Συνταγματική κρίση στη Βρετανία

Ένα βήμα πιο κοντά στο άτακτο Brexit βρίσκεται από την Τετάρτη η Βρετανία μετά την απόφαση του Πρωθυπουργού της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, να κλείσει τη Βουλή των Κοινοτήτων, έως τα μέσα του Οκτωβρίου, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για μια συνταγματική κρίση άνευ προηγουμένου. Η πολιτική κρίση που μαίνεται για πάνω από τρία χρόνια μοιάζει πλέον μικρή μπροστά σε αυτό το «συνταγματικό σκάνδαλο», που για κάποιους αναλυτές ισοδυναμεί με «άμεση επίθεση» της εκτελεστικής εξουσίας κατά της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Παρά τη «φαινομενική» νομιμότητα -ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας δεν παραβιάζει κανέναν νόμο- η απόφασή του προκάλεσε έντονους κλυδωνισμούς τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στο εξωτερικό. Όπως ορίζει η βρετανική νομοθεσία, ο Πρωθυπουργός έχει το δικαίωμα να προτείνει το κλείσιμο το Κοινοβουλίου, όταν εκείνος κρίνει ότι υπάρχει λόγος. Το κρίσιμο ζήτημα όμως είναι ότι στη χρονική συγκυρία που βρίσκεται η χώρα, παραμονές της αποχώρησής της από την ΕΕ, ο Πρωθυπουργός επιδιώκει να αρχίσει η νέα κοινοβουλευτική περίοδος στις 14 Οκτωβρίου, αφήνοντας περιθώριο για συζήτηση επί του Brexit μόλις μερικών ημερών πριν από την 31η Οκτωβρίου. Έτσι, με την «κοινοβουλευτική σύγκρουση» να βρίσκεται προ των πυλών, οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης αλλά και των Συντηρητικών στο ελάχιστο χρονικό περιθώριο που τους απομένει, αναζητούν τρόπο για να αντιταχθούν στα σχέδια του Μπόρις Τζόνσον.

Τζόνσον εναντίον Κοινοβουλίου

Η απόφαση του Μπόρις Τζόνσον, όμως, πέρα από την οργή που προκάλεσε στους πολιτικούς του αντιπάλους, μοιάζει να οδηγεί τη χώρα σε αχαρτογράφητα νερά. Το σχέδιο της αντιπολίτευσης, λίγο πριν από την ανακοίνωση της αναστολής της λειτουργίας της Βουλής, προνοούσε κατάθεση και ψήφιση νομοσχεδίου που θα ανάγκαζε την Κυβέρνηση να ζητήσει περισσότερο χρόνο από την ΕΕ για να βρεθεί μια συμφωνία για το Brexit, ενώ σε περίπτωση που αποτύγχαναν οι διαπραγματεύσεις, σχεδίαζαν να διοργανώσουν ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Οι σχεδιασμοί αυτοί παρουσιάστηκαν μία ημέρα πριν από την ανακοίνωση της απόφασης Τζόνσον από τον ηγέτη του Εργατικών, Τζέρεμι Κόρμπιν, και σκόπευε να τα θέσει σε εφαρμογή με το άνοιγμα της Βουλής στις 3 Σεπτεμβρίου. Μάλιστα, το αντι-no deal τόξο, που είχε δημιουργηθεί, σχεδίαζε να αναστείλει το παραδοσιακό διάλειμμα των τριών εβδομάδων από τις 14 Σεπτεμβρίου για τα κομματικά συνέδρια, ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος για την ψήφιση αυτών των νομοθεσιών που θα απέτρεπαν το σενάριο του no deal. Η καθ’όλα νόμιμη όμως κίνηση του Τζόνσον εξαναγκάζει όσους σχεδίαζαν να εμποδίσουν μια έξοδο χωρίς συμφωνία να αλλάξουν άρδην τη στρατηγική τους. Ουσιαστικά, οι βουλευτές ακόμα και αν αρχίσουν να συζητούν μια νομοθεσία με το άνοιγμα της Βουλής τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου, σε περίπτωση κατά την οποία δεν καταφέρουν να τη θέσουν προς ψήφιση, δεν θα μεταφερθεί στη νέα κοινοβουλευτική περίοδο, υποχρεώνοντάς τους να τη θέσουν προς συζήτηση από την αρχή. Η καλά μελετημένη απόφαση όμως του Τζόνσον την ίδια στιγμή αποτρέπει τους Βουλευτές από το να επιχειρήσουν να μειώσουν τον χρόνο διάρκειας των κομματικών συνεδρίων, εξαλείφοντας έτσι κάθε πιθανότητα συζήτησης νομοθεσίας που θα αποτρέπει το no deal.

