Άσκηση Κύπρου - Ισραήλ: Ο «Ιάσονας» παίρνει τη σκυτάλη από την «Ευνομία»

Ενώ οι Τούρκοι συνεχίζουν τις προκλήσεις τους σε όλα τα επίπεδα και η Ρωσία με τις ΗΠΑ και την ΕΕ προσπαθούν να την κατευνάσουν, αρχίζει από αύριο Δευτέρα η άσκηση «Ιάσων» μεταξύ της Εθνική Φρουράς και των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων. Η άσκηση, που θα διαρκέσει περί τη μία βδομάδα, περιλαμβάνει σενάρια που αφορούν στην εμπλοκή της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας και τον έλεγχο των δυνατοτήτων τής κυπριακής αεράμυνας. Έχει δεσμευτεί θαλάσσια περιοχή και το επιχειρησιακό σκέλος της άσκησης θα εκδηλωθεί στα ανοικτά και στα παράλια της Κύπρου και δη στην περιοχή της Πάφου. Είναι ακόμη μια εμπειρία για την ΕΦ, όμως δεν θα πρέπει τέτοιες διαδικασίες να δημιουργούν ψευδαισθήσεις περί αξιόπιστης αποτροπής και ότι το Ισραήλ δεν θα σπεύσει να κάνει πόλεμο με την Τουρκία για να μας σώσει. Εμείς αφενός δεν έχουμε επενδύσει επαρκώς στην άμυνα και αφετέρου δεν έχουμε αμυντικό σύμφωνο με το Ισραήλ, που να καθορίζει ότι η επίθεση σε βάρος της μίας χώρας σημαίνει ταυτοχρόνως και επίθεση σε βάρος της άλλης. Το Ισραήλ έχει αποφασίσει προ καιρού τι θέλει και εργάζεται επί τη βάσει του μοντέλου της ασφάλειας, σε αντίθεση με την Κύπρο, που υιοθετεί το μοντέλο του εξευμενισμού, που έφερε τα υφιστάμενα προβλήματα. Βήματα προς την κατεύθυνση της αποτροπής γίνονται, αλλά δεν είναι αρκετά και αποφασιστικά ακόμη.

Χάνουν οι ΗΠΑ την επίδρασή τους στην περιοχή μας ή αλλάζουν στρατηγική

Υπάρχει ή όχι έλλειψη εμπιστοσύνης από τις ΗΠΑ στην Τουρκία

Ένα τάγμα στρατιωτών με αναστολή στην Αγγλία και… βλέπουμε

Πώς παίζει ο Ερντογάν με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ

Η άφιξη «Ντε Γκωλ»

Η άσκηση «Ιάσων» έρχεται ως συνέχεια της τριμερούς στρατιωτικής συνεργασίας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και της Τετραμερούς ασκήσεως «Ευνομία» (Ελλάδας, Κύπρου, Γαλλίας, Ιταλίας) που είχε προηγηθεί. Έπονται, προφανώς, και άλλες λόγω της άφιξης του γαλλικού αεροπλανοφόρου «Σαρλ ντε Γκωλ» στην περιοχή μας. Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι είναι ευπρόσδεκτο στα λιμάνια της Κύπρου, ενώ στρατιωτικοί κύκλοι εκτιμούν ότι υπό τις υφιστάμενες συνθήκες θα πραγματοποιήσει κοινές ασκήσεις με την Ελλάδα σε μια περιοχή, όπως η δική μας, που είναι ιδιαιτέρως θερμή λόγω της τουρκικής επιθετικότητας αλλά και ένεκα της στρατηγικής αναδιάταξης των μεγάλων δυνάμεων.

Οι Βάσεις της Ρωσίας και τα Δαρδανέλλια

Η Ρωσία έχει, ήδη, θέσει σε εφαρμογή τη δική της αναθεωρητική πολιτική, που ξεκινά από τη βόρεια θάλασσα, φτάνει στην Ουκρανία και δη στην Κριμαία και από τον Καύκασο καταλήγει στη Συρία και στις Βάσεις της Ταρτούς και της Λατάκειας. Είναι πρόδηλο ότι η Μόσχα μπαίνει ξανά στο παιχνίδι. Όμως, παρότι έχει στην περιοχή τρία πολεμικά τύπου φρεγατών και ένα ζεύγος υποβρυχίων, είναι δύσκολο να εμποδίσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των λοιπών δυτικών στην περιοχή μας δυνάμεων.

