Αντεπίθεση και οριοθέτηση ΑΟΖ με Συρία

Η επιστολή-καταπέλτης που απέστειλε η Κυβέρνηση της Συρίας στον ΟΗΕ για το θέμα του μνημονίου θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης δεν πρέπει να περάσει ανεκμετάλλευτη. Συγκεκριμένα, ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Συρίας στον ΟΗΕ Bashar Ja'afari, στην επιστολή ημερομηνίας 29 Απριλίου 2020, καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο τη συμφωνία, την οποία χαρακτηρίζει άκυρη και επικίνδυνη, καθώς παραβιάζει τις αρχές και τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Επιπλέον σημειώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι αποτελεί κατάφωρη επίθεση στα κυρίαρχα οικονομικά δικαιώματα της Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου και επηρεάζει αρνητικά την ΑΟΖ μεταξύ αυτών των κρατών. Κατηγορεί επίσης την τουρκική πλευρά ότι επιδιώκει, μέσω του μνημονίου, να νομιμοποιήσει και να εδραιώσει το status quo της παράνομης κατοχής της στα εδάφη άλλων χωρών. Η εξέλιξη αυτή θα έπρεπε να ενεργοποιήσει άμεσα την Κυβέρνηση και το Υπουργείο Εξωτερικών, που έπρεπε να στρέψει το βλέμα προς τη Δαμασκό για το επόμενο τολμηρό βήμα στην ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής.

Η κίνηση ματ

Οι περισσότεροι επαναλαμβάνουν τη φράση «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση». Αυτό ακριβώς πράττει με επιτυχία η Άγκυρα, προβάλλοντας ισχύ την ώρα που αντιμετωπίζει σοβαρά εσωτερικά, πολιτικά και οικονομικά προβλήματα. Υπάρχουν και οι λίγοι που ξέρουν πως «η καλύτερη επίθεση είναι η αντεπίθεση». Το τελευταίο αφορά κυρίως τους αδύναμους παίκτες, όπως η Κύπρος. Αντί λοιπόν απλώς να παρακολουθούν παθητικά την Άγκυρα να ξεδιπλώνει την επιθετική εξωτερική πολιτική της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, κλείνοντας μάλιστα το μάτι στο Ισραήλ, Αθήνα και Λευκωσία θα έπρεπε να περάσουν στην αντεπίθεση. Κίνηση κλειδί προς αυτήν την κατεύθυνση θα ήταν η δρομολόγηση μιας συμφωνίας οριοθέτησης της ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Συρίας. Είναι κατανοητό πως όλα τα προηγούμενα χρόνια η αβεβαιότητα στη Συρία, λόγω του συνεχιζόμενου εμφύλιου πολέμου και των εξωτερικών παρεμβάσεων, δεν επέτρεπε συνομιλίες με την Κυβέρνηση Άσαντ, της οποίας το μέλλον ήταν αβέβαιο. Με την κατάσταση ωστόσο να δείχνει να σταθεροποιείται, θα πρέπει να αναζητηθούν κανάλια επικοινωνίας και αξιόπιστος συνομιλητής στην άλλη πλευρά, προκειμένου η οριοθέτηση να γίνει πράξη. Κάποια μικρά βήματα ήδη έγιναν, αφού στις 15 Μαΐου ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, μιλώντας στην Πρώτη Εκπομπή του Ράδιο Πρώτο, είπε πως σύντομα θα επαναλειτουργήσει η διπλωματική αποστολή της Κύπρου στη Συρία. Η Λευκωσία ακολουθεί ουσιαστικά τα βήματα της Αθήνας, που προηγουμένως, με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια, διόρισε ως απεσταλμένη της Αθήνας στη Δαμασκό την πρέσβη Τασία Αθανασίου, που πριν βρισκόταν στη Μόσχα.

Η σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας

Το ζητούμενο είναι η Λευκωσία να βρει και να εκμεταλλευτεί το κατάλληλο χρονικό παράθυρο ευκαιρίας, ούτως ώστε μια οριοθέτηση, που θα αποτελεί κίνηση ματ, να μην προσκρούσει σε αντιδράσεις τρίτων. Ήδη υπάρχει συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με τον Λίβανο, αν και αυτή δεν έχει επικυρωθεί, ωστόσο είναι σημαντικό το γεγονός ότι στην επιστολή προς ΟΗΕ, η Συρία επικαλείται τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας του 1982, αν και η ίδια δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος. Ουσιαστικά, όμως, είναι ένδειξη της προθυμίας της Κυβέρνησης Άσαντ να οριοθετήσει στη βάση του Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο η Κύπρος σέβεται και προωθεί.

Αεροσκάφη ΗΠΑ κοντά σε ρωσικές Βάσεις στη Συρία

Η χώρα-κλειδί, πάντως, που κρατάει ακόμη ζωντανή την Κυβέρνηση Άσαντ, είναι η Ρωσία, με την οποία η Κύπρος επιχειρεί να διατηρεί αγαστές σχέσεις, ανεξάρτητα από τα όποια ανοίγματα προς τις ΗΠΑ. Πάντως, για δεύτερη φορά σε μια εβδομάδα, ένα αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροσκάφος εντοπίστηκε στα ανοικτά της Λατάκιας στη Συρία, στην Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, το αμερικανικό αεροσκάφος P-9A Poseidon πραγματοποίησε πτήση μεταξύ Κύπρου και Συρίας πριν επιστρέψει στην αρχική του βάση. Οι ίδιες ξένες πηγές αναφέρουν πως το αεροσκάφος πλησίασε πολύ κοντά στην αεροπορική βάση Hmeimim του ρωσικού στρατού, η οποία βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του Κυβερνείου της Λατάκιας.

