Ο αυταπόδεικτος κατευνασμός της Τουρκίας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,

Σας γράφω υπό το φως της Έκτακτης Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες από την 1η έως 2α Οκτωβρίου 2020. Αυτή κατέληξε στη δημοσίευση ορισμένων Συμπερασμάτων, οι Παράγραφοι 16 έως 21 των οποίων επικεντρώνονται στην Ανατολική Μεσόγειο.

Με αυτά τα Συμπεράσματα υπόψη, σας θέτω ορισμένα ερωτήματα και σας παρουσιάζω κάποιες σχετικές πραγματικότητες. Αφορούν την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ), κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), και την Τουρκία, κατοχική δύναμη στα βόρεια εδάφη της ΚΔ και υποψήφια χώρα για ένταξη στην Ε.Ε.

(Η ελληνική έκδοση των Συμπερασμάτων βρίσκεται εδώ: www.consilium.europa.eu/media/45920/021020-euco-final-conclusions-el.pdf).

Μυστικότητα

Γιατί, μαζί με τα Συμπεράσματα, δεν παραχωρήθηκαν και τα πρακτικά των συζητήσεων κατά την Έκτακτη Σύνοδο; Γιατί καλύφθηκαν από μυστικότητα; Προς όφελος της διαφάνειας, μπορείτε να δημοσιεύσετε τα πρακτικά, έτσι ώστε οι πολίτες της ΕΕ να γνωρίζουν τα κίνητρα που μορφοποίησαν τον αυταπόδεικτο κατευνασμό της Τουρκίας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο;

Απειλές

Στα Συμπεράσματα, γιατί δεν αναφέρονται και γιατί δεν καταδικάζονται οι πολλαπλές απειλές του Προέδρου της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν;

Για παράδειγμα, στις 21 Σεπτεμβρίου 2020, δέκα ημέρες πριν από την έναρξη της Έκτακτης Συνόδου, ο Πρόεδρος Ερντογάν μίλησε για «το ζήτημα της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου» και εξέδωσε τις ακόλουθες ολόγυμνες απειλές:

«Εκείνοι που προσπαθούν να διαταράξουν την ισορροπία της περιοχής και του κόσμου μόνο λόγω της εχθρότητάς τους προς την Τουρκία σκάβουν τον δικό τους τάφο.…

»Εκείνοι που μας αψηφούν είναι σαν δέντρα που σαπίζουν από το εσωτερικό τους και σαν ξύλινα κούτσουρα που δεν έχουν τίποτε άλλο, εκτός από τον φλοιό τους και φέρουν τον κίνδυνο της κατάρρευσης κατά τη διάρκεια της πρώτης καταιγίδας…

»Η Τουρκία πιστεύει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα που δεν μπορεί να επιλυθεί μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι θα λάβουμε δίκαιες και αμερόληπτες προτάσεις. Διαφορετικά, δεν θα αποφύγουμε ποτέ καμία μάχη, ό,τι και αν συμβεί».

(Πηγή: www.tccb.gov.tr/en/news/542/122149/-we-will-not-let-anyone-or-any-power-prevent-turkey-from-taking-its-rightful-place-in-the-world-).

Συμφωνείτε ότι αυτή δεν είναι η ευγενική συμπεριφορά ενός λογικού ηγέτη, αλλά ένδειξη της επιθετικότητας ενός παράλογου τυραννικού νταή που κυβερνά μια πειρατική χώρα; Εάν ναι, γιατί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν αντέδρασε με αυστηρά μετρά; Εάν όχι, μήπως είναι σε άρνηση;

Η προτεινόμενη «διάσκεψη»

Γιατί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προφανώς αποδέχθηκε την τουρκική απαίτηση υπέρ της οργάνωσης μιας «διάσκεψης» για την Ανατολική Μεσόγειο; Μήπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει κατακρημνιστεί ενώπιον των απειλών της Τουρκίας;

Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους.

Στις 22 Σεπτεμβρίου 2020, ο Πρόεδρος Ερντογάν δημοσίευσε μιαν απαίτηση υπό τη μορφή «έκκλησης». Δήλωσε ότι «θα θέλαμε να προτείνουμε τη σύγκληση περιφερειακής διάσκεψης, συμπεριλαμβανομένων των Τουρκοκυπρίων, στην οποία θα λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματα και τα συμφέροντα όλων των χωρών της περιοχής» (Δείτε: www.tccb.gov.tr/en/news/542/122153/-our-priority-in-the-eastern-mediterranean-is-to-settle-disputes-in-a-sincere-dialogue-based-on-international-law-).