Οι Βάσεις των ΗΠΑ στην Ελλάδα

Οι ΗΠΑ έχουν τον πλήρη έλεγχο των θαλασσών λόγω των επτά στόλων και των έντεκα εν ενεργεία αεροπλανοφόρων τους. Εάν δει κάποιος τον χάρτη με τις δυνάμεις των ΗΠΑ, των Συμμάχων της και της Ρωσίας, διαπιστώνει ότι οι Αμερικανοί έχουν τη δυνατότητα να έχουν περικυκλωμένη τη Ρωσία και την ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας από θαλάσσης σε μια στρατηγική πρακτική κυριαρχίας στο διεθνές σύστημα. Ο 6ος Στόλος με έδρα τη Νάπολη έχει αποστολές εμπλοκής στη Μεσόγειο. Αυτήν την περίοδο, οι ΗΠΑ θεωρούν ως κεντρική απειλή το Ιράν και ο 5ος Στόλος κινείται στα στενά του Ορμούζ έχοντας ταυτοχρόνως τη δυνατότητα, όπως συνέβη με την ελληνοτουρκική κρίση του περασμένου Ιουλίου, να πλεύσει σύντομα προς την περιοχή μας και να καλύψει μέσω του αεροπλανοφόρου «Αϊζενχάουερ» την κατάσταση. Ταυτοχρόνως, οι Αμερικανοί, όχι μόνο ενισχύουν και εκσυγχρονίζουν τον στόλο τους, αλλά ώς το 2023 προγραμματίζουν να εξοπλίσουν τα υποβρύχιά τους με υπερηχητικούς πυραύλους ως απάντηση στη ρωσική δημιουργία ειδικής μονάδας υπερηχητικών πυραύλων που ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο του 2019 ο Πρόεδρος Πούτιν ως υφιστάμενο των Ρώσων πλεονέκτημα σε σχέση με την υπεροχή των ΗΠΑ στη θάλασσα και αλλού.

Πέραν των ανωτέρω, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να ελέγξουν τη ρωσική αναθεωρητική πολιτική μέσω και της Ελλάδας και δη των Βάσεων που διαθέτουν από τη Σούδα ώς τη Λάρισα, Βόλο και την Αλεξανδρούπολη. Στη Σούδα οι Αμερικανοί διαθέτουν μια Βάση που τους επιτρέπει να κινηθούν αεροναυτικά, αλλά και με τη χρήση και μεταφορά χερσαίων δυνάμεων προς το Αιγαίο, το Σουέζ από τη μια ακόμη και προς το Γιβραλτάρ από την άλλη. Στη Βάση στον Βόλο μπορούν να απλωθούν στο Αιγαίο με «μη επανδρωμένα», όπως λένε, και άλλως πως, την ίδια στιγμή, που είναι κοινό μυστικό ότι από τη Βάση στην Αλεξανδρούπολη επιδιώκουν να έχουν έλεγχο στα στενά των Δαρδανελλίων, στα Βαλκάνια και προς την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας ειδικώς μετά την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία. Οι στρατηγικές κινήσεις των Αμερικανών στην Ελλάδα δείχνουν την επιθυμία τους να έχουν αυξημένο έλεγχο της κατάστασης που επεκτείνεται εύκολα σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο ώς το Σουέζ και πέραν αυτού, με τη στήριξη και του 5ου Στόλου καθώς και των Βρετανικών Βάσεων. Γίνεται, δε, αντιληπτό ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν αυξημένη παρουσία στην Ελλάδα λόγω Ρωσίας, αλλά και ένεκα της μειωμένης πλέον εμπιστοσύνης προς την Τουρκία, η οποία φλερτάρει με τη Μόσχα και δημιουργεί προβλήματα. Προκειμένου να περιορίσουν τη δράση της Ρωσίας και να αυξήσουν την αποτροπή, οι Αμερικανοί και μόνοι και μέσω του ΝΑΤΟ ενισχύουν την Πολωνία και τις Βαλτικές χώρες θεωρώντας ότι οι χώρες αυτές συνιστούν σημαντικό πεδίο ανάσχεσης έναντι της Ρωσίας.

