Καινοτομία και έρευνα στην ημερήσια διάταξη ΥΠΑΜ & ΓΕΕΦ

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε ο «1ος Μαραθώνιος Κυβερνοασφάλειας και Κυβερνοάμυνας» μεταξύ 31 Ιανουαρίου και 2 Φεβρουαρίου 2020, που έλαβεν χώραν στις εγκαταστάσεις του Idea Innovation Center και στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου στη Φανερωμένη, Λευκωσία.

Στη δημοσιογραφική διάσκεψη για τον Μαραθώνιο στις 9 Ιανουαρίου μίλησε ο Υπουργός Άμυνας, κ. Σάββας Αγγελίδης, παρουσία του Α/ΓΕΕΦ, Αντιστράτηγου Ηλία Λεοντάρη, του Υπουργού Παιδείας & Πολιτισμού κ. Πρόδρομου Προδρόμου και του Πρέσβη του Ισραήλ κ. Shmuel Revel. Ο κ. Αγγελίδης είπε πως το Υπουργείο του έθεσε υψηλούς στόχους και δημιούργησε Τμήμα Έρευνας & Καινοτομίας με στόχο την περαιτέρω ενδυνάμωση της επιχειρησιακής ικανότητας της Εθνικής Φρουράς. Οι σχετικές δράσεις και σχεδιασμοί επικεντρώνονται κυρίως στη δημιουργία δικτύου συνεργασίας μεταξύ ΥΠΑΜ, ακαδημαϊκής-ερευνητικής κοινότητας και επιχειρήσεων με σκοπό την παραγωγή εκμεταλλεύσιμων προϊόντων, στην εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα καινοτομίας όπως στη σύλληψη ιδεών, στη δημιουργική επίλυση προβλημάτων και στη στήριξη πρωτοβουλιών συνεργασίας, με ενθάρρυνση των δημιουργικών προσεγγίσεων κατανομής κόστους με άλλες χώρες και τον ιδιωτικό τομέα. Ο ισραηλινός Πρέσβης ανέφερε πως η χώρα του βρίσκεται στην πρωτοπορία των τεχνολογιών κυβερνοασφάλειας και προσβλέπει στην ανάπτυξη συνεργασιών με την Κύπρο.

Στόχος του «Χάκαθον» ήταν η συλλογή και μετουσίωση πρωτότυπων ιδεών σε πρακτικά εργαλεία υποβοήθησης του καθημερινού έργου των διοργανωτών του σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τους, με τη χρήση τεχνολογικών μέσων και την εξεύρεση ιδεών, προτάσεων και εργαλείων που υποβοηθούν την αυτοματοποίηση διαδικασιών, τη λήψη αποφάσεων και την προαγωγή διορθωτικών ενεργειών. Συγκεκριμένα, η προώθηση της τεχνολογικής και επιχειρησιακής καινοτομίας στους κλάδους της κυβερνοασφάλειας («cybersecurity»), της κυβερνοάμυνας («cyberdefence»), των αμυντικών εφαρμογών, εφαρμογών ασφάλειας καθώς και ανάπτυξη λογισμικού για εντοπισμό «fake news» που διακινούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Στον «Χάκαθον» κλήθηκαν να συμμετάσχουν προγραμματιστές, αναλυτές, σχεδιαστές εφαρμογών, άτομα που απασχολούνται στους τομείς της επικοινωνίας, της διαφήμισης και της εξυπηρέτησης πελατών, σύμβουλοι επιχειρήσεων, καθώς και προσωπικό της Εθνικής Φρουράς από όλους τους κλάδους. Η πρόσκληση ήταν βεβαίως ανοιχτή και σε οποιοδήποτε άλλο άτομο, ομάδα ή startup εταιρεία που ενδιαφερόταν να λάβει μέρος και να συμβάλει ενεργά στην ανάπτυξη πρωτοποριακών εφαρμογών. Κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού οι ομάδες έπρεπε να δημιουργήσουν πρωτότυπα («minimum viable products») ή πρακτικά ολοκληρωμένες προτάσεις που να επιδεικνύουν την εφαρμογή της ιδέας τους.

Τι είναι το «Hackathon»

Ο όρος προέρχεται από τις λέξεις «hack» και «marathon». Είναι ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, και πρώτη χρήση του φαίνεται να έγινε το 1999 στο Κάλγκαρι του Καναδά, όταν προγραμματιστές της OpenBSD μαζεύτηκαν για πολλές μέρες για να συγγράψουν κώδικα με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας λογισμικού και την ανάπτυξη προτύπων ασφαλείας του διαδικτύου. Έκτοτε, χρησιμοποιείται για πολλά είδη διαγωνισμών καινοτομίας, έρευνας και, κυρίως, γρήγορης ανάπτυξης λύσεων μέσα από συλλογική, δημιουργική προσπάθεια σε ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα. Αν και έχει ταυτιστεί με την τεχνολογία, ο όρος «hackathon» χρησιμοποιείται και για μη-τεχνολογικούς διαγωνισμούς.

Θεματολογία του κυπριακού «Χάκαθον»

Η θεματολογία ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Συμπεριελάμβανε λύσεις κυβερνοασφάλειας, εστιασμένες στην αναβάθμιση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων και στην προστασία της ιδιωτικής ζωής των ατόμων. Ειδικό ενδιαφέρον υπήρξε για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων («fake news») από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ένα ζήτημα που από το 2016 και μετά απασχολεί όλο και περισσότερο τα κράτη και τους θεσμούς άμυνας και ασφάλειας, αφού τα «οπλοποιημένα αφηγήματα» είναι η νέα μέθοδος προπαγάνδας και υπόθαλψης παραβατικής και άλλων μορφών αντικρατικής συμπεριφοράς. Ενδιαφέρον υπήρχε και για προτάσεις που αναβαθμίζουν τον εξοπλισμό εκπαίδευσης και βελτιστοποιούν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τόσο σε λογισμικό, όσο και σε υλισμικό και συσκευές. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητας («virtual reality»), τεχνητής νοημοσύνης («artificial intelligence») και ανάλυση εικόνας παθητικών αισθητήρων με στόχο τη μείωση σε ανάγκες προσωπικού ή τη διευκόλυνση του υφιστάμενου. Πιο συγκεκριμένα, υπήρχαν προτάσεις για ανάπτυξη συστήματος ασφαλούς επικοινωνίας μέσα από το διαδίκτυο, offline και online κρυπτογράφηση, επιχείρηση βολής με χρήση προσομοίωσης για αύξηση του ποσοστού ευστοχίας, αυτόνομα, μη-επανδρωμένα συστήματα όπως οχήματα και drones. Τέλος, προώθηση της «έξυπνης διακυβέρνησης» για την ψυχοσωματική υγεία και ευημερία του στρατιωτικού προσωπικού.

Διοργανωτές και διεπιστημονικότητα

Για να είναι αποτελεσματική μια τέτοια διοργάνωση, οφείλει να χαρακτηρίζεται από διεπιστημονικότητα («interdisciplinarity») και να αντλεί τεχνογνωσία και εμπειρία σε βέλτιστες πρακτικές από ένα ευρύ φάσμα επαγγελματιών, τεχνοκρατών και εμπειρογνωμόνων. Το κυπριακό «Χάκαθον» Κυβερνοάμυνας και Κυβερνοασφάλειας διοργάνωσε το Κέντρο Καινοτομίας Idea, το Υπουργείο Άμυνας, το Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού, οι Πρεσβείες των ΗΠΑ και του Ισραήλ και το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας. Επίσης, είχε τη στήριξη της Cyta, της Innovation/Leo Burnett, της Logicom Solutions, της KPMG Cyprus και της Oracle. Το «Χάκαθον» στήριξαν επίσης οι οργανώσεις Cyprus Computer Society, ISACA Cyprus και (ISC)2 Cyprus Chapter.

Βραβευθείσες προτάσεις

Οι συμμετέχοντες στο 56ωρο «Χάκαθον» είχαν την αμέριστη φιλοξενία του προσωπικού του Idea και τη φιλοξενία στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις του. Εργάστηκαν σε πολυδύναμους χώρους, με άφθονη παροχή εδεσμάτων και ροφημάτων που χρησίμευσαν ως εγκεφαλικό καύσιμο. Καίριας σημασίας ήταν η συνεισφορά και των στελεχών του Τμήματος Κυβερνοασφάλειας & Πληροφορικής της Τράπεζας Κύπρου, οι οποίοι ως μέντορες θυσίασαν, αφιλοκερδώς, προσωπικό χρόνο και κόπο για να στηρίξουν με την εμπειρογνωμοσύνη τους την προσπάθεια των διαγωνιζομένων για ενίσχυση της κυπριακής άμυνας.

Υπήρξαν συνολικά 14 «εξαιρετικές προτάσεις» από ισάριθμες ομάδες, όπως τις χαρακτήρισε η κ. Αγγέλα Παναγιώτου, Διευθύντρια του Idea κατά την τελετή βράβευσης, για να προσθέσει πως «η Κύπρος δεν έχει να ζηλέψει σε μυαλά». Ένα σαφές, αισιόδοξο μήνυμα κατά των όσων μίζερων αρέσκονται να υποβιβάζουν αυτόν τον τόπο, τους ανθρώπους του και τις ικανότητές τους. Συμμετείχαν 14 ομάδες και περισσότεροι από 90 διαγωνιζόμενοι και μέντορες. Η απόφαση των κριτών το βράδυ της 6ης Φεβρουαρίου για το ποιες θα βραβευθούν ήταν δύσκολη, γι’ αυτό δύο από τα τρία βραβεία μοιράστηκαν.

Το 1ο βραβείο των €3000 μοιράστηκε μεταξύ της ομάδας «Veracity», η οποία ανέπτυξε μια πλατφόρμα προσδιορισμού, ανάλυσης και διόρθωσης ψευδών ειδήσεων, και της ομάδας «Exocoetidae». Η τελευταία παρουσίασε ένα πλήρες σύστημα, το οποίο εντοπίζει και «καίει» μολυσμένα USB sticks, μια ανάγκη που αναγνώρισαν οι συμμετέχοντες όντες οι ίδιοι στελέχη της Αεροπορίας και του Ναυτικού μας.

Το 2ο βραβείο των €2000 επίσης το μοιράστηκαν δύο ομάδες. Η πρώτη, η «Icarus», δημιούργησε μια εφαρμογή («application») για κινητό, η οποία αναλύει εικόνες μέσω drones, χρήσιμη για συλλογή πληροφοριών που υποβοηθούν στρατιωτικές επιχειρήσεις και άλλες δραστηριότητες, αλλά και τις υπηρεσίες έρευνας και διάσωσης. Η δεύτερη ομάδα ήταν η «NETrL», που ανέπτυξε μιαν ασφαλή, κρυπτογραφημένη εφαρμογή συζητήσεων (chat), ούτως ώστε τα στελέχη της Εθνικής Φρουράς να επικοινωνούν ψηφιακά με δικό τους, αυτόνομο σύστημα, καθώς οι εμπορικές εφαρμογές, όσο ασφαλείς και αν διαφημίζονται, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος οι ευαίσθητες πληροφορίες που άπτονται της εθνικής ασφάλειας να καταλήγουν σε ξένα χέρια.

Τέλος, το 3ο βραβείο των €1000 το έλαβε η ομάδα «Digital Logic», που παρουσίασε έναν προσομοιωτή βολών τυφεκίου για σκοπούς εκπαίδευσης, αντικαθιστώντας την ανάγκη χρήσης πραγματικών πυρών, με σκοπό την εξοικονόμηση υλικού και την ασφάλεια κατά τα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης στα όπλα.

Επίσης, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου δώρισε υποτροφίες 50% στα μέλη της ομάδας «CyberForce». Η ομάδα αναπτύσσει έναν νέο τρόπο ταυτοποίησης του εαυτού, που περιλαμβάνει, εκτός από αναγνώριση φωνής και προσώπου, και συναισθήματα, δημιουργώντας έτσι ένα πιο σύνθετο σύστημα ασφάλειας.

Χακάροντας το Κυπριακό

Όπως ανέφερε ο ΥΠΑΜ στην ομιλία του κατά την βράβευση, «υπάρχει η μαγιά στην πατρίδα μας για ανάπτυξη της έρευνας και καινοτομίας» και σκοπός είναι να τύχουν εκμετάλλευσης οι ευκαιρίες για διεθνείς συνεργασίες και χρηματοδοτήσεις, με σκοπό την ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας της Εθνικής Φρουράς.

Είναι φανερό πως αυτές οι ιδέες και οι εφαρμογές δεν θα ήταν χρήσιμες μόνο για τις Ένοπλες Δυνάμεις μας, αλλά επίσης και για τα Σώματα Ασφαλείας του Κυπριακού Κράτους, στο γενικότερο πνεύμα ανάπτυξης διαρκούς κουλτούρας έρευνας, καινοτομίας και βαθύτερης διυπηρεσιακής συνεργασίας. Άλλωστε, το φάντασμα των ασύμμετρων επιθέσεων και των υβριδικών απειλών, μαζί με την υφιστάμενη τουρκική στρατιωτική κατοχή, επιβάλλει ευφάνταστη και ανοιχτόμυαλη προσέγγιση, όσο και αν αυτό αποτελεί πρόκληση (θετική, κατά τη γνώμη μου) γι’ αυτούς τους ιεραρχικά δομημένους θεσμούς. Θα ήταν χαρμόσυνη είδηση να δούμε στο μέλλον ανάλογα «Χάκαθον» από την Αστυνομία Κύπρου, την Πυροσβεστική Υπηρεσία και την Πολιτική Άμυνα, καθώς και από άλλους κυβερνητικούς και πολιτειακούς θεσμούς, ακόμη και αυτούς της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Κέντρο αριστείας και καινοτομίας

Σε δηλώσεις του στη «Σημερινή», ο Παρασκευάς Παναγή, Υπεύθυνος Διαχείρισης Κινδύνων Ασφάλειας Πληροφοριών της Τράπεζα Κύπρου, και ένας εκ των μεντόρων, ανέφερε:

«Οι καινοτόμες ιδέες που παρουσιάστηκαν στον διαγωνισμό και τα λαμπρά μυαλά των νέων επιστημόνων που συμμετείχαν, αποτελούν τρανό παράδειγμα ότι αυτός ο μικρός τόπος μπορεί να καταστεί ένα τεράστιο κέντρο αριστείας, έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας.

»Θερμές ευχαριστίες στους συμμετέχοντες που τόλμησαν να εκφράσουν τις ιδέες τους και με σκληρή δουλειά να τις υλοποιήσουν, στους μέντορες/επαγγελματίες στον χώρο της ασφάλειας και της άμυνας που αφιέρωσαν τον προσωπικό τους χρόνο για να μοιραστούν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους, καθοδηγώντας τους συμμετέχοντες. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στις εταιρείες που χορήγησαν τα βραβεία και στους μη-κερδοσκοπικούς οργανισμούς που προώθησαν το γεγονός μέσα από τα δικά τους κανάλια επικοινωνίας».

«Οι 27 μέντορες, που υποστήριζαν και καθοδηγούσαν τους συμμετέχοντες, είναι επαγγελματίες με εξειδίκευση σε τομείς όπως η κυβερνοασφάλεια, η κυβερνοάμυνα, η εγκληματολογική ανάλυση, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, η εικονική πραγματικότητα και η οικονομική απάτη».

«Για όλους τους συμμετέχοντες υπάρχει η δυνατότητα αίτησης για ένταξη στο πρόγραμμα του IDEA και κυρίως ευκαιρίες χρηματοδότησης καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει τον τομέα της αμυντικής έρευνας και ανάπτυξης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (EDF) 2021-2027 με €13 δις».

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου