Ηλεκτρονικός Πόλεμος

Προφητεύοντας με αφυπνιστικούς τόνους για τα στρατιωτικά και - κυρίως - πολιτικά επιτελεία της Ελλάδας το ενδεχόμενο μιας από μακρού και προσεκτικά ετοιμαζόμενης σαρωτικής τουρκικής στρατιωτικής επίθεσης της Τουρκίας κατά της Ελλάδας, στο μνημειώδες του 'Θεωρία Πολέμου', ο φιλόσοφος Παναγιώτης Κονδύλης περιγράφει μια εξοντωτική για την ελληνική άμυνα χρήση μέσων ηλεκτρονικού πολέμου, που θα τύφλωναν τα ραντάρ σε όλο το ανατολικό Αιγαίο και θα παρέλυαν κάθε αντίσταση, απονευρώνοντας όλα τα συστήματα διοίκησης και επικοινωνίας και καθηλώνοντας τις ελληνικές δυνάμεις σε τυφλή αδράνεια. Την ίδια ώρα, στρατηγικοί αναλυτές στην Ελλάδα παρατηρούσαν θορυβημένοι την έκταση κι επιμέλεια με την οποία η μεγάλη εξοπλιστική προσπάθεια της Τουρκίας επικεντρωνόταν σε προηγμένα στοιχεία και συστήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης και τηλε-πολέμου.

Πρόκειται για έναν νέο τύπο πολέμου, την τρομερή ισχύ του οποίου οι Αμερικανοί επέδειξαν στους τελευταίους των πολέμους κατά της Σερβίας και του Ιράκ, ενεργώντας ως «ουρανόθεν αόρατοι τιμωροί», χωρίς δηλαδή καμία τοπική εμπλοκή των δυνάμεών τους, εξαπολύοντας από σκάφη και αεροπλάνα πάνω από χίλια χιλιόμετρα μακριά πυραύλους κατευθυνόμενης τροχιάς cruise, σε επακριβώς καθορισμένους στόχους, με ακρίβεια στόχευσης δύο μέτρων και αυτόματη πλοήγηση του πυραύλου, διαβάζοντας στην πορεία της διαδρομής κάθε λεπτομέρεια του εδάφους, φωτογραφημένη από δορυφόρους και καταγραμμένη στον χάρτη του πεδίου στην μνήμη του. Την ίδια ώρα, εικόνες από δορυφόρους έστελναν στο CNN την επιτυχή με ακρίβεια προσβολή στόχων προσδίνοντας στον πόλεμο την «εικονικότητα» (virtuality) εκείνη που σχολιάστηκε από μεταμοντέρνους φιλοσόφους όπως ο Μπωντριγιάρ ότι ο πόλεμος αυτός δεν υπήρξε παρά μόνο στην εικονική διάσταση του CNN, στην οποία εξαντλείτο η «πραγματικότητά» του.

Αυτά, οι παραδοξολογίες των μεταμοντέρνων φιλοσόφων. Γιατί στην ανελέητη πραγματικότητά του ο πόλεμος αυτός, με τους φουτουριστικούς δικούς τους τρόπους, υπήρξε και είχε ανελέητες συνέπειες για την ηττημένη πλευρά, διδάσκοντας παράλληλα πόσο η δύναμη πυρός παντρεμένη με την ηλεκτρονική εποπτικότητα και ευστοχία ορθώνει νέες απαιτήσεις για τα επιτελεία και τους στρατιωτικού σχεδιαστές.

Στρατηγική ενσωμάτωση της θεωρίας RMA (Revolution in Military Affairs)

Η νίκη των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο του Κόλπου του 1991 ανακίνησε, λοιπόν, το ενδιαφέρον για την θεωρία RMA, την Επανάσταση στα Στρατιωτικά Πράγματα, «Revolution in Military Affairs». Κατά την άποψη των υποστηρικτών της RMA, η αμερικανική κυριαρχία μέσω της ανώτερης τεχνολογίας έδειξε πώς οι τεχνολογικές εξελίξεις των Ηνωμένων Πολιτειών μείωσαν την συγκριτική δύναμη του ιρακινού στρατού, σε καμία περίπτωση ενός αδύναμου αντιπάλου, σε κάτι ασήμαντο. Σύμφωνα με τους θεωρητικούς της RMA, μέρος της αύξησης της δημοτικότητας της θεωρίας RMA μετά τον πόλεμο του Κόλπου ήταν ότι σχεδόν όλοι οι Αμερικανοί στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες είχαν προ του πολέμου υπερβάλει δραστικά τον αναμενόμενο αριθμό των απωλειών του συνασπισμού. Η «εικονική» εύκολη νίκη και οι μηδενικές φίλιες απώλειες οδήγησαν πολλούς ειδικούς να συμπεράνουν ότι τα μοντέλα πολέμου τους ήταν λανθασμένα - ότι είχε επέλθει μια κρίσιμη Επανάσταση στα Στρατιωτικά Πράγματα, η RMA.

Μετά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου, στον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχασαν ούτε μια ζωή, άλλοι πρότειναν ότι ο πόλεμος έγινε πολύ «κενός», δημιουργώντας στην θέση των παραδοσιακών «πραγματικών» πολέμων έναν «εικονικό πόλεμο». Από την άλλην, η αδυναμία των Ηνωμένων Πολιτειών να συλλάβουν τον Οσάμα Μπιν Λάντεν ή να πολεμήσουν αποτελεσματικά την εξέγερση του Ιράκ οδήγησε ορισμένους να αμφισβητήσουν την RMA ενόψει του ασύμμετρου πολέμου, στον οποίο οι εχθροί των Ηνωμένων Πολιτειών ενδέχεται να καταφεύγουν όλο και περισσότερο για να αντισταθμίσουν τα πλεονεκτήματα του RMA.

Το 1997, ο στρατός των Η.Π.Α. πραγματοποίησε μιαν άσκηση με την ονομασία "Force 21", για να δοκιμάσει την εφαρμογή ψηφιακών τεχνολογιών στον πόλεμο, προκειμένου να βελτιώσει τις επικοινωνίες και τον ανεφοδιασμό (logistics), εφαρμόζοντας τεχνολογίες του ιδιωτικού τομέα προσαρμοσμένες για στρατιωτική χρήση, στην Διοικητική Μέριμνα και τον εφοδιασμό στις Ένοπλες Δυνάμεις, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την χρήση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων, τόσο στον ανεφοδιασμό και την επιμελητεία, αλλά και στην διεξαγωγή επιχειρήσεων στο πεδίο της μάχης. Συγκεκριμένα, στο πεδίο προσπάθησε να αυξήσει την διακρίβωση της θέσης των μονάδων στο πεδίο της μάχης, καθώς και για την θέση του εχθρού, προκειμένου να επιτευχθεί αυξημένη φονικότητα, μεγαλύτερος έλεγχος του ρυθμού διεξαγωγής του πολέμου και λιγότερες περιπτώσεις φίλιων πυρών, μέσω βελτιωμένης αναγνώρισης φίλου ή εχθρού.

Η RMA μπορεί, λοιπόν, να οριστεί συνοπτικά ως νέες ιδέες σχετικά με την «χρήση πληροφοριών και αυτοματισμού στο πεδίο της μάχης» για να καταστούν οι δυνάμεις «πιο θανατηφόρες» και ταυτόχρονα «πιο ευέλικτες». Όπως συνήθως ορίζεται ο όρος RMA, αφορά την εξέλιξη της τεχνολογίας όπλων, της τεχνολογίας πληροφοριών, της στρατιωτικής οργάνωσης και του στρατιωτικού δόγματος μεταξύ των προηγμένων δυνάμεων. Αυτή η προοπτική «Σύστημα Συστημάτων» για το RMA υποστηρίχθηκε ένθερμα από τον Ναύαρχο William Owens, πρώην Αντιπρόεδρο των Κοινών Αρχηγών Προσωπικού, το οποίο προσδιορίστηκε να περιλαμβάνει αλληλεπικαλυπτόμενες περιοχές συστατικών στοιχείων δύναμης. Πρόκειται για την νοημοσύνη, την επιτήρηση και την αναγνώριση, την διοίκηση, τον έλεγχο, τις επικοινωνίες και την επεξεργασία πληροφοριών, η οποία επιτρέπει την χρήση δύναμης με στοχεύσεις ακριβείας.

Οι προηγμένες εκδόσεις του RMA ενσωματώνουν ένα φάσμα από άλλες προηγμένες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAV), νανοτεχνολογίας, ρομποτικής και βιοτεχνολογίας. Πρόσφατα, η συζήτηση για το RMA επικεντρώθηκε στον "πόλεμο που επικεντρώνεται στην δικτυακή ενσωμάτωση" (network integration), ένα δόγμα που στοχεύει στην διασύνδεση όλων των στρατευμάτων στο πεδίο της μάχης.

Τέλος, μια τρίτη ιδέα είναι ότι δεν έχει συμβεί ακόμη μια «αληθινή» επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις ή ότι αυτό δεν αφορά όλο το φάσμα του πολέμου και της επιδιωκόμενης επικράτησης. Συγγραφείς όπως ο Michael E. O'Hanlon και ο πολύς Frederick Kagan επισημαίνουν ότι μεγάλο μέρος της τεχνολογίας και των συστημάτων όπλων που αποδίδονται στην σύγχρονη RMA ήταν σε εξέλιξη πολύ πριν από το 1991 και την ανάπτυξη του Διαδικτύου και της πληροφορικής.

Mορφή και στοιχεία του «ηλεκτρονικού πολέμου» (EW: electronic warfare)

Nοημοσύνη σημάτων, ηλεκτρονικό μπλοκάρισμα και ηλεκτρονική προστασία που ενσωματώνει ραδιοφωνική και τεχνητή νοημοσύνη που καθορίζεται από λογισμικό για να διατηρείται μπροστά από τους αντιπάλους.

Για χιλιάδες χρόνια, η μάχη ήταν μια σχετικά απλή επιχείρηση. Οι πολεμιστές κινούνταν με τα πόδια, με άρμα, με άλογα, και σε πλοία που συγκρούονταν, σε στενή και αιματηρή σύγκρουση με σπαθιά, δόρατα και βέλη. Τα εργαλεία του πολέμου άρχισαν να εξελίσσονται ταχύτερα τον 19ον αιώνα, και στην συνέχεια ο 20ός αιώνας είδε περισσότερες προόδους στον εξοπλισμό και τις έννοιες της λειτουργίας απ’ ό,τι τα προηγούμενα 10.000 χρόνια πολέμου.

Οι τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα είδαν επίσης την άνοδο της ηλεκτρονικής και την εξέλιξή τους στην καρδιά των στρατιωτικών δυνατοτήτων σε όλα τα επίπεδα, σε όλους τους τομείς και σε όλες τις υπηρεσίες, παγκοσμίως.

Οι εξελίξεις με αυτές τις δυνατότητες ήταν δύο νέοι τομείς του πολέμου στον κυβερνοχώρο (CW) και τον ηλεκτρονικό πόλεμο (electronic warfare -EW), οι οποίοι άρχισαν να περικλείουν παλαιότερες, κληρονομικές προσπάθειες όπως η νοημοσύνη σημάτων (SIGINT-signal intelligence), η ανθρώπινη νοημοσύνη (HUMINT – human intelligence), η νοημοσύνη εικόνων (IMINT – image intelligence), ευφυΐα μέτρησης και υπογραφής (MASINT), ηλεκτρονική νοημοσύνη (ELINT – electronic intelligence), δορυφορική νοημοσύνη (SATINT), νοημοσύνη επικοινωνιών (COMINT) και ευφυΐα ανοιχτού κώδικα (OSINT).

Ο πόλεμος στον κυβερνοχώρο έγινε επίσημα ένας τομέας πολέμου για τις πρωτεργάτιδες και πρωτοπόρους στον χώρο ΗΠΑ, με την δημιουργία της κυβερνητικής διοίκησης των ΗΠΑ για το 2009 (CYBERCOM) και, τον Μάιο του 2018, την ανύψωσή του σε μια πλήρη και ανεξάρτητη ενοποιημένη μαχητική διοίκηση, που περιλαμβάνει τον Στρατό Cyber ​​Command, το Fleet Cyber ​​Command / τον δέκατο στόλο, Air Force Cyber ​​/ 24th Air Force και Marine Corps Cyberspace Command.

Εν τω μεταξύ, το EW, που ορίζεται ευρέως ως κάθε ενέργεια που περιλαμβάνει την επιθετική ή αμυντική χρήση του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος (EMS- electromagnetic spectrum), επεκτείνεται επίσης σε όλες τις ένοπλες δυνάμεις. Το ΝΑΤΟ, εντούτοις, υιοθέτησε μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση για το EW, αναγνωρίζοντάς το ως επιχειρησιακό χώρο ελιγμών και πεδίο μάχης παρόμοιο με τους θαλάσσιους, χερσαίους, αεροπορικούς και διαστημικούς τομείς της συμμαχίας: είναι το πέμπτο πεδίο πολέμου.

«Ζούμε στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, από τα κινητά τηλέφωνα έως τα ραντάρ», λέει ο Andrew Dunn, αντιπρόεδρος της διεθνούς ανάπτυξης επιχειρηματικών συστημάτων ηλεκτρονικών πολέμων στο τμήμα Harris Corp. Electronic Systems στο Clifton, N.J.

Ο στρατός προσπαθεί να καταστήσει την ιδέα του EMS ως έναν ακόμη χώρο ελιγμών. Αν δεν μπορώ να μεταφέρω πληροφορίες σε κανέναν, από πολεμιστές σε αεροσκάφη, αυτό είναι πρόβλημα», λέει ο Dunn. «Ο έλεγχος του EMS είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση στο μελλοντικό πεδίο μάχης. Και αν κάποιος διακόψει αυτόν τον χώρο ελιγμών, θα υπάρξει χάος. Δεν μπορείτε να εκτελέσετε καμία λειτουργία, εκτός εάν έχετε την δυνατότητα ελιγμών στο EMS».

*Φιλόσοφος, συγγραφέας