Ο Πομπέο και τα συμφέροντα της Γαλλίας

Στην παρούσα φάση, οι ΗΠΑ λόγω της στρατηγικής αναδιάρθρωσης δεν έχουν τη μόνιμη ναυτική παρουσία του παρελθόντος, την οποία αφενός σπεύδει να καλύψει η Τουρκία με την πολιτική της Γαλάζιας Πατρίδας και η Γαλλία ένεκα των δικών της ενεργειακών και άλλων συμφερόντων με την παρουσία του «Σαρλ ντε Γκωλ». Οι ΗΠΑ ενεργούν και διπλωματικά στην περιοχή μας, εξ ου και η επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Η όποια όμως εμπλοκή των Αμερικανών γίνεται όταν και αν κρίνουν οι ίδιοι σκόπιμο. Όταν δηλαδή το επιβάλλουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Τα ενεργειακά συμφέροντα της Γαλλίας είναι πλέον ισχυρά και στη Λιβύη και στην Κρήτη και στην Κύπρο και στον Λίβανο. Και δεν φαίνεται να έχει πρόθεση να αφήσει την Τουρκία να ηγεμονεύσει. Όχι γιατί μας αγαπά, αλλά γιατί αυτό επιβάλλουν τα συμφέροντά της. Άλλωστε, η νέα γαλλική πολιτική δεν ενοχλεί το Ισραήλ, που συνεχίζει να συνιστά έναν από τους κεντρικούς πυλώνες ασφάλειας των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή.

Οι δυο όψεις για το ΝΑΤΟ

Αληθές, βεβαίως, είναι ότι η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο δεν προκαλεί προβλήματα μόνο εντός της ΕΕ, εάν δηλαδή θα επιβάλει κυρώσεις ή όχι και ποιες στην Τουρκία λόγω της προκλητικής της στάσης σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και εντός του ΝΑΤΟ. Το πρόβλημα πλέον δεν είναι μόνο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αλλά μεταξύ Τουρκίας από τη μία και Γαλλίας και Ελλάδας από την άλλη. Συν του γεγονότος ότι η Άγκυρα τα βάζει και με το Ισραήλ. Συνεπώς, η νεο-οθωμανική πολιτική της Τουρκίας δημιουργεί προβλήματα στο ΝΑΤΟ ως συμμαχία και συνθήκες συμμαχιών για την αποτροπή της επεκτατικής της πολιτικής. Ειδικώς, όμως, σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ, η συμμαχία φοβάται, όπως και η ΕΕ, να μη σπρώξει με τις επιλογές της την Άγκυρα ακόμη πιο βαθιά στις αγκάλες της Μόσχας, που σημαίνει επιτυχία της ρωσικής αναθεωρητικής πολιτικής. Τα αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα εντός του ΝΑΤΟ καθιστούν τη συμμαχία αδύναμη να δώσει λύσεις στα προβλήματα που υπάρχουν μεταξύ των μελών της. Και δη αυτά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Το ίδιο ισχύει και για την ΕΕ. Προσοχή: Εάν από την άλλη Ελλάδα και Τουρκία δεν ήταν μέλη του ΝΑΤΟ, θα ήταν ή όχι η κατάσταση χειρότερη; Εκτιμούμε θα ίσχυε το δεύτερο…

Η λογική του Ερντογάν

Εάν στο επόμενο διάστημα ώς τις 22 του μήνα η Τουρκία δεν αλλάξει πολιτική, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της επιβολής κυρώσεων από την ΕΕ στη σύνοδο της 23ης και 24ης του μήνα. Ποιες θα είναι αυτές οι κυρώσεις δεν μπορούν να πουν ακόμη ούτε η Ελλάδα ούτε η Κύπρος, που είναι χώρες άμεσα ενδιαφερόμενες. Κάποιοι των Ευρωπαίων εταίρων θεωρούν ότι, εάν θα επιβληθούν κυρώσεις, θα πρέπει να μην κλείνουν το παράθυρο στη διπλωματία, στη διαμεσολάβηση και στον διάλογο. Η άκαμπτη στάση του Ερντογάν έχει λογική: Θέλει να προκαλέσει ρήξη στην ΕΕ ή να του επιβάλει κυρώσεις, που δεν θα του προκαλούν μεγάλο κόστος υπό το πρόσχημα ότι, δεν θα πρέπει να διακοπεί η οδός του διαλόγου. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο αφενός ο Ερντογάν θα εμφανίσει την ΕΕ αδύναμη και, αφετέρου, θα εμφανίζεται αδικημένος! Δεν είναι η ΕΕ εκείνη που θα πρέπει πρώτη να αποφασίσει μέχρι πού θα πρέπει να φτάσουν οι κυρώσεις, αλλά είναι η Ελλάδα και η Κύπρος που θα πρέπει να αποφασίσουν και να υποδείξουν στους εταίρους τι ακριβώς κυρώσεις θέλουν να επιβληθούν.

Τρεις βασικές κυρώσεις και βία

Τρεις είναι οι βασικές κυρώσεις που μπορούν να ενοχλήσουν την Άγκυρα: 1. Επιβολή εμπάργκο στην πώληση όπλων. Γιατί να πουν όχι οι εταίροι μας όταν παραδέχονται ότι η Άγκυρα απειλεί; Τι θα μας πουν, ότι έχουν στρατιωτικά συμφέροντα και καταπατούν το δίκαιο; Ας το πουν και ας εκτεθούν. Ούτως ή άλλως, εάν αυτό επιβάλλει ο ρεαλισμός, πολύ περισσότερο θα πρέπει να στηριζόμαστε στη συνεργασία με τη Γαλλία και με άλλες χώρες με τις οποίες έχουμε κοινά συμφέροντα, αντί με την ΕΕ ως τέτοια. Αυτό δεν συμβαίνει και τώρα; 2. Οικονομικές και τραπεζικές κυρώσεις. Η Τουρκία έχει προβλήματα και τραπεζικά και νομισματικά με κοινωνικό αντίκτυπο, τον οποίο ο Ερντογάν επιδιώκει να καλύπτει κάτω από τη ρητορική τού σοβινισμού. 3. Λήψη εκ των προτέρων απόφασης ότι εάν η Τουρκία προχωρήσει σε θερμό επεισόδιο θα ενεργοποιηθεί το άρθρο 42, παράγραφος 7 των Συνθηκών για παροχή υποστήριξης σε κράτος μέλος που δέχεται επίθεση από τρίτη χώρα. Βεβαίως, οι περισσότερες χώρες της ΕΕ είναι και κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, όπως και η Ελλάδα, οπότε υπάρχει συμμαχική σχέση με την Τουρκία και ως εκ τούτου πρόβλημα ενεργοποίησης του εν λόγω άρθρου. Και αυτό διότι η άμυνα της ΕΕ είναι συνδεδεμένη με εκείνην της Συμμαχίας. Επί τούτου τονίζονται τα ακόλουθα: Η επίθεση καταργεί εκ των πραγμάτων τη συμμαχική σχέση και παραβιάζει και το πνεύμα και το γράμμα του ΝΑΤΟ και δη το άρθρο 1 της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, που παραπέμπει στον σεβασμό της Χάρτας του ΟΗΕ, του οποίου τα πρώτα άρθρα απαγορεύουν ρητώς τη χρήση βίας. Για παράδειγμα το άρθρο 2,4 απαγορεύει ρητώς τη χρήση βίας για επιθετικούς σκοπούς, ενώ το άρθρο 51 την επιτρέπει στη λογική της αυτοάμυνας, επί της οποίας στηρίζεται το ΝΑΤΟ και του 42,7.

Η αναστολή για τους νεοσυλλέκτους

Επιλογές για την αποτροπή κρίσης και εφαρμογής της νομιμότητας υπάρχουν. Όμως, δεν αρκεί να αναμένεις από τους ξένους μόνο να σου προσφέρουν ασφάλεια και το δίκαιο, αλλά θα πρέπει να είσαι σαφής και εσύ ως κράτος και έθνος τι θέλεις. Δεν μπορείς να μελετάς κατάλογο από 522 νεοσυλλέκτους για να δώσεις αναστολή θητείας για σπουδές στη Βρετανία λόγω διδάκτρων. Ήδη γίνεται λόγος για την έγκριση 150 ώς τώρα που πληρούν τα κριτήρια απαλλαγής. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε σύνθεση ενός περίπου τάγματος και κάτι εν καιρώ ειρήνης. Αντί, δηλαδή, να έχουμε ακόμη ένα τάγμα στη γραμμή αντιπαράταξης, θα έχουμε στη Βρετανία. Χωρίς να γνωρίζουμε ακόμη εάν συμπληρωθούν ένα ή και δυο τάγματα στρατιωτών με αναστολή θητείας. Και η ευθύνη δεν ανήκει στους στρατεύσιμους, αλλά στην Κυβέρνηση, που έλαβε την απόφαση. Υπήρχαν άλλοι τρόποι επίλυσης του προβλήματος, όπως οι υποτροφίες στους άριστους και από το κράτος και από τα πανεπιστήμια. Αυτό πάντως που συνέβη δεν είναι μήνυμα ισοτιμίας και αποτροπής. Συνιστά μια μορφή ναρκοθέτησης και του «Ιάσονα» και της «Ευνομίας»…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων