρίζεται από πολλούς παράλογο, αφού οι Βρετανοί βρίσκονται με το ένα πόδι εκτός της Ευρώπης και ίσως χρειαστεί να εγκαταλείψουν τη θέση τους. Μάλιστα, εκ των πραγμάτων η διαδικασία του Brexit σπατάλησε μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο σε βάρος ίσως της ευρωπαϊκής ανοικοδόμησης, ενώ με την τρέχουσα πολιτική κατάσταση δεν αναμένεται αυτό να αλλάξει ακόμα και με το πέρας των Ευρωεκλογών.
Η ιδιαιτερότητα του βρετανικού ευρωσκεπτικισμού
Η εξέλιξη της συμμετοχής της Βρετανίας στις Ευρωεκλογές έρχεται να προσθέσει περισσότερη δυναμική στο ευρωσκεπτικιστικό και λαϊκίστικό κύμα που αναμένεται να σαρώσει σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση. Εντούτοις, η περίπτωση του ευρωσκεπτικισμού της Βρετανίας παρουσιάζει μια ιδιομορφία, αφού σύμφωνα με αναλυτές τείνει να έχει τη μορφή του αντιευρωπαϊσμού.
Στα υπόλοιπα κράτη μέλη, κόμματα τα οποία τάσσονταν υπέρ της εξόδου από την ΕΕ πλέον έχουν αλλάξει ριζικά τη ρητορική τους. Ενώ το 2016 τουλάχιστον 15 κόμματα σε όλη την Ευρώπη τάσσονταν υπέρ ενός δημοψηφίσματος, όπως της Βρετανίας, πλέον αυτή η ρητορική έχει εκλείψει. Αντίθετα, οι εθνικιστές κατά μήκος της ΕΕ ενώνουν τις φωνές τους με κοινό μήνυμα μια «Ευρώπη της κοινής λογικής». Η ρητορική κατά του ευρωπαϊκού οικοδομήματος έχει σταματήσει προ πολλού και πλέον επικεντρώνονται στην αναδιαμόρφωση της ΕΕ εκ των έσω, με προτεραιότητα την ασφάλεια, τη διαχείριση των μεταναστών και το αίτημα για μια πιο εθνική οικονομία.
Αυτή η μεταστροφή του ευρωσκεπτικισμού σύμφωνα με αναλυτές οφείλεται κατά κάποιον τρόπο στο Brexit. Η πολιτική αναταραχή εντός της Βρετανίας με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να αποτελεί ιδανικό παράδειγμα για άντληση ψήφων από τους πολίτες. Να σημειωθεί, όμως, ότι στην απίθανη περίπτωση στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει ανώδυνα από την ΕΕ, αυτή η ρητορική ίσως επανεμφανιστεί.
