Η επόμενη μέρα

Κινδυνεύοντας το άρθρο να χαρακτηριστεί εκτός τόπου και χρόνου εφόσον η ανθρώπινη υγεία αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα, θεωρώ ότι θα πρέπει ως κράτος και ως κοινωνία να έχουμε τη σκέψη μας και στην επόμενη μέρα της κρίσης που δημιουργεί η εξάπλωση του κορωνοϊού.

Το ζητούμενο της επόμενης μέρας είναι να μην καταστραφούν ή να εκμηδενιστούν οι παραγωγικές μονάδες του τόπου. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το οικονομικό και επιχειρηματικό παγκόσμιο μοντέλο θα διαφοροποιηθεί.

Παγκόσμια πρόκληση

Δέκα και πλέον χρόνια μετά την τελευταία οικονομική κρίση που ξεκίνησε από την κατάρρευση των δομημένων προϊόντων στην Αμερική, η παγκόσμια, η ευρωπαϊκή αλλά και η κυπριακή οικονομία βρίσκονται αντιμέτωπες με μιαν ακόμη πρόκληση. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, υπάρχει μια σημαντική διαφορά. Αυτήν τη φορά δεν είναι μεμονωμένες χώρες/περιπτώσεις που παρουσιάζουν προβλήματα, τα οποία θα επιλυθούν με την εφαρμογή ενός μνημονίου. Η εξάπλωση του ιού δεν έχει περιορισμούς ή σύνορα.

Φυσικά τα προβλήματα είναι πιο έντονα σε χώρες όπως η Ιταλία, όπου η αδυναμία περιορισμού του ιού έχει φέρει στα όριά του το σύστημα υγείας της χώρας και την οικονομία. Μια οικονομία που είχε ήδη να αντιμετωπίσει προβλήματα με το υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος. Και αν η Γερμανία έχει την πολυτέλεια να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες προς στήριξη της οικονομίας της, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να ισχύσει για την Ιταλία αλλά και την Ισπανία (κάτι που καταγράφεται και στις αποδόσεις των κυβερνητικών ομολόγων).

Την ίδια στιγμή, χώρες όπως η Ρωσία και οι αραβικές χώρες, των οποίων οι οικονομίες είναι βασισμένες στην παραγωγή πετρελαίου και παραγώγων του, θα επηρεαστούν σημαντικά από την πτώση της τιμής του στις διεθνείς αγορές, κυρίως λόγω της σημαντικής μείωσης της ζήτησης. Αυτό ενδεχομένως να επηρεάσει τα ναύλα (το είχαμε δει και παλαιότερα) και τη ναυτιλία στο σύνολό της.

Το θετικό

Σε μια προσπάθεια διατήρησης της επιχειρηματικής αλυσίδας, οι Κεντρικές Τράπεζες και οι κυβερνήσεις προχωρούν στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για παράδειγμα με το πακέτο στήριξης μαμούθ των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, είναι μεγαλύτερη από την παρέμβαση που υπήρξε την περίοδο της προηγούμενης οικονομικής κρίσης.

Δεν υπάρχει περίπτωση η τωρινή κατάσταση να μην αφήσει πληγές και «οικονομικά θύματα». Το μεγάλο ζητούμενο είναι κατά πόσον οι εθνικές οικονομίες θα έχουν τα αντανακλαστικά να επανέλθουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα στην κανονικότητα.

Στα θετικά καταγράφεται το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες στο παρόν στάδιο είχαν πλεονάσματα για να στηρίξουν τις οικονομίες τους (φυσικά υπήρχαν ήδη σημαντικές προκλήσεις στην παγκόσμια οικονομία όπως ο διεθνής εμπορικός «πόλεμος», η αβεβαιότητα που ενδεχομένως προκαλεί η έξοδος του Ηνωμένου Βασίλειου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα σύννεφα ύφεσης που μαζεύτηκαν πάνω από την ευρωπαϊκή οικονομία). Γίνεται κατανοητό ότι αν αυτό συνέβαινε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου οικονομικής ύφεσης και κρίσης, τα πράγματα θα ήταν ακόμη πιο δύσκολα.

Τα μέτρα

Τα μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό του ιού επηρεάζουν σημαντικά την οικονομική δυναμικότητα των χωρών και θα πρέπει να έχουν ως κύριο μέλημα τη διατήρησή της. Σε αντίθετη περίπτωση, θα απαιτηθούν χρόνια για να υπάρξει οικονομική ανάκαμψη, ενώ θα παρατηρηθεί μια δραματική μείωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών.

Σε περίπτωση που συγκεκριμένοι κλάδοι της οικονομίας χρεοκοπήσουν, θα δημιουργηθεί ένα πολλαπλασιαστικό σπιράλ ύφεσης και μείωσης των εθνικών ΑΕΠ. Όπως γίνεται αντιληπτό, αυτό θα έχει σημαντικές συνέπειες στα δημόσια οικονομικά, με τις χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος να αντιμετωπίζουν ίσως και το ρίσκο της στάσης πληρωμών.

Σημειώνεται ότι τα μέτρα που λαμβάνονται και η ενίσχυση της ρευστότητας έχουν ως στόχο τη διασφάλιση της αλυσίδας πληρωμών. Δηλαδή να διασφαλιστεί ότι οι πιστωτές θα συνεχίζουν να αποπληρώνουν τα χρέη τους, ειδικά σε επιχειρήσεις οι οποίες αναγκάστηκαν να αναστείλουν τις εργασίες τους μετά από κυβερνητικές οδηγίες. Το τραπεζικό σύστημα έχει τη δυνατότητα παροχής βραχυπρόθεσμων διευκολύνσεων για κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσεων, όμως αυτή η πρακτική έχει τα όριά της, εφόσον, παρά τη μείωση των κεφαλαιακών απαιτήσεων των εποπτικών Αρχών, θα πρέπει να διασφαλιστεί η επιβίωση τους.

Στρατηγικό σχέδιο

Μέσα σε αυτό το σκηνικό (ίσως όχι άμεσα) θα πρέπει ως κοινωνία και ως κράτος να αναλύσουμε την κατάσταση και να έχουμε έτοιμο ένα στρατηγικό σχέδιο επαναφοράς της οικονομίας, με μια σειρά κινήτρων για επιχειρήσεις και επενδυτές, καθώς και μεταρρυθμίσεων.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της εφαρμογής της τεχνολογίας στις καθημερινές εργασίες των επιχειρήσεων. Ξαφνικά, σε σύντομο χρονικό διάστημα, εφαρμόστηκαν λογισμικά τηλεδιασκέψεων και εργασίας από το σπίτι και η κοινωνία χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για τη διεκπεραίωση των συναλλαγών της. Οπότε θα ήταν καλά να κρατήσουμε το συγκεκριμένο μομέντουμ και μετά την κρίση.

Υπάρχουν τομείς, όπως ο τουρισμός και ο τομέας των ακινήτων, που επηρεάζονται περισσότερο από την υφιστάμενη κρίση και ίσως οι σκέψεις για τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων παραχώρησης κινήτρων να άρχιζε από αυτούς τους τομείς. Όμως ο σχεδιασμός θα πρέπει να αναφέρεται στην αναδιάρθρωση ολόκληρης της οικονομίας της Κύπρου, με βασικό στόχο τη διασφάλιση των θετικών ρυθμών ανάπτυξης και των θέσεων εργασίας. Είναι άλλωστε γνωστό ότι μέσα από τις κρίσεις γεννιούνται ευκαιρίες.

Επιπλέον, θα πρέπει να δούμε τον αντίκτυπο των κινήτρων που έχουν ήδη παραχωρηθεί και βοήθησαν την κυπριακή οικονομία, ώστε όπου χρειάζεται να υπάρξουν οι ανάλογες βελτιώσεις και το «κυπριακό προϊόν» να παραμείνει ελκυστικό.

Είναι επίσης σημαντικό να προχωρήσουμε στις μεταρρυθμίσεις που συζητούμε εδώ και καιρό, ώστε να διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις και οι πολίτες και να απελευθερωθούν οι παραγωγικές μονάδες της οικονομίας. Τώρα που οι πιο πολλοί είναι στο σπίτι υπάρχει αρκετός χρόνος για ανάλυση της κατάστασης και καταγραφή ιδεών. Παρά να καταγράφουμε μίζερα το «κακό που μας βρήκε», είναι ορθότερο να αρχίσουμε να αναλύουμε την επόμενη μέρα.

Το μεγάλο ερώτημα

Η εξάπλωση του ιού ενισχύει τις πιέσεις που δέχονται οι οικονομίες, με το μεγάλο ερώτημα να είναι αν έχουν δημιουργηθεί αυτά τα οικονομικά αντισώματα που να τους επιτρέπουν να απορροφήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις αρνητικές πιέσεις. Τα μέτρα που λαμβάνονται δρουν προς αυτήν την κατεύθυνση, με τις κυβερνήσεις να πρέπει να αξιολογούν την κατάσταση σε τακτά χρονικά διαστήματα και να είναι έτοιμες να παρέμβουν ξανά όπου και όποτε χρειαστεί.

Φυσικά προτεραιότητα αυτήν τη στιγμή είναι η διασφάλιση της δημόσιας υγείας και της ανθρώπινης ζωής. Ο καθένας μας θα πρέπει να πάρει τα μέτρα του και να αυτοπεριοριστεί. Το χρωστά στην οικογένειά του, στους συνανθρώπους του και στην κοινωνία γενικότερα. Ως λαός, παρά τα προβλήματα, τις ιδιομορφίες, τις ιδιοτροπίες μας, τις νοοτροπίες τύπου «άσε να περάσουμε» και το γεγονός ότι ξεχνάμε εύκολα, στις δύσκολες στιγμές βρίσκουμε λύσεις. Αυτήν τη φορά ας δράσουμε προληπτικά και αποφασιστικά.