Δέκα μέρες αργότερα, μέσω των Συμπερασμάτων που δημοσιεύτηκαν στις 2 Οκτωβρίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ουσιαστικά υποχώρησε, αλλά δημιούργησε την παραπλανητική εντύπωση ότι η προτεινόμενη «διάσκεψη» ήταν ιδέα του Συμβουλίου. Ιδού τι γράφει η Παράγραφος 22 των Συμπερασμάτων:

«Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί τη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο [της ΕΕ] να συμμετάσχει στις συνομιλίες για τη διοργάνωσή της. Οι λεπτομέρειες, όπως η συμμετοχή, το πεδίο και το χρονοδιάγραμμα, θα πρέπει να συμφωνηθούν από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η διάσκεψη θα μπορούσε να περιλαμβάνει ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, μεταξύ άλλων η θαλάσσια οριοθέτηση, η ασφάλεια, η ενέργεια, η μετανάστευση και η οικονομική συνεργασία».

Στα Συμπεράσματα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν επέβαλε συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως την άμεση προσχώρηση της Τουρκίας στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 και στον Καταστατικό της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο του 1998. Ούτε καν ανέφερε την απαράδεκτη απομάκρυνση της Τουρκίας από αυτούς και τόσους άλλους πυλώνες του διεθνούς δικαίου. Γιατί;

Η κατοχή

Στην Παράγραφο 18 των Συμπερασμάτων, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες πρέπει να τερματιστούν». Εντούτοις, στα Συμπεράσματα, δεν υπάρχει καμία ρητή αναφορά στην κατοχή και εθνοκάθαρση του 36% του εδάφους και 57% της ακτογραμμής της ΚΔ από την Τουρκία. Γιατί;

Σε τόσες δικές σας δηλώσεις, γιατί έχετε αγνοήσει τη συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή και τη σχετική δημογραφική μηχανική; Για παράδειγμα, όταν μιλήσατε δημοσίως στη Λευκωσία στις 16 Σεπτεμβρίου 2020, γιατί σπαταλήσετε αυτήν τη χρυσή ευκαιρία να αναφέρετε και να κατηγορήσετε την κατοχή; (Δείτε: www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2020/09/16/intervention-du-president-charles-michel-apres-sa-rencontre-avec-le-president-chypriote-nicos-anastasiades-a-nicosie/).

Γενικότερα, γιατί, το 2019, η ΕΕ επέβαλε ορισμένα περιοριστικά μέτρα εν όψει των «μη εξουσιοδοτημένων δραστηριοτήτων γεώτρησης της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο», αλλά δεν επέβαλε κανένα περιοριστικό μέτρο εν όψει των μαζικών παρανομιών της Τουρκίας στα υπό κατοχή εδάφη της ΚΔ; (Δείτε: www.sanctionsmap.eu/#/main).

Θα γνωρίζετε τι σημαίνει κατοχή.

Από τη μια, είστε πρώην Πρωθυπουργός του Βελγίου. Άρα, θα ξέρετε ότι, όπως έγινε το 1914 και το 1940, όταν η Γερμανία εισέβαλε στο Βέλγιο, η Τουρκία εισέβαλε στην ΚΔ το 1974, πριν γεννηθείτε το 1975, με αποτέλεσμα την κατοχή που επικρατεί μέχρι σήμερα.

Από την άλλην, είστε δικηγόρος το επάγγελμα. Συνεπώς, θα καταλαβαίνετε τη νομική σημασία των αποφάσεων των εθνικών και διεθνών δικαστηρίων που αναγνωρίζουν την ύπαρξη της κατοχής των βορείων εδαφών της ΚΔ. Αυτές περιλαμβάνουν τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) στην υπόθεση Κύπρος vs Τουρκία.

Ανθρώπινα δικαιώματα

Απ’ όλα τα 47 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Τουρκία έχει αποκτήσει το χειρότερο ρεκόρ παραβιάσεων στην ιστορία του ΕΔΑΔ από το 1959 έως το 2019 (Δείτε: www.echr.coe.int/Documents/Overview_19592019_ENG.pdf).

Με αυτή την πραγματικότητα υπόψη, γιατί υπάρχει ασυνέπεια στα Συμπεράσματα; Από τη μια, στην Παράγραφο 25: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει τις σοβαρές ανησυχίες του για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα …». Από την άλλη, απουσιάζει παρόμοια Παράγραφος που αφορά την Τουρκία. Μάλιστα, στα Συμπεράσματα, δεν υπάρχει κανένα σχόλιο για τις υποδειγμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για τις οποίες ευθύνεται η Τουρκία. Γιατί;

Πυρηνική ενέργεια

Στα Συμπεράσματα, γιατί δεν υπάρχει καμία ρητή αναφορά στον ρωσο-τουρκικό πυρηνικό αντιδραστήρα, που κατασκευάζεται στο Άκιουγιου, σε μια σεισμική περιοχή στη νότια ακτή της Τουρκίας, λιγότερο από 100 χιλιόμετρα από την ΚΔ; Γιατί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αγνόησε τη σχετική -και ανησυχητική- απομάκρυνση της Τουρκίας από σχετικές συμβάσεις, όπως την Κοινή Σύμβαση για την Ασφάλεια Διαχείρισης των Αναλώσιμων Καυσίμων του 1997;

Αυτά τα θέματα συζητήθηκαν στην Έκτακτη Σύνοδο; Εάν ναι, γιατί παραλείφθηκαν από τα Συμπεράσματα; Εάν όχι, γιατί όχι;

Πώς εξηγείται η ασυνέπεια και σε αυτό το θέμα; Από τη μια, η Παράγραφος 28 των Συμπερασμάτων ορίζει τα εξής: «Σε ό,τι αφορά τον πυρηνικό σταθμό Ostrovets της Λευκορωσίας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει τη σημασία της διασφάλισης της πυρηνικής και περιβαλλοντικής ασφάλειας». Από την άλλη, απουσιάζει παρόμοια Παράγραφος που αφορά το Άκιουγιου. Γιατί;

Στη «Σημερινή» της Κυριακής της 20ής Σεπτεμβρίου 2020, υπό τον τίτλο «Η νεκρική σιγή εν όψει των αναδυόμενων πυρηνικών κινδύνων στο Άκιουγιου», ρώτησα «γιατί το Άκιουγιου δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της δημόσιας διπλωματίας της ΚΔ και της ΕΕ». Μήπως ξέρετε; (Το άρθρο μου βρίσκεται εδώ: https://simerini.sigmalive.com/article/2020/9/20/e-nekrike-sige-en-opsei-ton-anaduomenon-purenikon-kindunon-sto-akiougiou/).

Κατευνασμός

Στις 17 Ιουλίου 2020, ο Νίκος Αναστασιάδης, Πρόεδρος της ΚΔ, εξομολογήθηκε ότι «η προσέγγιση του κατευνασμού έναντι της Τουρκίας δοκιμάστηκε και απέτυχε». Ωστόσο, τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που δημοσιεύθηκαν στις 2 Οκτωβρίου 2020, αποδεικνύουν ότι ο κατευνασμός συνεχίζεται.

Με τη σειρά του, ο κατευνασμός έχει προκαλέσει νέες προκλήσεις. Για παράδειγμα, στις 6 Οκτωβρίου 2020, ο Πρόεδρος Ερντογάν ισχυρίστηκε ψευδώς ότι τα κατεχόμενα Βαρώσια «ανήκουν» στη λεγόμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Bόρειας Kύπρου» («ΤΔΒΚ»), η οποία είναι παράνομη αποσχιστική οντότητα (Δείτε: www.tccb.gov.tr/en/news/542/122295/-we-are-determined-to-continue-our-struggle-until-the-trnc-has-politically-and-economically-become-an-equal-and-honorable-member-of-the-global-system-).

Χωρίς αμφιβολία, ο Πρόεδρος Ερντογάν αγνόησε το διεθνές δίκαιο όπως εκφράζεται από το Ψήφισμα 550 του 1984, στο οποίο το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών όχι μόνον εκφράζει ανησυχία, «λόγω των περαιτέρω αποσχιστικών ενεργειών στο κατεχόμενο τμήμα [«occupied part»] της ΚΔ», αλλά «επαναλαμβάνει την έκκλησή του προς όλα τα κράτη να μην αναγνωρίσουν το δήθεν κράτος της ‘ΤΔΒΚ’ …».

Κατά συνέπειαν, λαμβάνοντας υπόψη ότι το Ψήφισμα 550 έγινε αντικείμενο επίκλησης από την Παράγραφο 19 των «Συμπερασμάτων», ο Πρόεδρος Ερντογάν επέδειξε απόλυτη περιφρόνηση για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Με όλα αυτά υπόψη, πότε θα πάψει ο κατευνασμός της Τουρκίας;

Με σεβασμό, σας παρακαλώ να απαντήσετε τα ερωτήματά μου. Προς όφελος της διαφάνειας, σκοπεύω να δημοσιεύσω τις απαντήσεις σας στη «Σημερινή» της Κυριακής.

Μετά τιμής

ΚΛΕΑΡΧΟΣ Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές