Διεθνή

Πιο κοντά από ποτέ στην άτακτη έξοδο από την ΕΕ η Βρετανία

Τα προβλήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο 55χρονος Πρωθυπουργός θα είναι τα ίδια με της προκατόχου του, με το Κοινοβούλιο να είναι βαθιά διαιρεμένο και το έθνος κατακερματισμένο, αλλά κάτω από πιο πιεστικά χρονοδιαγράμματα

Ο Μπόρις Τζόνσον, ο εκρηκτικός πολιτικός που συνέδεσε το όνομά του με την εκστρατεία υπέρ του Brexit το 2016, είναι πλέον επίσημα ο νέος Πρωθυπουργός της Βρετανίας. Με το που πάτησε το πόδι του στο νούμερο 10 της Ντάουνινγκ Στριτ, πέρα από τις γεμάτες αποφασιστικότητα υποσχέσεις του για έξοδο της χώρας από την ΕΕ με κάθε τρόπο στις 31 Οκτωβρίου, επιδόθηκε σε μια συντονισμένη προσπάθεια «εκκαθάρισης» του Υπουργικού Συμβουλίου της τέως Πρωθυπουργού, Τερέζα Μέι, εκδιώκοντας τους υποστηρικτές του αντιπάλου του για τη διαδοχή, Τζέρεμι Χαντ, και τοποθετώντας στις θέσεις τους πιστούς του οπαδούς, οι οποίοι τον βοήθησαν να κερδίσει την πρωθυπουργία. Η ομιλία του, μετά τη λήψη εντολής σχηματισμού κυβέρνησης από τη βασίλισσα Ελισάβετ, ήταν ενδεικτική των προθέσεων του αμφιλεγόμενου νέου Πρωθυπουργού. Ο φόρος τιμής μάλιστα στην προκάτοχό του δεν στερείτο κατηγοριών για την αποτυχία της να φέρει σε πέρας το Brexit. Πέρα από τις εξαγγελίες, τόσο σε επίπεδο διακυβέρνησης όσο και χειρισμών Brexit, τίθεται το ερώτημα κάτω από αυτές τις εξαιρετικά σύνθετες συνθήκες που βρίσκεται η χώρα, τι θα μπορέσει να επιτύχει ο Μπόρις Τζόνσον.

Ο κίνδυνος πίσω από το σχέδιο

του Τζόνσον για άτακτη έξοδο

Τόσο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας όσο και κατά την ανάληψη των καθηκόντων του ως Πρωθυπουργός, ο Μπόρις Τζόνσον δεν σταμάτησε να επιβεβαιώνει την ετοιμότητά του να βγάλει τη χώρα εκτός ΕΕ ακόμα και χωρίς συμφωνία. Η σιγουριά του Τζόνσον όμως ότι θα κάνει τα πράγματα διαφορετικά από την Τερέζα Μέι πηγάζει από την πεποίθηση ότι με την προσωπική του εμπλοκή θα μπορέσει να απαλείψει ακόμα και το backstop. Εντούτοις, φαίνεται ότι παραγνωρίζει το γεγονός πως η αποτυχία της Μέι οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην αδυναμία της να συνενώσει το διαιρεμένο κόμμα των Συντηρητικών. Επίσης, αγνοεί το γεγονός ότι από μόνο του, το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα δεν έχει την πλειοψηφία που απαιτείται προκειμένου ο νέος Πρωθυπουργός να επιβιώσει σε μια ψηφοφορία εμπιστοσύνης και βασίζεται στην υποστήριξη των 10 βουλευτών του Δημοκρατικού Ενωτικού Κόμματος (DUP) για να κυβερνήσει. Η ιδέα του όμως ότι μια άτακτη έξοδος θα μπορούσε να βάλει τέλος στην αβεβαιότητα κρύβει τεράστιους κινδύνους. Θα μπορούσε μεν να αποτελούσε μια «καθαρή» έξοδο από την ΕΕ, αποκόβοντας τους θεσμικούς, πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με την ΕΕ. Όμως, θα ήταν η απαρχή για ακόμα πιο σύνθετες και δύσκολες διαπραγματεύσεις για να αποκατασταθεί η αξιοπιστία της χώρας μετά από μια τέτοια υπαναχώρηση.

Τα σενάρια διαχείρισης του Brexit

Με την ΕΕ να επαναλαμβάνει ρητώς ότι δεν θα επαναδιαπραγματευθεί το νομικά δεσμευτικό κομμάτι της «Συμφωνίας Αποχώρησης» και ειδικότερα το λεγόμενο backstop, τη ρύθμιση ασφαλείας προκειμένου να αποτραπούν οι συνοριακοί έλεγχοι μεταξύ της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, οι επιλογές διαχείρισης του ζητήματος από τον νέο Πρωθυπουργό παραμένουν περιορισμένες. Λόγω των στενών χρονικών περιθωρίων, ο Τζόνσον θα μπορούσε να «προδώσει» αυτούς που τον έφεραν στην εξουσία, υποκύπτοντας στις πιέσεις των Ευρωπαίων ηγετών να αποδεχτεί μικρές αλλαγές στη Συμφωνία Αποχώρησης της Τερέζα Μέι, εξαγγέλλοντας όμως ότι πρόκειται για νίκη. Σε ένα ακόμα πιο απομακρυσμένο σενάριο θα μπορούσε να περάσει την εν λόγω συμφωνία με τις διακοσμητικές αυτές αλλαγές ακόμα και με τη στήριξη των Εργατικών. Πάντως, εκτός από τα σενάρια εξόδου με ή χωρίς συμφωνία, ο Τζόνσον φαίνεται να προσανατολίζεται προς μια τρίτη επιλογή. Πρόκειται για την «ελεγχόμενη άτακτη έξοδο» με μια μεταβατική περίοδο χωρίς χρονοδιάγραμμα. Στόχος θα είναι να καταστεί άνευ ουσίας το λεγόμενο backstop και να παραμείνουν ανοιχτά τα ιρλανδικά σύνορα. Από την άλλη, μια τέτοια διευθέτηση δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεχτή από τις Βρυξέλλες στο πλαίσιο μιας συνολικής επίλυσης του προβλήματος.

Τι θα κληθεί να αντιμετωπίσει

πέρα από το Brexit

Τα προβλήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο 55χρονος Πρωθυπουργός θα είναι τα ίδια με της Μέι, με το Κοινοβούλιο να είναι βαθιά διαιρεμένο και το έθνος κατακερματισμό, αλλά κάτω από πιο πιεστικά χρονοδιαγράμματα. Αυτό που αλλάζει ουσιαστικά είναι το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορεί να κινηθεί ο Τζόνσον, αλλά και οι περιορισμοί που θα τους επιβάλλουν οι αριθμητικές ισορροπίες στη Βουλή. Αν και οι προβλέψεις δεν είναι υπέρ του, ο Μπόρις Τζόνσον πέρα από το Brexit, θα έχει να αντιμετωπίσει διαφορετικής φύσεως θέματα. Αν και θεωρείται απομακρυσμένο, ο νέος Πρωθυπουργός θα πρέπει να είναι σε θέση να πάει ένα βήμα πέρα από την ολοκλήρωση του Brexit και να παρουσιάσει ένα βιώσιμο σχέδιο για το Ηνωμένο Βασίλειο για την περίοδο που θα ακολουθήσει εκτός ΕΕ, με κύριο άξονα την οικονομία. Σε αυτό θα κληθεί να αποφασίσει τι είδους οικονομία θα ακολουθήσει η Βρετανία, πώς θα κυλήσει η μεταβατική περίοδος, αλλά και προς τα πού θα προσανατολίζεται, είτε με το ευρωπαϊκό είτε με το αμερικανικό ρυθμιστικό πλαίσιο. Πάντως η κυβέρνηση μειοψηφίας που κληρονόμησε από την Τερέζα Μέι θα τον «στοιχειώνει» σε κάθε του πολιτική κίνηση, αφού είναι ορατός ο κίνδυνος να βρεθεί αντιμέτωπος με κατάθεση πρότασης μομφής στην 650μελή Βουλή ακόμα στις πρώτες ημέρες της θητείας του από το αντιπολιτευόμενο Εργατικό Κόμμα.

Τα αγκάθια της

εξωτερικής πολιτικής

Η χρονική συγκυρία που αναλαμβάνει ο Μπόρις Τζόνσον την πρωθυπουργία χαρακτηρίζεται από τη γεωπολιτική αστάθεια σε πολλές περιοχές ενδιαφέροντος της Βρετανίας. Άμεσο ζήτημα, το οποίο πρέπει να χειριστεί ο νέος Πρωθυπουργός, είναι το ζήτημα της σύλληψης του δεξαμενόπλοιου Stena Impero στο Στενό του Χορμούζ από τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης, μια κίνηση που θεωρείται ως «αντίποινα» για τη βρετανική σύλληψη ιρανικού τάνκερ δύο εβδομάδες νωρίτερα. Στην ήδη σύνθετη πολιτική ατζέντα βρίσκεται και η στάση που θα υιοθετήσει η Βρετανία σε σχέση με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ως γνωστόν, ΗΠΑ και ΕΕ διαβάζουν με διαφορετικό τρόπο τις κινήσεις του Ιράν και η Βρετανία θα πρέπει να επιλέξει με ποια από τις δύο πλευρές θα συνταχθεί. Παράλληλα, η στάση του Τζόνσον σε σχέση με το Ιράν θα κρίνει και την εξέλιξη στις σχέσεις ΗΠΑ - Βρετανίας, οι οποίες είχαν πληγεί μετά από τη διαρροή εμπιστευτικών εγγράφων του Βρετανού πρεσβευτή στην Ουάσινγκτον, που φέρεται να χαρακτήρισε ανίκανη την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Εντούτοις, με το μέλλον της χώρας να βρίσκεται -θεωρητικά τουλάχιστον- εκτός ΕΕ, ο νέος Πρωθυπουργός θα έχει μεγάλη ανάγκη τη δημιουργία στενότερων σχέσεων με τις ΗΠΑ, προκειμένου να καταφέρει η Βρετανία να απορροφήσει τον κραδασμό της εξόδου από την ΕΕ, τον μεγαλύτερο εμπορικό της εταίρο. Ο Τραμπ, ωστόσο, πριν ακόμα εκλεγεί ο Τζόνσον, είχε εκφράσει την πρόθεσή του οι δύο χώρες να προχωρήσουν σε μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, αφού ολοκληρωθεί το Brexit.