Τα διδάγματα του Σεπτεμβρίου 1940 και η στρατιωτική ευπάθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας σήμερα

Στις 7-8 Σεπτεμβρίου 1940, πριν από 80 χρόνια, περίπου 300 αεροσκάφη της Γερμανικής Πολεμικής Αεροπορίας πραγματοποίησαν μιαν άσπλαχνη κεραυνοβόλα επίθεση κατά του Ηνωμένου Βασιλείου. Έτσι ξεκίνησε το λεγόμενο «Blitz» του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) ως εξέλιξη της Μάχης της Βρετανίας.

Το «Blitz» ήταν άλλο ένα καταστροφικό αποτέλεσμα της εγκληματικής στρατηγικής του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος ήταν ήδη υπεύθυνος για πολλαπλές παράνομες γερμανικές επιθέσεις, όπως τις εισβολές στην Πολωνία, Νορβηγία, Δανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο και Γαλλία.

Από τις 7 Σεπτεμβρίου 1940 μέχρι τα μέσα Μαΐου 1941, αμέτρητες γερμανικές βόμβες έπεσαν αδιάκριτα επάνω σε κατοικίες και αλλά κτήρια. Πέραν των 20.000 κατοίκων του ΗΒ σκοτώθηκαν. Άλλοι τραυματίστηκαν.

Μεταξύ των επιζώντων ήταν οι γονείς της μητέρας μου – ο αείμνηστος Ανδρέας Σπυρόπουλος (από τη Λύση της Επαρχίας Αμμόχωστου) και η αείμνηστη Μάγδα Σπυροπούλου (από τη Λάρνακα). Ωστόσο, βίωσαν τον εκτοπισμό, όταν, στις 10 Μαΐου 1941, γερμανική βόμβα κατέστρεψε το διαμέρισμα που ενοικίαζαν στο Λονδίνο. Έμειναν τα ρούχα που φορούσαν.

Όπως και άλλα μέλη της κυπριακής διασποράς, έπαιξαν και οι δύο ρόλο ενάντια στη γερμανική βαρβαρότητα. Ο παππούς μου, ο οποίος ήταν κουρέας, στρατολογήθηκε στη Βοηθητική Πυροσβεστική Υπηρεσία στο Λονδίνο. Η γιαγιά μου, μια μοδίστρα, εργάστηκε σε ένα επιταγμένο εργοστάσιο επίπλων στο Tottenham Court Road, το οποίο προμήθευε υλικό τις βρετανικές ένοπλες δυνάμεις.

Ο Τσώρτσιλ

Το «Blitz», που ξεκίνησε στις 7 Σεπτεμβρίου 1940, δεν λύγισε τον Βρετανό Πρωθυπουργό, Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος ανέβηκε στην Πρωθυπουργία του ΗΒ στις 10 Μαΐου 1940 – εν μέρει, επειδή απέτυχε η πολιτική του κατευνασμού του προκατόχου του, Νέβιλ Τσάμπερλεν.

Ως Πρωθυπουργός ενός ευάλωτου ευρωπαϊκού νησιωτικού κράτους, ο Τσώρτσιλ εξέφρασε κάποιες αλήθειες κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου 1940. Αυτές αποτελούν χρήσιμα διδάγματα της ιστορίας που μπορεί να βοηθήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ) να αντιμετωπίσει τόσο τη συνεχιζόμενη κατοχή των βορείων εδαφών της από την Τουρκιά, όσο και την αυξανόμενη αρπακτικότητα του αυταρχικού καθεστώτος του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Αεροπορική υπεροχή

Πρώτον, ο Τσώρτσιλ συνειδητοποίησε ότι, εάν οποιοδήποτε νησιωτικό κράτος θέλει να προστατεύσει την επικράτεια και τη θάλασσά του, πρέπει να ελέγχει τον εναέριο χώρο του. Παράλληλα, εάν ένα επιθετικό κράτος επιθυμεί να εισβάλει σε ξένη γη, πρέπει να αρπάξει τον έλεγχο του εναέριου χώρου επάνω από τέτοια γη.

Όταν ο Τσώρτσιλ μίλησε στο ραδιόφωνο στις 11 Σεπτεμβρίου 1940, δήλωσε κάτι σχετικό.

Από τη μια ισχυρίστηκε ότι η Γερμανία ευθυνόταν για «βάρβαρες επιθέσεις εναντίον του άμαχου πληθυσμού» και ότι «αυτοί οι σκληροί, ανεπιθύμητοι και αδιάκριτοι βομβαρδισμοί στο Λονδίνο» αποτελούσαν «μέρη των σχεδίων εισβολής του Χίτλερ».

Από την άλλη, o Τσώρτσιλ πίστευε ότι ο ενδιάμεσος στόχος της Γερμανίας ήταν κάπως διαφορετικός: «Αυτή η προσπάθεια των Γερμανών να διασφαλίσουν την κυριαρχία στον αέρα πάνω από την Αγγλία την ημέρα είναι, φυσικά, η ουσία ολόκληρου του πολέμου».

Άρα, ο Τσώρτσιλ συνειδητοποίησε ότι η Γερμανία στόχευε να καταλάβει τον έλεγχο του εναέριου χώρου της Αγγλίας, της μεγαλύτερης χώρας του ΗΒ, ούτως ώστε να είναι σε θέση να επιτύχει μια πιθανή εισβολή στο ΗΒ, ίσως μέσω των διπλανών βορείων εδαφών της Γαλλίας που ήταν ήδη υπό γερμανική κατοχή.

Μετά από 80 χρόνια, δημιουργούνται δύο επίκαιρα ερωτήματα στο πλαίσιο της μπερδεμένης κατάστασης στη Νήσο Κύπρο, όπου βρίσκεται η ΚΔ.

Στη στρατιωτική πράξη, σε αντίθεση με τη νομική θεωρία, ποιο κράτος ασκεί αεροπορική υπεροχή («air supremacy») στον εναέριο χώρο πάνω από (1) τα δύο βρετανικά αποικιακά απομεινάρια, γνωστά ως «Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων», (2) τα κατεχόμενα βόρεια εδάφη της ΚΔ, (3) τη «Νεκρή Ζώνη» υπό τον θεωρητικό έλεγχο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), (4) τα μη κατεχόμενα εδάφη της ΚΔ δυτικά της βρετανικής «Κυρίαρχης Βάσης» στη Δεκέλεια, (5) τα μη κατεχόμενα εδάφη της ΚΔ ανατολικά αυτής της «Κυρίαρχης Βάσης», τα οποία είναι απομονωμένα, και (6) την ευρύτερη Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων της Λευκωσίας, που συμπίπτει με την Περιοχή Έρευνας-Διάσωσης της Κύπρου;

Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, ποιο κράτος έχει τη δυνατότητα να ασκεί αεροπορική υπεροχή επάνω από καθεμία από αυτές τις περιοχές;

Καλώ την κυβέρνηση της ΚΔ να απαντήσει δημοσίως, έτσι ώστε οι πολίτες και μόνιμοι κάτοικοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) να γνωρίσουν την εγγενή ευπάθεια της νοτιοανατολικής γωνιάς της ΕΕ, ειδικά στην εποχή του Brexit, όπου η γεωστρατηγική δυναμική της Ευρώπης έχει αλλάξει.

Πολεμική αεροπορία

Δεύτερον, επειδή η αεροπορική υπεροχή έχει ιδιαίτερη σημασία για ένα ευρωπαϊκό νησιωτικό κράτος, ο Τσώρτσιλ αναγνώρισε κάτι σχετικό. Για να μπορέσει ένα τέτοιο κράτος να αντιμετωπίσει οποιονδήποτε εισβολέα, χρειάζεται μια εξοπλισμένη πολεμική αεροπορία ως μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου ενόπλων δυνάμεων.

Έτσι, στις 11 Σεπτεμβρίου 1940, ο Τσώρτσιλ υπογράμμισε ότι η επιθετική Γερμανική Πολεμική Αεροπορία αντιμετώπιζε «τις μαχητικές μοίρες» της βρετανικής Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας. Μάλιστα, με την πάροδο του χρόνου, η επιτυχία της αεροπορικής ισχύος του ΗΒ αποτέλεσε βασική αιτία της αποτυχίας της Γερμανίας να εισβάλει στο ΗΒ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Αυτές οι πραγματικότητες προκαλούν ένα ουσιώδες ερώτημα. Από την εγκαθίδρυση της ΚΔ ως ανεξάρτητου νησιωτικού κράτους το 1960, γιατί δεν οικοδόμησε δική της ανεξάρτητη πολεμική αεροπορία με σύγχρονα πολεμικά αεροσκάφη, άρματα και ούτω καθεξής; Μήπως αυτή η αυτοκαταστροφική αποτυχία έχει κάποια σχέση με την «προσέγγιση του κατευνασμού έναντι της Τουρκίας» που, σύμφωνα με τον Πρόεδρο της ΚΔ στις 17 Ιουλίου 2020, «δοκιμάστηκε και απέτυχε» (Δείτε το σχετικό άρθρο μου της 30.08.2020 στο https://simerini.sigmalive.com/article/2020/8/30/o-kateunasmos-tes-tourkias-kai-ta-agnoemena-didagmata-tes-istorias/) ;

Όποια κι αν είναι η εξήγηση, η ΚΔ χρειάζεται ενισχυμένες στρατιωτικές ικανότητες. Αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν μια σύγχρονη πολεμική αεροπορία, που θα είναι σε θέση να υπερασπιστεί την ΚΔ σύμφωνα με το εγγενές δικαίωμα αυτοάμυνας που αναγνωρίζεται από το άρθρο 51 του Χάρτη του ΟΗΕ του 1945.

Επαγρύπνηση

Τρίτον, ο Τσώρτσιλ μάς διδάσκει ότι ένα ευρωπαϊκό νησιωτικό κράτος, που κινδυνεύει να υποστεί επίθεση, πρέπει να είναι σε μόνιμη κατάσταση επαγρύπνησης. Ταυτόχρονα, δεν πρέπει ποτέ να παραδοθεί.

Ο Τσώρτσιλ επικαλέστηκε αυτές τις διαχρονικές αρχές όταν μίλησε στο βρετανικό κοινοβούλιο στις 17 Σεπτεμβρίου 1940:

«Η ανάπτυξη των γερμανικών φορτηγίδων και πλοίων για την προετοιμασία της εισβολής στη Μεγάλη Βρετανία και στην Ιρλανδία συνεχίζεται σταθερά και πρέπει να περιμένουμε ότι [η Γερμανία] θα κάνει μια προσπάθεια όταν κρίνει ότι έχει την καλύτερη ευκαιρία. Επομένως, όλες οι προετοιμασίες μας πρέπει να διατηρούνται σε κατάσταση επαγρύπνησης…

«Οι γερμανικές επιθέσεις εναντίον του άμαχου πληθυσμού επικεντρώθηκαν κυρίως στο Λονδίνο, με την ανόητη ελπίδα ότι θα τρομοκρατήσουν τους πολίτες, έτσι ώστε να υποταχθούν ή να συγχυστούν, με φυσικό αποτέλεσμα την άσκηση πίεσης έναντι της [βρετανικής] κυβέρνησης για να συνθηκολογήσει.

«Οι εσκεμμένες και επαναλαμβανόμενες επιθέσεις εναντίον του Ανακτόρου του Μπάκιγχαμ – και των προσώπων του αγαπημένου Βασιλιά και της Βασίλισσάς μας – έχουν επίσης ως στόχο, εκτός από την επιβολή της γενικής βαρβαρότητας, την αναστάτωση της κοινής γνώμης. Φυσικά, έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα».

Προκαλούνται, τουλάχιστον, δύο ερωτήματα. Γιατί, από το 1988, όλοι οι Πρόεδροι της ΚΔ έχουν δεχθεί τη βασική απαίτηση της Τουρκίας, ως εισβολέα της ΚΔ, υπέρ της δημιουργίας μιας «δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας» (ΔΔΟ); Και γιατί έχουν δεχθεί τον στόχο της «αποστρατιωτικοποίησης» της προτεινόμενης ΔΔΟ, κάτι που θα την εκθέσει στο έλεος της στρατιωτικής δύναμης της μη «αποστρατιωτικοποιημένης» Τουρκίας;

Τυραννία

Τέταρτον, ο Τσώρτσιλ αντιλήφθηκε την αυτονόητη συσχέτιση μεταξύ της τυραννίας και της επιθετικότητας. Επομένως, δεν ήταν μόνο αφοσιωμένος στη σωτηρία της χώρας του, αλλά και στην κατάργηση της τυραννίας στη Γερμανία.

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1940, στον απόηχο της έναρξης του γερμανικού «Blitz» του Λονδίνου, ο Τσώρτσιλ αντέδρασε με μια προφητική δήλωση για τον Χίτλερ: «Έχει ανάψει μια φωτιά [στις βρετανικές καρδιές] που θα καίει με μια σταθερή και καταναλωτική φλόγα, έως ότου καταργηθούν τα τελευταία ίχνη της ναζιστικής τυραννίας στην Ευρώπη…». Τελικά, με τη βοήθεια του ΗΒ, των ΗΠΑ, της Σοβιετικής Ένωσης και άλλων Συμμάχων, αυτά τα «ίχνη» καταργήθηκαν το 1945.

Προκαλείται ένα απλό ερώτημα: Τι έχει κάνει η Κυβέρνηση της ΚΔ με συγκεκριμένο στόχο την εξάλειψη της τυραννίας που έχει εξαπλωθεί στην Τουρκία υπό την ηγεσία του κυρίου Ερντογάν – ως Πρωθυπουργού από το 2003 έως 2014 και ως Προέδρου από το 2014;

Με σεβασμό, καλώ την Κυβέρνηση της ΚΔ να απαντήσει δημοσίως σε όλα τα ερωτήματα που έχω θέσει.

Υστερόγραφο: Οι πηγές σε αυτό το άρθρο περιλαμβάνουν το πρωθυπουργικό διάγγελμα της 11ης Σεπτεμβρίου 1940 στο www.nationalchurchillmuseum.org/every-man-to-his-post.html, το Hansard, House of Commons Debates, 17 September 1940, Columns 121-138 και ένα άρθρο της Emma Down στο https://blog.nationalarchives.gov.uk/beginning-london-blitz/?utm_source=emailmarketing&utm_medium=email&utm_campaign=weekly_mailer__10_september_2020&utm_content=2020-09-10.

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή, Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές