Μια νέα, μετά κορωνοϊόν, κοινωνία

Τις μέρες της απομόνωσης και της καραντίνας όλοι κάναμε σκέψεις για τις αλλαγές στη ζωή μας και στην κοινωνία την μετά κορωνοϊόν εποχή. Ο καθένας μας έκανε μια προσωπική ανασκόπηση και αντίκριση της κοινωνίας και διαφοροποιήσαμε την αντίληψη που είχαμε για πολλά πράγματα της ζωής. Μάθαμε να εκτιμούμε τα απλά με την πραγματική αξία. Νιώσαμε πόση σημασία έχει η υγεία, η αλληλεγγύη, η αγάπη, η κοινωνική συνοχή, η οικογένεια, τα κοντινά μας πρόσωπα. Νιώσαμε τη ματαιότητα πολλών αγαθών, που απέκτησαν υπεραξία στη σύγχρονη εποχή. Και όλοι λένε πως τα πράγματα δεν θα είναι πια τα ίδια.

Σκεφτήκαμε πολλά και είπαμε περισσότερα. Ίσως χωρίς να τα πιστεύουμε. Ίσως γιατί δεν καταλάβαμε πως αξίες που αλλοτριώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες δεν μπορούν να επανεκτιμηθούν και κυρίως να κυριαρχήσουν ξανά στη ζωή μας, επειδή η κοινωνία μας τραντάχτηκε για λίγες εβδομάδες.

Η δομή της κοινωνίας μας έδειξε πως δεν έχει την ανθεκτικότητα της παλιάς ζωής με τα λίγα μέσα, τη λιτή διαβίωση και τη μικρή εξάρτησή της από αλληλεπιδράσεις. Νιώσαμε πως ένας αόρατος εχθρός έθεσε σε κίνδυνο την υγείας μας, την καλοπέρασή μας, την αλαζονεία μας, την οικονομία των νοικοκυριών, τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, τη σιγουριά των εισοδημάτων μας.

Ίσως καταφέραμε να θέσουμε υπό έλεγχο την επίθεση εναντίον της υγείας μας και ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον. Δεν έχουμε όμως την ίδια αισιοδοξία για το μέλλον της οικονομίας μας. Ο κορωνοϊός που μας επιτέθηκε, έδειξε πως η οικονομία του σύγχρονου κόσμου είναι πολύ ευάλωτη. Όλες οι παράμετροι της οικονομικής ανάπτυξης έχουν τέτοια αλληλεξάρτηση μεταξύ τους, ώστε να έχουν σχέση ντόμινο. Η πτώση του ενός από τράνταγμα μεταφέρει την πτώση και την κρίση διαδοχικά σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Κανένας δεν μπορεί να κλειστεί στο καβούκι του και να αποφύγει τις συνέπειες.

Στην Κύπρο είδαμε τον κορωνοϊό να φέρνει μαζί με τα συμπτώματά του και άμεση μείωση της επιχειρηματικότητας, αύξηση της ανεργίας, μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, μείωση του εμπορίου, κλείσιμο των καταστημάτων και των εργοταξίων, εξαφάνιση του τουρισμού και πτώχευση των επιχειρήσεων που εξαρτώνται από αυτόν.

Η μεγάλη κρίση που έρχεται, φαίνεται να γεννά τα γνωστά αποτελέσματα. Οι πτωχοί γίνονται πτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Και στο τέλος τον λογαριασμό των πληρώνουν οι φτωχοί. Οι εργαζόμενοι βλέπουν τα εισοδήματά τους να μειώνονται, βλέπουν την ανεργία ως δαμόκλειο σπάθη πάνω από τα κεφάλια τους, βλέπουν τα παιδιά τους να χάνουν τις σπουδές τους, βλέπουν την οικογένειά τους να γνωρίζει την πείνα, βλέπουν το βιοτικό επίπεδό τους να πλησιάζει τον πάτο. Βλέπουν τα κοινωνικά παντοπωλεία να αποτελούν τη λύση για πολλές οικογένειες. Και οι πλούσιοι απλώς βλέπουν τα κέρδη τους να μειώνονται προσωρινά και αναμένουν να εκμεταλλευτούν τις νέες συνθήκες για να τα πολλαπλασιάσουν ξανά.

