Διεθνή

Σχέση (στ)οργής ΗΠΑ - Τουρκίας

Το κουβάρι είναι δύσκολο να ξεμπλεχτεί και τα ζητήματα που εκκρεμούν είναι πολλά και σημαντικά - Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να εξαιρέσει από την εξίσωση αυτής της διπλωματικής έντασης, την βαθιά σχέση στοργής των δύο χωρών

Σήμερα οι Αμερικανοί προειδοποιούν την Τουρκία να μη διαπράξει νέα εισβολή στη Συρία. Το 1964, στις 5 Ιουνίου, ο Αμερικανός τότε Πρόεδρος Λίντον Τζόνσον είχε αποστείλει προειδοποιητική επιστολή στον Τούρκο Πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού να μην επιτρέψει τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Στην επιστολή αναφερόταν ξεκάθαρα η τουρκική παραβίαση της Συνθήκης Eγγυήσεων και οι επερχόμενες κυρώσεις σε αυτήν την περίπτωση. Κυρώσεις που δεν ήρθαν ποτέ, μετά την εισβολή που τελικά πραγματοποιήθηκε 10 χρόνια αργότερα, αφού ο τουρκικός στρατός προετοιμάστηκε για εξασφάλιση της επιτυχίας του στόχου. Ποιος λοιπόν μπορεί σήμερα να εγγυηθεί ότι οι αμερικανουρκικές σχέσεις δεν θα αναθερμανθούν, παρά τις παράλογες απαιτήσεις και ενέργειες του Ταγίπ Ερντογάν;

Déjà vu

Στις 6 Ιουνίου 2019, ακριβώς 55 χρόνια μετά την επιστολή του Τζόνσον στον Ινονού, ο πρώην εκτελών χρέη Υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ Πάτρικ Σάναχαν στέλνει επιστολή στον Τούρκο ομόλογό του Χουλουσί Ακάρ. Με αυτήν η Ουάσιγκτον προειδοποιεί την Τουρκία για σοβαρές επιπτώσεις και επιβολή κυρώσεων εάν η Άγκυρα ολοκληρώσει την αγορά του ρωσικού πυραυλικού συστήματος των S-400. Παράλληλα γίνονται δηλώσεις για αποτροπή ενδεχόμενης εισβολής της Τουρκίας στη Συρία. Η αγορά των S-400 έγινε, η πρώτη φάση παράδοσης έχει ήδη ολοκληρωθεί, ωστόσο κυρώσεις μέχρι σήμερα δεν έχουν ανακοινωθεί, με εξαίρεση την αυτονόητη κίνηση της ακύρωσης της αγοράς F35.

Ταυτόχρονα, και πάλι παρά τις αμερικανικές προειδοποιήσεις, ενισχύονται τα τουρκικά στρατεύματα στα σύνορα της χώρας με τη Συρία. Κανείς δεν μπορεί να βεβαιώσει πως η Τουρκία δεν θα πραγματοποιήσει νέα εισβολή, αν και ο κίνδυνος σύγκρουσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μεγάλος. Με αυτό το δεδομένο κάποιοι αναλυτές εκτιμούν πως η στρατιωτικής ενίσχυση γίνεται προκειμένου η Τουρκία να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της ισχύ στον διάλογο με τους Αμερικανούς, αν και εφόσον επιβληθούν κυρώσεις.

Τα ανοιχτά ζητήματα

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μεν βαθιές, ωστόσο το πλήγμα δεν ήρθε από την απόφαση της Άγκυρας να αγοράσει ρωσικά οπλικά συστήματα. Το πρόβλημα είναι πολύ πιο βαθύ και αφορά στην αμερικανική πολιτική στη Μέση Ανατολή, στους σχεδιασμούς για κουρδικό κράτος, την πολιτική στη Συρία και το Ιράκ. Επιπρόσθετα το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία στις 15 Ιουλίου 2016. Από τότε μέχρι σήμερα τα ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά είναι πολλά. Ο ιμάμης Φετουλάχ Γκιουλέν, που θεωρείται από τον Ερντογάν διοργανωτής της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016, ζει στις ΗΠΑ, οι οποίες επιμένουν να μην τον εκδίδουν, η αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία ExxonMobil, που απέκτησε δικαιώματα εξόρυξης στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας και η ζεστή σχέση των δύο χωρών, η αμερικανική πολιτική στη Συρία, την οποία η Τουρκία θεωρεί ζωτικό της χώρο.

Το βάθος της κρίσης

Όπως εξηγεί ο αξιωματικός εν αποστρατεία και γεωστρατηγικός αναλυτής, Σάββας Καλεντερίδης, «οι ΗΠΑ από το 1990, με την εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ, έχουν αρχίσει να υλοποιούν ένα μεγάλο σχέδιο για τον στρατηγικό έλεγχο των αραβικών χωρών και της Μέσης Ανατολής.
»Το σχέδιο αυτό υλοποιήθηκε με τον αναίμακτο έλεγχο της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας, της Αιγύπτου, του Κουβέιτ, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και εν μέρει του Κατάρ, τον έλεγχο του Ιράκ μέσω της επιχείρησης ‘Καταιγίδα της Ερήμου’ (1991) και της επιχείρησης ανατροπής του Σαντάμ Χουσεΐν (2003), και τον έλεγχο της Συρίας, της οποίας ελέγχει το 40% της επικράτειάς της, σε συνεργασία με τους Κούρδους».

Η Τουρκία εκτιμά πως οι αυτόνομες περιοχές των Κούρδων που υπάρχουν στο Ιράκ, και οι περιοχές κουρδικού πληθυσμού που υπάρχουν σε Συρία, Τουρκία και Ιράν, σύμφωνα με τον αμερικανικό σχεδιασμό θα συνενωθούν και θα δημιουργήσουν το κράτος των Κούρδων. Γι’ αυτό, λοιπόν, εξηγεί ο κ. Καλεντερίδης, «ήλθε ο ανταγωνιστικός στα συμφέροντα των ΗΠΑ αγωγός Turkish Stream που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Αμισό και από κει στην Ευρώπη, το πυρηνικό εργοστάσιο ρωσικής κατασκευής στη Μερσίνα, και εσχάτως οι S-400, τα ραντάρ των οποίων, αν και εφόσον ενεργοποιηθούν, θα προσφέρουν στο ‘πιάτο’ των Ρώσων την αεροπορική εικόνα αυτής της νευραλγικής σημασίας χώρας και όχι μόνον».

Το κουρδικό είναι για την Τουρκία θέμα υψίστης σημασίας εθνικών συμφερόντων και γι’ αυτό η εισβολή στη Συρία δεν είναι εύκολο να αποφευχθεί διά της διπλωματικής οδού, γεγονός που οδήγησε το Αμερικανικό Πεντάγωνο να δώσει οδηγίες για μεταφορά τεθωρακισμένων οχημάτων και επιθετικών ελικοπτέρων στην πόλη Γκίρε Σπι. Στην επιμονή των Τούρκων για εισβολή στη Συρία, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαντούν με αποφασιστικότητα για προστασία των Κούρδων και των εθνικών τους σχεδίων. Με αυτά τα δεδομένα οι δύο πλευρές φαίνονται να προετοιμάζονται ακόμη και για πολεμική σύγκρουση, αν οι συνομιλίες δεν αποδώσουν τους επιθυμητούς καρπούς.