Σε αντίθεση με προηγούμενες αναγνωριστικές πτήσεις τον Απρίλιο, η Ρωσική Πολεμική Αεροπορία δεν χρησιμοποίησε τα αεροσκάφη Su-35 για να αναχαιτίσει το αεροσκάφος των ΗΠΑ. Αν και συνηθίζεται για τα αεροσκάφη των ΗΠΑ να πραγματοποιούν πτήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, φαίνεται ότι η συχνότητα αυτών των πτήσεων έχει αυξηθεί τις τελευταίες δύο εβδομάδες.

Ισραήλ - Τουρκία - Αίγυπτος

Μια άλλη χώρα-κλειδί είναι το γειτνιάζον Ισραήλ. Την ώρα που αυτήν την εβδομάδα ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου έκανε πρόποση με κρασί σε τηλεδιάσκεψη στον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για τον EastMed, παράλληλα ο διπλωματικός Επιτετραμμένος του Ισραήλ στην Άγκυρα, Roey Gilad, έκανε λόγο για «κοινά συμφέροντα» της Τουρκίας και του Ισραήλ, τα οποία θα εξυπηρετηθούν καλύτερα, αν οι δύο χώρες διατηρούν κανονικές σχέσεις. «Το μπαλάκι είναι στην πλευρά της Τουρκίας», είπε.

Δημοσιεύματα, επίσης, μιλούν για άνοιγμα της Τουρκίας προς την Αίγυπτο, προκαλώντας «φασαρία» και συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Υπουργός Πετρελαίου της Αιγύπτου Τάρεκ αλ-Μόλα συνεχάρη την Πέμπτη τον Ισραηλινό Υπουργό Ενέργειας, Γιουβάλ Στάινιτς, για τη διατήρηση της υπουργικής του θέσης, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στο Φόρουμ Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF) που εδρεύει στο Κάιρο.

Μια ομάδα εργασίας του Φόρουμ συζήτησε αυτήν την εβδομάδα τα επόμενα βήματα για τη διαμόρφωση ενός κοινού μελλοντικού οράματος για τη βιομηχανία φυσικού αερίου στην περιοχή και την ανάπτυξη της αγοράς φυσικού αερίου. Η 6η αυτή συνάντηση πραγματοποιήθηκε με τηλεδιάσκεψη κατόπιν αιτήματος του επικεφαλής της ομάδας που περιλαμβάνει την Αίγυπτο, την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία, το Ισραήλ, την Ιορδανία και την Παλαιστίνη, καθώς και εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η συνάντηση ασχολήθηκε με τις πτυχές της συνεργασίας μαζί με τεχνικές και οικονομικές δραστηριότητες της βιομηχανίας φυσικού αερίου. Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν να πραγματοποιήσουν την 7η συνάντηση του East Med Gas Forum το δεύτερο εξάμηνο του 2020.

Μείωση εξάρτησης Τουρκίας από Gasprom

Μπορεί τα συμφέροντα Ρωσίας-Τουρκίας να μην ευθυγραμμίζονται πλήρως στη Λιβύη και τη Συρία, ωστόσο το προηγούμενο διάστημα υπήρξε μια στενή εμπορική και ενεργειακή συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών για τους S-400, τον πυρηνικό σταθμό στο Άκιουγιου και τον αγωγό Turkish Stream, που θα μεταφέρει αέριο από την Κασπία μέσω της Τουρκίας στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι νεότερες εξελίξεις δείχνουν πως ο Turkish Stream, αξίας 7 δισεκατομμυρίων ευρώ, ακολουθεί τη θλιβερή μοίρα του Nord Stream 2. Εν μέσω της οικονομικής κρίσης στην Τουρκία και με τις σχέσεις των δύο να διαταράσσονται, εξαιτίας του θεάτρου πολέμου στη Λιβύη, η Τουρκία προχώρησε στη δραστική μείωση των αγορών ρωσικού φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα, στα τέλη Μαρτίου, οι προμήθειες της Gazprom προς την τουρκική Botas έκαναν βουτιά, στα 210 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, σύμφωνα με στοιχεία που κυκλοφόρησε την Τρίτη η Ρωσική Ομοσπονδιακή Τελωνειακή Υπηρεσία. Σε σύγκριση με το 2018, η πτώση ήταν πάνω από 14 φορές: τότε, το πρώτο τρίμηνο η Τουρκία αγόρασε 8,8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η Τουρκία προχώρησε σταδιακά στην αντικατάσταση του ρωσικού αερίου με το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ). Ο εφοδιασμός της Gazprom στην τουρκική αγορά κατέρρευσε κατά 35% πέρυσι, σε 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα - το χαμηλότερο των τελευταίων δέκα ετών.