Η κοινωνία πρέπει να αλλάξει. Η οικονομία πρέπει να αλλάξει και να αποβάλει το καπιταλιστικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ο εξοντωτικός ανταγωνισμός πρέπει να δώσει τη θέση του σε μια κοινωνία περισσότερο αλληλέγγυα και συνεργάσιμη. Η ανακατανομή του πλούτου και η δικαιότερη κατανομή είναι απαραίτητη στη σύγχρονη εποχή της τεχνολογίας, που ευκολύνει τη ζωή και τα κέρδη των ολίγων και δημιουργεί τους σύγχρονους είλωτες και νεόπτωχους. Οι θέσεις εργασίας μειώνονται και χωρίζονται σε προνομιούχες και υψηλόμισθες και σε χαμηλόμισθες θέσεις ειλώτων.

Η περιπέτεια της πανδημίας έδειξε τη σημασία των επαγγελματιών υγείας, των ερευνητικών κέντρων, των νοσοκομειακών υποδομών. Έδειξε όμως ότι και όλα τα επαγγέλματα είναι μεγάλης σημασίας. Γιατί και τα πιο σύγχρονα νοσοκομεία, και τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς τους χαμηλόμισθους είλωτες, τους χαμηλόμισθους εργάτες που φροντίζουν για την καθαριότητα των χώρων, των σπιτιών και όλων των υποδομών της κοινωνίας.

Σε μια κοινωνία στην οποία μειώνονται οι θέσεις εργασίας και η ανεργία επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη θα υπάρχουν φυσικά οι άριστοι επιστήμονες με τα υψηλά εισοδήματα και οι πετυχημένοι επιχειρηματίες με τα μεγάλα κέρδη. Δεν μπορούν όμως σήμερα πολλοί νέοι με σπουδές και πτυχία να παραμένουν στο περιθώριο της κοινωνίας, επειδή τα εισοδήματά τους δεν τους επιτρέπουν να δημιουργήσουν και να συντηρήσουν οικογένεια, να σπουδάσουν παιδιά, και να προσβλέπουν σε ένα καλύτερο μέλλον. Δεν μπορεί να υπάρχουν ζεύγη εργαζομένων που το ετήσιο εισόδημα της οικογένειάς τους ή η ετήσια σύνταξή τους να είναι ίση με το μηνιαίο εισόδημα ή σύνταξη ενός άλλου προνομιούχου ζευγαριού. Δεν μιλούμε για την τάξη των πάμπλουτων και των εκατομμυριούχων, γιατί αυτή πάντα θα υπάρχει. Μιλούμε για τους ευνοούμενους και τους είλωτες. Χρειαζόμαστε ενότητα και αλληλεγγύη, που θα ενισχύσει την κοινωνική συνοχή.

Σε μια σύγχρονη κοινωνία του μέλλοντος κάθε οικογένεια πρέπει να έχει εξασφαλισμένη εργασία με αξιοπρεπές εισόδημα, να έχει εξασφαλισμένη τη διατροφή, τη φροντίδα για την υγεία της, να έχει εξασφαλισμένες τις σπουδές των παιδιών της και να έχει εξασφαλισμένη μια σύνταξη που να διατηρεί το βιοτικό επίπεδο στη δύση της ζωής. Και οι εραστές του καπιταλισμού ας επιδιώκουν υπερκέρδη. Αλλά το κοινωνικό κράτος να ελέγχει και να προστατεύει τη δίκαιη κατανομή του πλούτου και των αγαθών.

Όλα αυτά φαίνονται πολύ δύσκολα. Μπορεί όμως μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία να εξασφαλίσει ανακατανομή και δίκαιη κατανομή του πλούτου, να ελέγχει τη σχέση εργοδοτών και εργαζομένων και να ελέγχει τα ελάχιστα εισοδήματα αυξάνοντάς τα και φορολογώντας τα υπερκέρδη. Μια κοινωνία που θα ξοδεύει τους πόρους της για την υγεία, την παιδεία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον. Μια κοινωνία που θα καταργήσει τους εξοπλισμούς και την εμπορία των όπλων του θανάτου. Μπορούμε;