Παγκόσμια οικονομία σε κινούμενη άμμο και η… αρχή του τέλους της πανδημίας

Η παγκόσμια οικονομία χορεύει σε κινούμενη άμμο. Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα το επόμενο διάστημα, διότι τα αποτελέσματα από την επανεκκίνηση της οικονομίας δεν εξαρτώνται από σταθερές μεταβλητές, έτσι ώστε να γίνουν και οι ανάλογες προβλέψεις. Κάθε δεκαπέντε ημέρες και κάθε μήνας που περνά οι ενδείξεις αλλάζουν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ως αποτέλεσμα της κρίσης του κορωνοϊού, η ύφεση στην ΕΕ ώς το τέλος του χρόνου θα κυμαίνεται μεταξύ 5% με 12%. Στις ΗΠΑ προβλέπεται ότι θα είναι χαμηλότερη, ενδέχεται να κυμανθεί γύρω στο 4,8% με 5%, αναλόγως του πότε θα πάρει μπροστά η οικονομία, εξ ου και οι πιέσεις του Αμερικανού Προέδρου, Ντόναλτ Τραμπ, ο οποίος υποστηρίζει ότι αυτό θα πρέπει να γίνει το συντομότερο, αλλά λόγω του πολιτειακού συστήματος των ΗΠΑ δεν εξαρτάται μόνο από τον ίδιο αλλά και από τους Κυβερνήτες των διαφόρων Πολιτειών. Λίγο πιο ψηλή από αυτήν των ΗΠΑ αναμένεται να είναι η ύφεση για τη Ρωσία, δηλαδή μεταξύ 5% και 6%. Αυτές είναι οι πιο πρόσφατες προβλέψεις.

Γιατί η σημασία της καλής εικόνας διεθνώς συνδέεται με την οικονομία

Η εκμετάλλευση των κονδυλίων της ΕΕ και οι διευκολύνσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Πώς η Τουρκία εδραιώνεται στη Συρία και το πρόβλημα στη Λιβύη

Το μήνυμα από τις ΗΠΑ

Η βασικότερη μεταβλητή που μπορεί να ενεργήσει θετικά στην οικονομία είναι η σηματοδότηση της αρχής του τέλους της επιδημίας μέσω ενός φαρμάκου, που θα καθιστά πιο αντιμετωπίσιμη την ασθένεια, θα βοηθά τους ασθενείς και θα περιορίζει τους θανάτους. Όπως αναφέρουν έγκριτοι γιατροί, μεταξύ των οποίων και ο Γιώργος Παυλάκης (από τους πρωτοπόρους στις ΗΠΑ ερευνητές για τη θεραπεία του AIDS), μια τέτοια περίπτωση μπορεί να είναι αυτή της ενδοφλέβιας παροχής της ρεμδεσιβίρης. Αυτή, τόνισε, η εξέλιξη μπορεί να αποτελέσει την αρχή του τέλους της πανδημίας, διότι, όπως παρατήρησε, ακόμη και αν δεν έχουμε το εμβόλιο, θα έχουμε κάτι για να αντιμετωπίσουμε τον ιό. Όταν ο επικεφαλής λοιμωξιολόγος των ΗΠΑ Δρ Άντονι Φαούτσι ανακοίνωσε ότι είναι θέμα χρόνου να χορηγείται επίσημα πλέον η ρεμδεσιβίρη, οι τιμές του χρηματιστήριου ακολούθησαν ανοδική πορεία.

Αναμένοντας την Επιτροπή

Με δεδομένη αυτήν την πραγματικότητα, αναμένεται η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί του ταμείου ανασυγκρότησης (ή αναδιάρθρωσης), με στόχο να καθοριστεί εάν και πώς θα εξευρεθεί το 1,5 τρις ευρώ, δηλαδή το έλλειμμα που δημιουργείται στην οικονομία από τον κορωνοϊό, καθώς και τι ποσοστό θα δοθεί υπό τη μορφή δανείων, αλλά και τι υπό τη μορφή χορηγήσεων και προγραμμάτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι το εν λόγω ταμείο θα πρέπει να τεθεί στο πλαίσιο του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, δηλαδή του προϋπολογισμού για την επταετία 2021-27, για να μη χρειαστεί η έγκρισή του από τα κράτη-μέλη, όπως οι Συνθήκες της ΕΕ επιβάλλουν. Εάν το ταμείο περάσει από τα κράτη-μέλη ως νέος θεσμός, ως νέο εργαλείο, τότε ακόμη και μια απόρριψη από ένα κράτος-μέλος θα είναι αρκετή για να ακυρωθεί η όλη διαδικασία. Τώρα κατά πόσο πρόκειται να δοθούν τα χρήματα αυτά με τη μορφή δανείων ή χορηγήσεων, μάλλον θα υιοθετηθεί ένα μεικτό μοντέλο.

Η κυπριακή οικονομία και ο τουρισμός

Ακόμη, όμως, και αν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λάβει τις όποιες αποφάσεις, τα χρήματα δεν θα δοθούν εν μιά νυχτί αλλά σταδιακά. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα κράτη θα πρέπει να φροντίσουν τα του οίκου τους. Ως εκ τούτου, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος εφόσον υποβαθμιστεί η πιστοληπτική ικανότητα ενός κράτους να μείνει εκτός αγορών, να προσφύγει στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και να τεθεί κάτω από κανόνες επιτήρησης, δηλαδή υπό καθεστώς μνημονίου, εφόσον δεν μπορεί το εν λόγω κράτος να βγει στις αγορές και να αποφύγει τη στάση πληρωμών. Αυτό είναι το χειρότερο σενάριο. Δεν υποστηρίζει κάποιος ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο στην Κύπρο, αλλά ότι όλοι πρέπει να κινηθούμε προς αποτροπή μιας τέτοιας εξέλιξης, που σημαίνει ότι θα πρέπει τον μεν κράτος να αναπροσαρμόσει τις πολιτικές και τους στόχους του και οι πολίτες να αντιληφθούν ότι το κράτος πρέπει να είναι συγκρατημένο στις παροχές του. Η ύφεση, αναλόγως της κατάστασης, μπορεί να κινηθεί από 6% έως και 10%. Υπάρχει ο εξής κώδικας που θα καθορίσει τις εξελίξεις: 1. Σύνεση στις κινήσεις για να μην έχουμε πισωγύρισμα. 2. Άνοιγμα της οικονομίας με σταθερά βήματα και σχεδιασμό. 3. Θα πρέπει να δοθεί η εικόνα διεθνώς ότι η Κύπρος είναι ασφαλής προορισμός για να μπορέσει να διασωθεί ό,τι σώζεται από την τουριστική περίοδο που έρχεται, και, ταυτοχρόνως, θα πρέπει να υπάρχει καλή οργάνωση στα αεροδρόμια, όπως για παράδειγμα η ασφάλεια και ταχύτητα για να μην ταλαιπωρούνται οι ταξιδιώτες. Μετρήσεις υπάρχουν ήδη για την Κύπρο, κατά πόσον είναι ασφαλής ή όχι προορισμός, και μέχρι στιγμής η εικόνα είναι πολύ καλή. Αυτήν την εικόνα δεν θα πρέπει να τη χαλάσουμε ούτε το επόμενο κρίσιμο δεκαπενθήμερο, ούτε στη συνέχεια. Επιπροσθέτως, η τουριστική κίνηση θα εξαρτηθεί: α) Από τον χρόνο έναρξης πτήσεων από τις αεροπορικές εταιρείες και από τους προορισμούς. β) Από τα μέτρα που θα υπάρχουν σε άλλες χώρες και στην Κύπρο. Δηλαδή, με τι ιατρικά χαρτιά θα εισέρχεται κάποιος στην Κύπρο και για πόσο χρόνο θα ισχύουν; Ταυτοχρόνως, θα πρέπει ή δεν θα πρέπει να τηρείται η ίδια διαδικασία κατά την αναχώρησή του; Θα υπάρχουν άλλοι έλεγχοι και ποιοι; γ) Από την ψυχολογία του κόσμου, που είναι παράγοντας συναφής με την οικονομική του κατάσταση, καθώς και με εκείνη που υπάρχει στη χώρα του και κατά πόσον φοβάται να ταξιδέψει ή όχι. Κατά την περσινή χρονιά ο τουρισμός αναλογούσε στο 12,2% επί του ΑΕΠ (2,68 δις ευρώ). 4. Στήριξη και επιτάχυνση των διαδικασιών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δηλαδή στα Πανεπιστήμια και στα Κολέγια, ώστε να μπορούν να έρθουν με ασφάλεια φοιτητές από το εξωτερικό. 5. Σταδιακή εκμετάλλευση των κονδυλίων που θα έχουμε τη δυνατότητα με οποιοδήποτε τρόπο να απορροφήσουμε από την ΕΕ. Η καθυστέρηση που παρατηρείται επί του θέματος στη Βουλή, θα ήταν προτιμότερο να είχε περιοριστεί.

Η διεθνής ύφεση

Βεβαίως, δεν είναι μόνη της η Κύπρος στην αντιμετώπιση τη κρίσης. Εδώ οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ακόμη και αυτή η Γερμανία με τη σιδηρά πειθαρχία θα έχει ύφεση της τάξης του 6,3, η Γαλλία περί το 7% (ήδη το ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε ώς τώρα κατά 5,8% ), ενώ η ύφεση στην Ιταλία μπορεί να ανέλθει στο 8%. Προσφάτως, η χώρα δέχθηκε άλλο ένα κτύπημα, που αφορά στην πιστοληπτική της ικανότητα. Ο Οίκος Fitch την υποτίμησε σε ΒΒΒ- από ΒΒΒ. Όσο δε για την Ελλάδα, θα κυμανθεί μεταξύ 9% και 10%. Και τότε είναι που θα αρχίσουν τα δύσκολα για την Κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Συνεχίζει τις ασκήσεις η Τουρκία και εδραιώνεται στη Συρία

Ανάλογα και χειρότερα προβλήματα αντιμετωπίζει η Τουρκία, η οποία όμως συνεχίζει χωρίς κανέναν ενδοιασμό τις στρατιωτικές της ασκήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Είχε προχωρήσει σε μιαν άσκηση στις 21, και άλλες τρεις στις 25 Απριλίου. Σε ανάλογες αεροναυτικές ασκήσεις είχε προβεί και την περασμένη εβδομάδα, ενώ αύριο, 4 Μαΐου, έχει προγραμματισμένη νέα αεροναυτική άσκηση. Στις ασκήσεις λαμβάνουν μέρος φρεγάτες, κορβέτες, αεροπορικές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων και UAV.

Μπορεί μεν ο κορωνοϊός να προελαύνει στην Τουρκία, όμως η εξωτερική πολιτική της χώρας συνεχίζει να ασκείται με τον ίδιο επεκτατικό τρόπο όχι μόνο στην Κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και στη Συρία και στη Λιβύη. Στη μεν Συρία οι τουρκικές δυνάμεις συνεχίζουν να περιπολούν μαζί με τις ρωσικές στα όρια της ζώνης ασφαλείας, την ίδια στιγμή που οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις εδραιώνουν τις θέσεις τους επί του εδάφους μεταφέροντας στρατιωτικό υλικό, όπως άρματα μάχης, πυροβόλα και αντιαεροπορικά. Στη δε Λιβύη, η Τουρκία έχει στείλει 2,5 χιλιάδες μισθοφόρους, τους οποίους έχει μαζέψει από τη Συρία. Ο στρατηγός Χαφτάρ συνεχίζει να πολιορκεί την Τρίπολη, αλλά οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τα τουρκικά UAV προκαλούν προβλήματα στους επαναστάτες, οι οποίοι εάν καταλάβουν την εξουσία, τότε η επένδυση του Ερντογάν στον καθορισμό της ΑΟΖ μεταξύ της Λιβύης και της χώρας του θα τεθεί υπό καθεστώς ακύρωσης. Αυτό τουλάχιστον υποσχέθηκε ο στρατηγός Χαφτάρ. Μια τέτοια εξέλιξη θα συνιστούσε σοβαρό πλήγμα στην πολιτική και στις φιλοδοξίες του Τούρκου Προέδρου ενόψει και των εκλογών του 2023.

