«Μπαρούτι» ο Περσικός Κόλπος

Όλοι γνωρίζουμε ότι η περιοχή του Περσικού Κόλπου βρίσκεται στο επίκεντρο του κυκλώνα των γεωστρατηγικών εξελίξεων. Πολλές φορές στο παρελθόν η ένταση κλιμακώθηκε, πολλές φορές έφτασε στα άκρα, πολλές φορές βρέθηκε στο επίκεντρο πολέμων των ισχυρών. Από τα Στενά του Ορμούζ μεταφέρεται τεράστια ποσότητα υδρογονανθράκων, ενώ οι χώρες του Περσικού Κόλπου παράγουν το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής φυσικού αερίου. Τα Στενά του Ορμούζ είναι ένα από τα πιο στρατηγικά σημεία του πλανήτη και ο έλεγχός τους αποτελεί προτεραιότητα για όλες τις ισχυρές δυνάμεις του πλανήτη. Το Ιράν, λοιπόν, το οποίο βρίσκεται ακριβώς σε αυτό το στρατηγικό σημείο, εκτός του ότι διατηρεί έναν άσο στο μανίκι, ευνοεί τις ρωσικές διακινήσεις και κρατά το κλειδί για την ομαλή λειτουργία. Αν κάτι ανησυχεί έντονα σήμερα τη διεθνή κοινότητα δεν είναι τόσο ενδεχόμενος πόλεμος με το Ιράν, καθώς η στρατιωτική ισχύς της Τεχεράνης δεν επιτρέπει προς το παρόν την πραγματοποίηση τέτοιων σεναρίων, αλλά η αύξηση στις τιμές του πετρελαίου λόγω εμποδίων που μπορεί να δημιουργήσει στα Στενά. Είναι δεδομένο επιπρόσθετα πως σε περίπτωση που η Τεχεράνη προκαλέσει διαταραχή της ομαλής και συνεχούς ροής πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου από αυτό το σημείο, εξηγούν οι αναλυτές, «δεν θα οδηγήσει μόνο σε αύξηση της τιμής του πετρελαίου, αλλά και σε μια συνολικότερη αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία, όχι μόνο επειδή θα αυξηθεί η τιμή ενός σημαντικού προϊόντος που ρυθμίζει και το συνολικό κόστος παραγωγής, αλλά και επειδή θα επηρεαστεί η μεγάλη αγορά των χρηματιστικών παραγωγών, ένα μέρος των οποίων έχει να κάνει με την αγορά των καυσίμων».

Οι ενέργειες που παρακολουθούμε σήμερα δεν γίνονται τυχαία τη δεδομένη στιγμή. Η κλιμακούμενη γεωπολιτική αντιπαράθεση σχετίζεται άμεσα με την παγκόσμια μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Ο κομβικός ρόλος του Ιράν

Η «κατάρα» του Ιράν είναι πως είναι πετρελαιοπαραγωγός χώρα και βασική ανταγωνίστρια της Σαουδικής Αραβίας, άρα και «εχθρός» του Ριάντ και των χωρών της συμμαχίας του.

Επιπρόσθετα το Ιράν έχει τη δυνατότητα να ελέγξει τα Στενά του Ορμούζ, ως εκ τούτου τις ροές των μεταφορών, έχει τη δύναμη να δημιουργήσει κρίσεις και γι’ αυτό -μαζί με το γεγονός ότι διαθέτει πυρηνική ισχύ- βρίσκεται στο στόχαστρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Η σύλληψη του βρετανικού πλοίο τη στιγμή της κορύφωσης της έντασης με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι στρατηγική κίνηση της Τεχεράνης, μια προειδοποίηση των όσων ενδέχεται να ακολουθήσουν αν η διεθνής κοινότητα δεν στηρίξει την Τεχεράνη και αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν άρουν τις σε βάρος τους κυρώσεις.

Η πραγματική αιτία

της αντιπαράθεσης

Η «έχθρα» μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν έχει τις ρίζες της στο 1979, οπότε διαδραματίστηκε η ισλαμική επανάσταση υπό τον Σάχη. Η ανατροπή του καθεστώτος στέρησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες έναν σημαντικό σύμμαχο στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Εν τη σοφία τους, οι επόμενες κυβερνήσεις -πάντα αντι-αμερικανικής στρατηγικής- φρόντισαν ώστε η οποιαδήποτε άμεση παρέμβαση στρατιωτικού χαρακτήρα από τρίτη χώρα να αποκλειστεί. Αυτό το κατάφερε με την κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων και την τεχνογνωσία παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου. Παράλληλα η Τεχεράνη κατάφερε να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή, καθιστώντας εαυτόν περιφερειακή δύναμη και βασικό σύμμαχο του Ιράκ και του Λιβάνου, της Συρίας και της Υεμένης. Με δεδομένο, σε αντίθεση με τη Σαουδική Αραβία, και το Ισραήλ, χώρες που αποτελούν τους άλλους δύο βασικούς «παίκτες» στην περιοχή, που είναι οι βασικοί σύμμαχοι των Αμερικανών, η Ουάσιγκτον χάνει την εξουσία του ελέγχου, την οποία η Τεχεράνη παραδίδει στη Ρωσική Ομοσπονδία. Το γεγονός ότι η Τεχεράνη ακολουθεί συγκεκριμένες διεργασίες ώστε να διασφαλίζει τη νομιμότητά της κυβέρνησής της, αποτελεί ένα ακόμη αγκάθι στα σχέδια των Αμερικανών, αφού τους αφαιρεί ακόμη ένα επιχείρημα για επέμβαση στο εσωτερικό της χώρας. Όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο, το Ιράν έχει ελεύθερες εκλογές, επιτρέπει τις διαφορετικές απόψεις, τα αιτήματα και τις δυναμικές της κοινωνίας. Αυτό κατευνάζει τους πολίτες και άρα το ενδεχόμενο κύμα αντίδρασης που θα μπορούσε να πυροδοτηθεί, όπως μαρτυρεί το παράδειγμα της «Αραβικής Άνοιξης».

Η τακτική

Γνωρίζοντας καλά το διεθνές δίκαιο, τη δυναμική του και τον ρόλο που διαδραματίζει, το Ιράν έχει πλέον αναπτύξει διαφορετικές τακτικές αντιμετώπισης των Αμερικανών. Τα τελευταία χρόνια, με την παράδοση της σκυτάλης από τον Μαχμούντ Αχμαντινεντζάν, δείχνει να είναι πιο διαλλακτικό και έτοιμο να εμπλακεί σε διεθνή διάλογο για μια διπλωματική λύση. Κόκκινη γραμμή αποτελεί σαφώς η προστασία της εθνικής του κυριαρχίας, από την οποία μπορεί να μην κάνει πίσω, λόγω της στρατιωτικής του ισχύος και της ασφάλειας που αυτή η ισχύς τού προσφέρει. Είναι, μάλιστα, πλέον, σε θέση να απειλεί τη διεθνή κοινότητα για επιστροφή στο πυρηνικό του πρόγραμμα, αν δεν του δοθεί το δικαίωμα εξόδου στις διεθνείς αγορές. Υπό αυτήν την προϋπόθεση, η Τεχεράνη είναι έτοιμη να δεχτεί διεθνή εποπτεία. Η έξοδος, όμως, του Ιράν στις διεθνείς αγορές θα σήμαινε και αναβάθμιση του ρόλου του στην περιοχή του Περσικού Κόλπου και της Μέσης Ανατολής. Αυτό το γεγονός θα σήμαινε, παράλληλα, μεγιστοποίηση της απειλής εναντίον της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ.

Ο ρόλος των Βρετανών

Η μετακίνηση των πολιτικών θέσεων της Βρετανίας, από στήριξη της συνέχισης της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν σε στήριξη της αμερικανικής αποχώρησης από τη Διεθνή Συμφωνία των 5+1, οδήγησε το Ιράν σε κινήσεις παραδειγματισμού προς τις υπόλοιπες χώρες που εξακολουθούν να παραμένουν στη Συμφωνία, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, αλλά και η ίδια η Βρετανία.

Οι παράλληλοι δίαυλοι

διαπραγμάτευσης

Τα δεδομένα αποδεικνύουν πως το Ιράν δεν λυγίζει από τις οικονομικές κυρώσεις, έχει αναβαθμίσει την ισχύ και την επιρροή του στην ευρύτερη περιοχή και γνωρίζει πώς να χρησιμοποιήσει υπέρ του τη γεωστρατηγική του θέση. Σε αυτό το επιχείρημα αποδίδουν οι διεθνείς αναλυτές την «προσπάθεια για παράλληλο δίαυλο διαπραγμάτευσης, κάτι που φάνηκε και από τις συζητήσεις που είχε ο γερουσιαστής Ραντ Πολ με τον Υπουργό Εξωτερικών του Ιράν Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ ως προς το πιθανό πλαίσιο μιας συμφωνίας για την άρση των κυρώσεων, συζητήσεις που έχουν και τη συναίνεση απ’ ό,τι φαίνεται και του ίδιου του Προέδρου Τραμπ».