Τα εργαλεία που έχει στα

χέρια του το Κοινοβούλιο

Η μόνη λογική εξήγηση για την κίνηση του Τζόνσον μπορεί να αναζητηθεί στην υπόθεση ότι χρησιμοποιεί την αναστολή της λειτουργίας της Βουλής, ώστε να αποκλείσει με κάθε τρόπο όσους αντιτίθενται στην αποφασιστικότητά του να οδηγήσει τη χώρα εκτός ΕΕ με ή χωρίς συμφωνία στις 31 Οκτωβρίου. Πρακτικά, το Κοινοβούλιο θα μπορούσε να αντεπιτεθεί με δύο τρόπους στους σχεδιασμούς του Τζόνσον. Αρχικά, θα μπορούσε να ανατρέψει την Κυβέρνηση, καταθέτοντας πρόταση μομφής. Εντούτοις, μια τέτοια ενέργεια προϋποθέτει κοινοβουλευτικό χρόνο, αλλά ο Πρωθυπουργός έχει διαμορφώσει προς όφελός του με τέτοιο τρόπο το χρονοδιάγραμμα, ώστε η πορεία του Brexit να μην επηρεαστεί από το αποτέλεσμα μιας τέτοιας ψηφοφορίας. Συγκεκριμένα, ακόμα κι αν ψηφιστεί η πρόταση μομφής, ο Τζόνσον δεν είναι αναγκασμένος να παραιτηθεί άμεσα, αλλά θα υπάρξει νέα ψηφοφορία 14 ημέρες μετά και στη συνέχεια η διεξαγωγή εθνικών εκλογών. Ο δεύτερος τρόπος, ο οποίος υπόκειται επίσης στους περιορισμούς του χρόνου, είναι η ψήφιση νομοθεσίας που θα αναγκάζει την Κυβέρνηση να ζητήσει ή δεχθεί μια επέκταση του άρθρου 50. Υπό κανονικές συνθήκες, το δικαίωμα επέκτασης του άρθρου 50 βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του Πρωθυπουργού. Σκοπός αυτής της νομοθεσίας θα είναι η αφαίρεση αυτού του δικαιώματος, αν και υπολογίζεται ότι ένα τέτοιο εγχείρημα θα χρειαστεί περισσότερο κοινοβουλευτικό χρόνο ακόμα και από την κατάθεση μιας πρότασης μομφής.

Η στόχευση του Τζόνσον

Το αφήγημα της Ντάουνινγκ Στριτ θέλει αυτή η απόφαση να έχει ληφθεί, ώστε να διασφαλιστεί ότι η ατζέντα για σημαντικά εσωτερικά ζητήματα θα προωθηθεί αυτό το φθινόπωρο. Οι Υπουργοί της Κυβέρνησης, προσπαθώντας να «εξορθολογήσουν» τη μανούβρα του Τζόνσον, ισχυρίζονται ότι το Κοινοβούλιο έπρεπε έτσι κι αλλιώς να κλείσει για τρεις εβδομάδες από τα μέσα Σεπτεμβρίου. Το κομβικό σημείο όμως είναι ότι σε αυτό το διάστημα η αντιπολιτευόμενοι βουλευτές σχεδίαζαν είτε να ακυρώσουν αυτό το διάλειμμα είτε να το περιορίσουν. Πέρα όμως από τους ισχυρισμούς της Κυβέρνησης, τίθεται το ερώτημα ποια είναι η στόχευση του Πρωθυπουργού πίσω από αυτήν την κίνηση. Ο Τζόνσον φαίνεται να πιστεύει ότι με το να προκαλέσει τους Βουλευτές να τον αντιμετωπίσουν ανοιχτά, είτε με την κατάθεση νομοθεσίας για επέκταση του Brexit είτε με την πρόταση μομφής, σε μια ενδεχόμενη εκλογική αναμέτρηση θα αναλάβει τον ρόλο του «εκλεκτού» του λαού, ο οποίος ψήφισε πριν από τρία χρόνια για έξοδο από την ΕΕ, ενώ απέναντί του θα βάλει το Κοινοβούλιο, στο οποίο θα χρεώσει την προσπάθεια παραμονής της χώρας στην ΕΕ. Παράλληλα, μια προεκλογική εκστρατεία με την υπόσχεση ενός Brexit «με κάθε τρόπο» θα μπορούσε να ενισχύσει τα εκλογικά ποσοστά των Συντηρητικών, καταργώντας την ίδια ώρα τον κίνδυνο από το Κόμμα του Brexit του Νάιτζελ Φάρατζ.

Τα σενάρια της επόμενης ημέρας

Ο Πρωθυπουργός, έχοντας υπολογίσει με μαθηματική ακρίβεια τις κινήσεις του, εξασφάλισε ότι τα χρονοδιαγράμματά που έθεσε συμπίπτουν με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17 και 18 Οκτωβρίου. Αρχικά, κρατώντας το ενδεχόμενο ενός no deal ανοιχτό, έχει στα χέρια του ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί έναντι των Βρυξελλών. Έτσι, εάν η αντιπολίτευση αποτύχει να καθυστερήσει το Brexit ή δεν καταφέρει να τον καρατομήσει από την πρωθυπουργική θέση, θα μπορέσει να συνεχίσει τις διαβουλεύσεις με την ΕΕ για την απάλειψη του ιρλανδικού backstop από τη συμφωνία αποχώρησης. Εάν επιστρέψει στη Βρετανία με μια καινούργια συμφωνία, θα την θέσει ενώπιον της Βουλής των Κοινοτήτων προς ψήφιση, δίνοντας στους βουλευτές περιθώριο μέχρι τις 31 Οκτωβρίου. Μετά την ψηφοφορία, το πιο πιθανό σενάριο θα είναι η προκήρυξη εθνικών εκλογών, ώστε να κεφαλαιοποιήσει τον ενδεχόμενο θρίαμβό του με το Brexit. Εάν όμως οι διαπραγματεύσεις με την ΕΕ αποτύχουν και ο Τζόνσον θέσει τη χώρα σε τροχιά εξόδου χωρίς συμφωνία, τα περιθώρια για ελιγμούς όσων αντιπαλεύονται το no deal θα είναι περιορισμένα. Ακόμα και αν καταφέρουν να βρουν πλειοψηφία για μια πρόταση μομφής, το Βρετανικό Σύνταγμα παρέχει στον Πρωθυπουργό χρονικό διάστημα δύο εβδομάδων για να σχηματίσει νέα Κυβέρνηση ή να προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Στις δεκατέσσερεις αυτές ημέρες όμως η προθεσμία για αποχώρηση της χώρας με συμφωνία θα έχει παρέλθει. Όλα όσα έχει κάνει μέχρι στιγμής ο Μπόρις Τζόνσον δείχνουν την προσήλωσή του στο να πετύχει μια έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ «με κάθε τρόπο». Αναστέλλοντας τη λειτουργία του Κοινοβουλίου ουσιαστικά προκαλεί τους αντιπάλους τους να ανοίξουν τα χαρτιά τους. Ακόμα όμως και εάν «τσιμπήσουν» το δόλωμα για κατάθεση πρότασης μομφής, γνωρίζει καλά ότι ο ίδιος έχει τον τελευταίο λόγο στα χρονοδιαγράμματα και ειδικά στην ημερομηνία προκήρυξης εκλογών.