Το στοίχημα του Ερντογάν

Ο τομέας, όμως, που ανησυχεί τα μάλα είναι η οικονομία. Ο Ερντογάν ήρθε στην εξουσία ως ο άνθρωπος, ο οποίος θα έφερνε τον εκσυγχρονισμό, την πάταξη της διαφθοράς, περισσότερη δημοκρατία και ανάπτυξη, καλύτερες οικονομικές μέρες. Σταδιακά έγινε ο ίδιος και χειρότερος με το κεμαλικό βαθύ κράτος. Είναι εξίσου διεφθαρμένο το καθεστώς του, έφτιαξε τα δικά του Σώματα Ασφαλείας και γέμισε τις φυλακές, όπου κανείς δεν γνωρίζει τι γίνεται. Αυτήν τη στιγμή, ο Τούρκος Πρόεδρος έχει οικοδομήσει το δικό του βαθύ κράτος, το οποίο στο Κυπριακό και στα Ελλαδοτουρκικά δεν έχει μεγάλες διαφορές από τους Κεμαλιστές, οι οποίοι, μάλιστα, τον κατηγορούν ότι δεν είναι τόσο «πατριώτης» και σκληρός με τους Έλληνες. Ότι, με άλλα λόγια, τους χαρίζεται.

Το πρώτο και άμεσο στοίχημα για τον Ερντογάν είναι η οικονομία. Αντιμετωπίζει, μάλιστα, τρία βασικά προβλήματα:

1) Συρρίκνωση των εξωτερικών αποθεματικών του κράτους, που έχουν μειωθεί αισθητά από τα 77,4 δις δολάρια που ήταν τον Φεβρουάριο, και καθιστά ανέφικτες τις οφειλές σε δολάρια που εκτιμάται ότι θα φτάσουν τα 170 δις δολάρια για το 2020. 2) Εύθραυστο νόμισμα, το οποίο έχει χάσει το 14% της αξίας του το τελευταίο διάστημα και η χώρα και οι πολίτες της γίνονται φτωχότεροι συγκριτικά με όσους χρησιμοποιούν δολάρια και ευρώ. 3) Εξωτερικό χρέος που φθάνει τα 170 δις ευρώ. Μερικώς, για την Τουρκία μπορεί να σώσει την παρτίδα λόγου του κέρδους των 16 δις ευρώ που εκτιμάται ότι θα προκύψει λόγω της μείωσης της τιμής του πετρελαίου. Όμως, την ίδια στιγμή η ύφεση δεν θα κυμανθεί πιο κάτω από το 5% επί του ΑΕΠ. Μια από τις επιλογές της Τουρκίας είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ούτε καν θέλει να ακούει ο Ερντογάν για κάτι τέτοιο, διότι θα είναι βούτυρο στο ψωμί της αντιπολίτευσης για την πτώση του Τούρκου Προέδρου. Το ερώτημα είναι εάν θα δοθεί στον Ερντογάν σανίδα σωτηρίας από τις ΗΠΑ. Τονίζεται αυτό, διότι ο Τούρκος Πρόεδρος ζήτησε στήριξη από τον Αμερικανό ομόλογό του, Ντόναλτ Τραμπ, ο οποίος έδωσε υποσχέσεις, χωρίς όμως να καθορίσει σε ποια βαθμό θα είναι αυτή η βοήθεια και πότε θα δοθεί. Το δεύτερο ερώτημα, που είναι συναφές με το πρώτο, έχει ως εξής: Κατά πόσο στην προσπάθειά του να σωθεί, ο Ερντογάν θα εξωτερικεύσει την κρίση ή στο Αιγαίο ή στην Κύπρο ή και στις δυο περιοχές. Ό,τι, όμως, και αν συμβεί στην Τουρκία, το ερώτημα είναι εμείς τι κάνουμε; Πολύ ορθά επικεντρωνόμαστε στα προβλήματα υγείας και οικονομίας που προκαλεί η κρίση του κορωνοϊού. Όμως, η τουρκική απειλή όχι μόνο συνεχίζει να υπάρχει, αλλά κλιμακώνεται με σκοπό να προκαλέσει νέα τετελεσμένα στην ΑΟΖ, όπου βρίσκεται ο πλούτος μας, η ανάπτυξη και το μέλλον. Η κρίση του κορωνοϊού απλώς κρύβει την τουρκική απειλή, η οποία αργά ή γρήγορα θα έρθει στο προσκήνιο. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, θα ήταν άσοφο να στρουθοκαμηλίζουμε…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων