Ηλεκτρονική «επανάσταση» στη διακυβέρνηση

Με γοργούς ρυθμούς προχωρούν οι προσπάθειες του νεοσύστατου Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής για την επίτευξη του στόχου της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Όπως ανέφερε ο Υφυπουργός, κ. Κυριάκος Κόκκινος σε συνέντευξή του στη «Σημερινή», πρόκειται για ένα συνεχές ταξίδι με συγκεκριμένα ορόσημα και μετρήσιμους στόχους ώστε η χώρα μας εξελικτικά να προάγεται σε ένα σύγχρονο και ανταγωνιστικό κράτος. Σύμφωνα με τον κ. Κόκκινο, ήδη έχουν χαρτογραφηθεί 160 υπηρεσίες, οι οποίες θα υλοποιηθούν εντός των επόμενων 18 μηνών μέσω και της λειτουργίας ενός εξειδικευμένου Digital Services Factory, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζεται η υλοποίηση έργων αξίας πέραν των 300 εκατομμυρίων ευρώ σε στρατηγικούς τομείς, όπως Παιδεία, Υγεία και Δικαιοσύνη. Όσον αφορά συγκεκριμένα την Παιδεία, ο Υφυπουργός -που με την ανάληψη των καθηκόντων του βρέθηκε αντιμέτωπος με το ξέσπασμα της πανδημίας- αναφέρεται στις ενέργειες που γίνονται ώστε τα σχολεία να είναι έτοιμα να λειτουργούν και σε ψηφιακή βάση σε περίπτωση που χρειαστεί, ενώ παρόμοιες ενέργειες γίνονται και στον δημόσιο τομέα ούτως ώστε η τηλεργασία να μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά από το δημόσιους υπαλλήλους, σε περίπτωση ανάγκης. Περαιτέρω, ερωτηθείς σχετικά ανέφερε πως διά παν ενδεχόμενο το Υφυπουργείο σε συνεργασία με όλα τα αρμόδια Υπουργεία και υπηρεσίες έχει ετοιμάσει ένα ολιστικό πλάνο ψηφιακής διαχείρισης κρίσεων και διασφάλισης επιχειρησιακής συνέχειας. Άλλωστε, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Υφυπουργός, στόχος είναι, σε περίπτωση ξεσπάσματος ενός νέου κύματος κορωνοϊού – το οποίο όλοι απευχόμαστε – να παρουσιαστούμε πιο έτοιμοι όχι απλώς να αντιδράσουμε αλλά και να προλάβουμε τις εξελίξεις.

Αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων σας, ήρθατε αντιμέτωπος με το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού. Ποιο ήταν το πρώτο μέλημα του Υφυπουργείου ώστε να μπορέσει ο κρατικός μηχανισμός να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα που επέφερε η πανδημία;

Το ξέσπασμα της πανδημίας στην Κύπρο συνέπεσε με τις πρώτες μέρες λειτουργίας του Υφυπουργείου, η σύσταση του οποίου απεδείχθη κλειδί για την αποτελεσματική ανταπόκριση τόσο του κράτους όσο και της κοινωνίας στις πρωτοφανείς συνθήκες που δημιουργήθηκαν. Η δράση μας ήταν άμεση, πολυδιάστατη και καθοριστική. Η εσωτερική λειτουργία του Δημοσίου διασφαλίστηκε μέσω της υιοθέτησης τεχνολογικών λύσεων που επέτρεψαν την εργασία εξ αποστάσεως και την ηλεκτρονική διεκπεραίωση επικοινωνίας και συναλλαγών, και συνεπακόλουθα τη διευκόλυνση της εξυπηρέτησης των Κυπρίων πολιτών και επιχειρήσεων. Σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε η πλατφόρμα αιτήσεων και πληρωμών του Υπουργείου Εργασίας σε χρόνο ρεκόρ, με αποτέλεσμα την καταβολή των σχετικών επιδομάτων σε πέραν των 160.000 πολιτών. Οι προσπάθειες διαχείρισης της κρίσης στη δημόσια υγεία ενισχύθηκαν, μέσω των μηχανισμών για κατ’ εξαίρεσιν μετακινήσεις πολιτών, εργαλείων για διευκόλυνση της ιχνηλάτησης και διαχείρισης του σχετικού όγκου δεδομένων που αναπτύχθηκαν σε συνεργασία με τα κέντρα αριστείας RISE και ΚΟΙΟΣ, καθώς και με τη λειτουργία της πλατφόρμας CyprusFlightPass για έλεγχο των αφίξεων. Κύριο μας μέλημα, καθ’ όλη την κρίσιμη εκείνη περίοδο, ήταν η προστασία του Κύπριου πολίτη και η αντιμετώπιση των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, μέσω της ορθολογιστικής αξιοποίησης της τεχνολογίας. Οφείλω να ευχαριστήσω θερμά και τον ιδιωτικό τομέα για την έμπρακτη ανταπόκριση στο κάλεσμα του Υφυπουργείου για ενίσχυση των προσπαθειών της Πολιτείας, καθώς και τους πολίτες για την κατανόηση και το πνεύμα αλληλεγγύης και συνεργασίας που επέδειξαν κατά τη δύσκολη αυτή περίοδο.

Ποιο είναι το πλάνο σας σε περίπτωση ξεσπάσματος ενός νέου κύματος κρουσμάτων, που ίσως επιφέρει νέους περιορισμούς;

Κτίζοντας πάνω σε όσα πετύχαμε κατά την περίοδο αυτή με αποφασιστικότητα, σκληρή δουλειά και συλλογικότητα, έχουμε καταρτίσει, σε συνεργασία με όλα τα αρμόδια Υπουργεία και υπηρεσίες, ένα ολιστικό πλάνο ψηφιακής διαχείρισης κρίσεων και διασφάλισης επιχειρησιακής συνέχειας. Συνεχής ψηφιοποίηση υπηρεσιών, ολοκλήρωση του έργου των ηλεκτρονικών ταυτοτήτων, αναβάθμιση των πληροφοριακών συστημάτων των διαφόρων τμημάτων, ανασχεδιασμός και απλοποίηση διαδικασιών και σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις, βρίσκονται στο επίκεντρο των προσπαθειών μας. Το σημαντικότερο όμως είναι η ετοιμότητα και η προσαρμοστικότητα. Ένα νέο κύμα κορωνοϊού – το οποίο όλοι απευχόμαστε – θα πρέπει να μας βρει πιο έτοιμους όχι απλώς να αντιδράσουμε αλλά και να προλάβουμε τις εξελίξεις. Στόχος μας η διαμόρφωση ενός συστήματος που να διευκολύνει την άμεση, δυναμική και αποτελεσματική ανταπόκριση στη ρευστή ροή έκτακτων και συνεχώς μεταβαλλόμενων δεδομένων και αναγκών.

Στον τομέα της Παιδείας, σε ποιες ενέργειες προβαίνετε ώστε από τη νέα σχολική χρονιά τα σχολεία να είναι έτοιμα να λειτουργούν και σε ψηφιακή βάση σε περίπτωση που χρειαστεί ξανά;

Η Παιδεία αποτελεί τον θεμέλιο λίθο μίας σύγχρονης κοινωνίας και, ως εκ τούτου, κατατάσσεται στις υψηλότερές μας προτεραιότητες. Κατ’ αρχάς να σημειώσω πως η λειτουργία των σχολείων με χρήση τεχνολογικών μέσων και εργαλείων δεν αποτελεί μόνο μέρος του πλάνου επιχειρησιακής συνέχειας σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης στρατηγικής της Πολιτείας για ψηφιακή αναβάθμιση. Το Υπουργείο Παιδείας, σε συνεργασία με το Υφυπουργείο και την Επίτροπο Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, έχει ξεκινήσει ήδη από τον Μάιο εντατική προετοιμασία, ούτως ώστε η τηλεκπαίδευση να μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, ως λύση ανάγκης, εάν και εφόσον χρειαστεί. Προχωρούμε σε αναβάθμιση του διαδικτύου και ενίσχυση των τεχνικών υποδομών στις σχολικές μονάδες, στην εξασφάλιση μηχανογραφικού εξοπλισμού για δημιουργία eClassroom καθώς και στη δημιουργία πλαισίου πολιτικής για την τηλεκπαίδευση. Παρέχεται συνεχής εκπαίδευση σε δασκάλους και καθηγητές τόσο όσον αφορά την αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων που τίθενται στη διάθεσή τους, όσο και την ανάγκη ανασχεδιασμού της μεθοδολογίας και του εκπαιδευτικού υλικού που χρησιμοποιείται. Όπως και σε κάθε καινούριο εγχείρημα, υπάρχουν κίνδυνοι και ανησυχίες. Εντούτοις, μελετούμε κάθε ενδεχόμενο, στοχεύοντας στη δυνατότητα γρήγορης επίλυσης των όποιων προβλημάτων προκύψουν καθώς και στη συνεχή βελτίωση του συστήματος.

Πόσο θα κοστίσει η αναβάθμιση δικτύου και εξοπλισμού για τις ανάγκες της τηλεκπαίδευσης;

Να σημειώσω ότι το κόστος του εξοπλισμού και της αναβάθμισης του δικτύου, το οποίο ανέρχεται περίπου στα 12 εκατ. ευρώ, αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος της συνολικής προσπάθειας που ονομάζεται ψηφιακή εκπαίδευση, αφού η αποτελεσματική εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης προϋποθέτει κι άλλα στοιχεία, όπως αναβάθμιση του εκπαιδευτικού περιεχομένου, εκσυγχρονισμό της παιδαγωγικής πτυχής της παιδείας και αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων όλων των εμπλεκομένων, συμπεριλαμβανομένων μαθητών και εκπαιδευτικών. Ως εκ τούτου, πρόκειται για ένα μεγαλεπήβολο και μακροπρόθεσμο έργο, η υλοποίηση του οποίου έχει ήδη ξεκινήσει.

Γίνονται παρόμοιοι σχεδιασμοί και για την ευρύτερη δημόσια υπηρεσία; Τι πρέπει να γίνει, ώστε οι εργαζόμενοι του Δημοσίου να μπορούν να αξιοποιούν την τηλεργασία όταν υπάρχει ανάγκη;

Βεβαίως και γίνονται βήματα, ούτως ώστε η τηλεργασία να μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά από το Δημόσιο, σε περίπτωση ανάγκης. Αυτό προϋποθέτει την παροχή υποστηρικτικών δομών στους δημόσιους υπαλλήλους, όπως εξοπλισμός, σύνδεση με κυβερνητικό κόμβο, πρόσβαση σε ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, εξειδικευμένα πληροφοριακά συστήματα, και στο σύστημα αυτοματοποίησης γραφείου eOasis, καθώς και εργαλεία τηλεδιασκέψεων. Όλα αυτά εμπίπτουν στον στρατηγικό σχεδιασμό ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που είναι υπό υλοποίηση και αφορούν την εσωτερική λειτουργία του κρατικού μηχανισμού που γίνεται ταυτόχρονα με την αναβάθμιση των πληροφοριακών συστημάτων και τη ψηφιοποίηση υπηρεσιών. Βέβαια, η εφαρμογή της τηλεργασίας δεν αφορά μόνο την τεχνολογική υποδομή, αλλά και την οργανωτική δομή ενός οργανισμού καθώς και τη συμβασιακή σχέση μεταξύ εργοδότη και εργοδοτουμένου. Η τηλεργασία, για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά στη χώρα μας, θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα κοινωνικού διαλόγου, σωστής προετοιμασίας και, πρωτίστως, αλλαγής κουλτούρας.

Πόσο δύσκολο είναι να πετύχουμε τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα; Όλα όσα έγιναν ήδη λόγω της πανδημίας, αναμένεται να δώσουν ώθηση σε αυτό το εγχείρημα;

Η πανδημία αποτέλεσε όντως πυρήνα ώθησης για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, που αποτελεί στοίχημα για την Πολιτεία. Ένα στοίχημα που είμαστε αποφασισμένοι να κερδίσουμε, ειδικότερα έχοντας βιώσει τις συνέπειες μη υλοποίησής του με το ξέσπασμα της πανδημίας. Οι προκλήσεις, τεράστιες. Με αποφασιστικότητα, συλλογικότητα και στοχευμένες ενέργειες, υλοποιούμε ένα πρόγραμμα μετασχηματισμού δομών, συστημάτων και διαδικασιών, με πρώτιστο μέλημα τη συνεχή αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, εξυπηρέτησης και υπηρεσιών προς τους Κύπριους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Είναι φυσικό στην πορεία αυτή να υπάρχουν δυσκολίες, διαφωνίες και αντιδράσεις. Γι’ αυτό και θεωρώ πως ο πραγματικός μετασχηματισμός συντελείται σε επίπεδο κοινωνίας. Αυτό είναι το μεγαλύτερό μας στοίχημα, η μετάδοση μίας κουλτούρας καινοτομίας σε όλο το φάσμα της κοινωνικής δομής και η ανάπτυξη μίας κοινωνίας της γνώσης, που να αποδέχεται, να στηρίζει, να επιζητεί και να προωθεί την αλλαγή σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο.

Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι ενέργειες για την υλοποίηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης;

Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι ένα ταξίδι που ξεκίνησε, έχει συγκεκριμένα ορόσημα με μετρήσιμους στόχους και το ταξίδι αυτό είναι συνεχές ώστε η Κύπρος εξελικτικά να προάγεται σε ένα σύγχρονο και ανταγωνιστικό κράτος. Προϋποθέτει τη συνεχή εξέλιξη και συνεχή ανάδειξη νέων δυνατοτήτων, υπηρεσιών και προϊόντων. Έχουμε ήδη χαρτογραφήσει 160 υπηρεσίες, οι οποίες θα υλοποιηθούν εντός των επόμενων 18 μηνών μέσω και της λειτουργίας ενός εξειδικευμένου Digital Services Factory, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουμε με την υλοποίηση έργων αξίας πέραν των 300 εκατομμυρίων ευρώ σε στρατηγικούς τομείς, όπως Παιδεία, Υγεία και Δικαιοσύνη. Ταυτόχρονα, προωθούμε την ανάπτυξη και αξιοποίηση τεχνολογιών αιχμής (ΤΝ, blockchain.) & εφαρμογών διαστήματος, καθώς και την αναβάθμιση τεχνικών και τηλεπικοινωνιακών δομών. Κεντρικό άξονα δράσης αποτελεί και η αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων τόσο των δημοσίων υπαλλήλων, όσο και του ιδιωτικού τομέα αλλά και του γενικού πληθυσμού, μέσω σειράς προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες της κάθε πληθυσμιακής ομάδας. Τέλος, υψηλά στις προτεραιότητές μας έχουμε θέσει και την ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας για την προστασία των υποδομών του κράτους, των επιχειρήσεων και της κοινωνίας ευρύτερα. Το πρόγραμμα ψηφιακού μετασχηματισμού που έχουμε σχεδιάσει βρίσκεται σε πλήρη συνάρτηση με τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μία δίκαιη και ανταγωνιστική ψηφιακή οικονομία και μία ανοικτή, δημοκρατική και βιώσιμη κοινωνία, όπου η τεχνολογία τίθεται στην υπηρεσία των ανθρώπων. Στα πλαίσια αυτά, διαμορφώνουμε προτάσεις για άντληση κονδυλίων από ευρωπαϊκά προγράμματα για ενίσχυση των δυνατοτήτων μας, όπως το προτεινόμενο πρόγραμμα “Ψηφιακή Ευρώπη”, που αποτελεί το πρώτο αμιγώς ψηφιακό χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ, το οποίο σκοπό έχει να επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό των οικονομιών και κοινωνιών της ΕΕ, να ενισχύσει τις στρατηγικές ψηφιακές της ικανότητες και να ενισχύσει τη μελλοντική διεθνή ανταγωνιστικότητά της, καθώς παράλληλα να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου για μία κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη ώς το 2050. Το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» θα είναι συμπληρωματικό μιας σειράς άλλων προγραμμάτων που υποστηρίζουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό, όπως το πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη» και οι ψηφιακές πτυχές του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», ενώ σημαντική χρηματοδότηση μπορεί να αντληθεί και από το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης.

Όσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα, είδαμε ότι η ανταπόκριση των κυπριακών επιχειρήσεων με την αξιοποίηση της τηλεργασίας ήταν άμεση και κρίθηκε επιτυχημένη. Πώς το κράτος στέκεται αρωγός σε αυτήν τους την προσπάθεια; Ποια εργαλεία δόθηκαν στις επιχειρήσεις από την Πολιτεία;

Η επιχειρηματική κοινότητα αποτελεί έναν από τους κύριους αποδέκτες του συνόλου των προσπαθειών μας. Μέσω των έργων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, τόσο οριζόντιων όπως η ηλεκτρονική υπογραφή όσο και κάθετων όπως η ψηφιοποίηση υπηρεσιών, επιτυγχάνεται η παροχή ποιοτικής εξυπηρέτησης σε πολίτες και επιχειρήσεις, ενώ διασφαλίζεται η διεκπεραίωση ηλεκτρονικών συναλλαγών με ταχύτητα, ευελιξία και ασφάλεια. Μέσω της μείωσης του χρόνου που απαιτείται για συναλλαγές και της ελαχιστοποίησης της ανάγκης για φυσική παρουσία, αυξάνεται η παραγωγικότητα και του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ενώ μειώνονται τα λειτουργικά κόστη και ο διοικητικός φόρτος. Το πιο σημαντικό στοιχείο, εντούτοις, είναι η καθιέρωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και επιχειρήσεων, το οποίο μεταφράζεται σε ενίσχυση της αγοράς, επενδύσεις και προστιθέμενη αξία για την οικονομία ευρύτερα. Επιπλέον, και λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τηλεπικοινωνίες και η συνδεσιμότητα αποτελούν προϋπόθεση για την επιχειρηματική δραστηριότητα, στοχεύουμε στην εγκαθίδρυση ευρυζωνικών συνδέσεων υπερυψηλών ταχυτήτων, σε ανταγωνιστικές τιμές, καθώς στην ανάπτυξη και εμπορική λειτουργία δικτύων 5G, για τα οποία η διαδικασία αδειοδότησης βρίσκεται σε εξέλιξη. Όπως έχω προαναφέρει, προτεραιότητά μας αποτελεί και η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων, ούτως ώστε να καλύπτουν τις όλο και αυξανόμενες και πιο εξειδικευμένες ανάγκες των επιχειρήσεων στο σημερινό άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον. Τέλος, το Υφυπουργείο προωθεί τη συνεχή ενίσχυση των χρηματοδοτικών εργαλείων που στοχεύουν σε ψηφιακή αναβάθμιση των επιχειρήσεων, στην ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας στις επιχειρήσεις αλλά και στην ανάπτυξη συνεργειών με το οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας της χώρας.

Είναι γνωστό ότι η Κύπρος κατατάσσεται 24η μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2020. Με ποιους τρόπους μπορούμε να βελτιώσουμε τη θέση και την ανταγωνιστικότητα της Κύπρου;

Παρά το γεγονός ότι η Κύπρος κατατάσσεται αρκετά χαμηλά στον δείκτη DESI, εντούτοις η σχετική Έκθεση αναγνωρίζει την αξιοσημείωτη πρόοδο που έχει καταγράψει η χώρα μας ως προς την εξέλιξή της σε μία ψηφιακή οικονομία και κοινωνία. Επισημαίνει τη βελτίωση της βαθμολογίας της Κύπρου σε όλες τις παραμέτρους υπό αξιολόγηση, και κυρίως στη συνδεσιμότητα και τη χρήση του διαδικτύου, ενώ καταγράφει την αποτελεσματικότητα των ψηφιακών λύσεων που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Βέβαια, αντιλαμβάνεστε πως, όπως και όλες οι εκθέσεις ανταγωνιστικότητας, η θέση που λαμβάνουμε είναι αποτέλεσμα σύγκρισης με την πρόοδο που καταγράφεται και στις άλλες χώρες. Δικό μας μέλημα είναι η προσήλωση στο πλάνο που έχουμε καταρτίσει και με το οποίο πιστεύουμε πως θα συμβάλουμε στην ανάπτυξη ενός σύγχρονου και αποδοτικού κράτους, ανταγωνιστικού σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο που θα παρέχει στους πολίτες του ασφάλεια και ευημερία.