Αναλύσεις

Ο φαύλος κύκλος που διαβρώνει την ΚΔ

Σε σχέση με τις Συμβάσεις της Γενεύης, φαίνεται ότι στην ΚΔ υπάρχει μια διαδεδομένη και συστηματική αδιαφορία

Στις 11 Αυγούστου 2019, η «Σημερινή της Κυριακής» δημοσίευσε ένα άρθρο μου με τίτλο «Οι Συμβάσεις της Γενεύης του 1949, η ΚΔ και ο ΟΗΕ». Ήταν αφιερωμένο στην 70ή επέτειο της υπογραφής αυτών των Συμβάσεων στη Γενεύη, τη 12η Αυγούστου 1949. (Δείτε: https://simerini.sigmalive.com/article/2019/8/11/oi-sumbaseis-tes-geneues-tou-1949-e-kd-kai-o-oee/).

ΚΛΕΑΡΧΟΣ 3.jpg

Μια μέρα αργότερα, ακριβώς 70 χρόνια από την υπογραφή των τεσσάρων Συμβάσεων της Γενεύης, ορισμένες οργανώσεις και κυβερνήσεις τίμησαν αυτή την επέτειο. Εκ μέρους του ΟΗΕ, ο Antonio Guterres, ο Γενικός Γραμματέας (ΓΓ), δημοσίευσε το ακόλουθο μήνυμα τη 12η Αυγούστου 2019: «Οι Συμβάσεις της Γενεύης δημιουργήθηκαν για να διασφαλίσουν και για να προστατεύσουν τα δικαιώματα των ανθρώπων σε περιόδους ένοπλης σύρραξης. 70 χρόνια μετά, η έλλειψη συμμόρφωσης με τις Συμβάσεις έχει επιδεινωθεί, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές των παιδιών, των γυναικών και των ανδρών. Έχουμε τους κανόνες και τους νόμους του πολέμου. Πρέπει να τους κάνουμε πραγματικότητα».

Την ίδια μέρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σηματοδότησε την 70ή επέτειο των Συμβάσεων με την αναδημοσίευση ενός μηνύματος που δημοσιεύθηκε προηγουμένως από τον Χρήστο Στυλιανίδη, τον Κύπριο πολίτη που υπηρετεί ως Ευρωπαίος Επίτροπος για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και τη Διαχείριση Κρίσεων. Ο κ. Στυλιανίδης έγραψε στα Αγγλικά τα εξής:

«Στις ένοπλες συρράξεις, οι πολίτες και οι μη στρατιωτικές υποδομές είναι σκόπιμα τοποθετημένες. Οι βοηθοί χάνουν τη ζωή τους προσπαθώντας να σώσουν άλλες ζωές. Επί 70 χρόνια, οι Συμβάσεις της Γενεύης παραμένουν σημαντικές όσο ποτέ άλλοτε για την προστασία των αμάχων σε ένοπλες συρράξεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύεται σταθερά να υποστηρίξει το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο».

Όσο για τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού που εδρεύει στη Γενεύη, σηματοδότησε την 70ή επέτειο των Συμβάσεων με διάφορα μηνύματα. Σε ένα από αυτά, έγραψε: «Μπορεί να είμαστε μεροληπτικοί, αλλά πιστεύουμε ότι οι Συμβάσεις της Γενεύης είναι το σημαντικότερο επίτευγμα του 20ού αιώνα». Σε άλλο, εξήγησε: «Οι Συμβάσεις της Γενεύης διατηρούν την ανθρωπινότητά μας. Αποτρέπουν τον αδιανόητο πόνο. Σώζουν ζωές. Σήμερα γίνονται 70 ετών».

Στις 12 Αυγούστου 2019, διάφορες κυβερνήσεις εξέδωσαν παρόμοια μηνύματα. Για παράδειγμα, μέσω του Υπουργείου για την Ευρώπη και τις Εξωτερικές Υποθέσεις, η κυβέρνηση της Γαλλίας δήλωσε: «Οι Συμβάσεις της Γενεύης είναι σήμερα 70 ετών. Διατηρούν την αξιοπρέπεια και την αλληλεγγύη ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου. Εξακολουθούν να αποτελούν τον πυλώνα του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και πρέπει να γίνονται σεβαστές».

Σιωπή στην ΚΔ

Ακούστηκαν αυτά τα αξιέπαινα μηνύματα στην Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ), μια διχασμένη χώρα στην οποία φαίνεται ότι διαπράχθηκαν αμέτρητα ατιμώρητα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου και τόσες άλλες παράνομες πράξεις, ειδικά αλλά όχι μόνον το 1974; Μήπως ο Πρόεδρος ή ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος ή το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών (PIO) της ΚΔ επανέλαβαν κανένα από αυτά τα μηνύματα; Υπενθύμισαν στους πολίτες της ΚΔ ότι πολλοί από αυτούς φαίνεται να είναι θύματα της ατιμώρητης εγκληματικότητας; Έδωσαν κάποια συμβουλή στα θύματα για το πώς μπορούν να αναζητήσουν τη δικαιοσύνη; Ανακοίνωσαν ότι, λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής στον βορρά της ΚΔ, φαίνεται ότι οι Συμβάσεις της Γενεύης εξακολουθούν να παραβιάζονται καθημερινώς, π.χ., λόγω του αποικισμού;

Δυστυχώς, η απάντηση σε κάθε ερώτηση φαίνεται να είναι «όχι». Αυτό, παρά το γεγονός ότι στην ΚΔ τα θύματα της ατιμώρητης εγκληματικότητας φαίνεται ότι περιλαμβάνουν χιλιάδες άτομα, όπως αυτά που εξαφανίστηκαν μετά την κράτησή τους, εκτελέστηκαν, βιάστηκαν ή εκδιώχθηκαν βίαια από τις οικίες τους προτού μετακινηθούν υποχρεωτικά σε άλλα σημεία της ΚΔ.

Συστηματική αδιαφορία

Σε σχέση με τις Συμβάσεις της Γενεύης, φαίνεται ότι στην ΚΔ υπάρχει μια διαδεδομένη και συστηματική αδιαφορία. Αυτή συμβολίζεται από την αποτυχία του κυπριακού κράτους να σηματοδοτήσει την 70ή επέτειο των Συμβάσεων, όπως θα έπρεπε. Για να αποδείξω αυτά τα επιχειρήματα, θα παρουσιάσω ορισμένα στοιχεία.

Πρώτον, τη 12η Αυγούστου 2019, η ιστοσελίδα του Προέδρου της ΚΔ, ο προεδρικός λογαριασμός στο Twitter και ο προσωπικός λογαριασμός του Προέδρου στο Twitter δεν ανάρτησαν κανένα μήνυμα. Από αυτό, εύλογα συμπεράνω ότι αυτήν τη μέρα ο Προέδρος δεν εξέδωσε καμία δήλωση για να σηματοδοτήσει την 70ή επέτειο των Συμβάσεων της Γενεύης. Ούτε καν ο Προεδρικός Επίτροπος Ανθρωπιστικών Υποθέσεων φαίνεται να σημάδεψε την 70ή επέτειο των Συμβάσεων, οι οποίες βρίσκονται στο επίκεντρο του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.

Δεύτερον, την 12 Αυγούστου 2019 το PIO εξέδωσε έντεκα «Ανακοινωθέντα», αλλά κανένα που να αφορούσε τις Συμβάσεις της Γενεύης. Την ίδια ημερομηνία, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος δεν εξέδωσε καμία δήλωση μέσω του λογαριασμού του στο Twitter και, συνεπώς, καμία επίσημη δήλωση για τις Συμβάσεις.

Λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Γαλλικού Υπουργείου για την Ευρώπη και τις Εξωτερικές Σχέσεις να χαιρετίσει την 70ή επέτειο των Συμβάσεων της Γενεύης, ακολούθησε την ίδια τακτική το Κυπριακό Υπουργείο Εξωτερικών, μέσω των κυπριακών αποστολών στον ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη ή στη Γενεύη, την πόλη όπου υπογράφτηκαν οι Συμβάσεις; Για άλλη μια φορά, η απάντηση φαίνεται να είναι «όχι».

Οι προαναφερθείσες παραλείψεις έχουν συμπληρωθεί από την περίεργη στάση της Αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο. Στις 12 Αυγούστου 2019, η Αποστολή επέλεξε να αναδημοσιεύσει ένα μήνυμα του ΓΓ του ΟΗΕ που αφορούσε την εκπαίδευση. Παράλληλα, η Αποστολή απέτυχε να αναδημοσιεύσει το άλλο μήνυμα του ΓΓ της ίδιας ημέρας που σηματοδότησε την 70ή επέτειο των Συμβάσεων της Γενεύης. Γιατί η Αποστολή του ΟΗΕ απέφυγε να τονίσει ή να επαναλάβει αυτό το μήνυμα του ΓΓ;

Συμπεραίνω ότι στην ΚΔ τη 12η Αυγούστου 2019 δεν τιμήθηκε η 70ή επέτειος των Συμβάσεων της Γενεύης. Επίσης, συμπεραίνω ότι, σε σχέση με την ΚΔ, η Αποστολή του ΟΗΕ στην Κύπρο δεν θέλει να δώσει έμφαση στις Συμβάσεις. Εάν η κυβέρνηση της ΚΔ και αυτή η Αποστολή δεν μπορούσαν να ασχοληθούν με αυτή την επέτειο, υπάρχει καμία ελπίδα ότι θα λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για να επιβάλουν τις Συμβάσεις στην πράξη – είτε μέσω δικαστηρίων είτε στις «συνομιλίες» για το «Κυπριακό» είτε με άλλον τρόπο; Καλώ την κυβέρνηση της ΚΔ και τον ΟΗΕ να απαντήσουν.

Ο φαύλος κύκλος της ανομίας

Η στάση της ΚΔ και της Αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο τη 12η Αυγούστου 2019 υπογραμμίζει ότι στην ΚΔ έχει δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος. Η ανομία, η ατιμωρησία και η αδικία έχουν κανονικοποιηθεί. Αντί αυτά τα φαινόμενα να θεωρούνται απαράδεκτα, αγνοούνται από όσους κρατούν τη μοίρα της ΚΔ στα χέρια τους. Λόγω αυτής της αδιαφορίας, πολλοί πολίτες της ΚΔ δεν συνειδητοποιούν ότι είναι θύματα της εγκληματικότητας και ούτε έχουν αναζητήσει τα κατάλληλα μέτρα υπέρ της ποινικής δικαιοσύνης. Ούτε ζητούν αποζημιώσεις ή άλλα διορθωτικά μέτρα. Είναι παρατημένοι στη μοίρα τους. Ως αποτέλεσμα, η ανομία, η ατιμωρησία και η αδικία ενισχύονται προς όφελος των κρατών, των οργανώσεων και των ατόμων που είναι υπεύθυνα για τη μαζική εγκληματικότητα ή την παρατεταμένη κάλυψη. Όμως, επειδή υπάρχει τόση αδιαφορία, ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται με διαβρωτικές συνέπειες για την ΚΔ, όπως αποδεικνύεται από τον συνεχιζόμενο αποικισμό των κατεχόμενων εδαφών της ΚΔ.

Εάν αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχίσει, η ΚΔ μπορεί να γίνει μόνιμος όμηρος της εγκληματικότητας ή να παύσει να υπάρχει, μέσω μιας «διευθέτησης» που θα διαλύσει την ΚΔ, όπως επίσης θα νομιμοποιήσει τις συνέπειες της παρανομίας. Εάν, όμως, τερματιστεί η αδιαφορία, ίσως οι Συμβάσεις της Γενεύης μπορέσουν να εφαρμοστούν στην πράξη.

Λοιπόν, από τώρα και στο εξής οι Συμβάσεις της Γενεύης και οι σχετικοί νόμοι της ΚΔ πρέπει να τεθούν στο προσκήνιο των λόγων και των πράξεων όλων εκείνων που είναι υπεύθυνοι για την ΚΔ. Για να συμβεί αυτό, όμως, τα θύματα της εγκληματικότητας πρέπει να σταματήσουν να είναι άπρακτα. Πρέπει να λάβουν εύρωστα μέτρα για να σπρώξουν τους μέχρι τώρα ακίνητους τροχούς της ποινικής δικαιοσύνης και να ενεργοποιήσουν τους άλλους διαθέσιμους δημοκρατικούς μηχανισμούς.

Κλείνοντας, επαναλαμβάνω τις συμβουλές του ΓΓ του ΟΗΕ όταν σηματοδότησε την 70ή επέτειο των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949: «Έχουμε τους κανόνες και τους νόμους του πολέμου. Πρέπει να τους κάνουμε πραγματικότητα».

ΥΓ: Αυτό το άρθρο βασίζεται σε επίσημες πηγές, όπως: https://twitter.com/antonioguterres?lang=el, https://twitter.com/EU_Commission, https://twitter.com/ICRC, https://twitter.com/francediplo_EN, presidency.gov.cy, https://twitter.com/CYpresidency, https://twitter.com/AnastasiadesCY, https://twitter.com/photisphotioucy?lang=el, pio.gov.cy, https://twitter.com/PIOcy, https://twitter.com/pprodromou, www.mfa.gov.cy, https://twitter.com/CyprusMFA, www.cyprusun.org/, https://twitter.com/CyprusinUN, https://twitter.com/CyprusInGeneva και https://twitter.com/un_cyprus?lang=el

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές