Ενωτικό Δημοψήφισμα 15ης Γενάρη 1950

Συμπληρώθηκαν προχθές Παρασκευή, 71 ολόκληρα χρόνια από την ημέρα που ο Κυπριακός Ελληνισμός διατράνωσε με δημοψήφισμα τον διακαή προαιώνιο πόθο του, να ενωθεί με τη Μητέρα Ελλάδα. Ήταν το ιστορικό εκείνο Δημοψήφισμα η πιο δημοκρατική, τίμια, λογική, αντικειμενική, πατριωτική και νόμιμη ενέργεια ενός λαού, που δεν ζητούσε τίποτε περισσότερο από την ενάσκηση του αναφαίρετου δικαιώματός του να ζήσει ελεύθερος, όπως ο ίδιος ήθελε και όχι όπως του επέβαλλαν, με τη βία των όπλων, οι Bρετανοί. Το Ενωτικό Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου 1950 αποτελεί ένα φωτεινό μετέωρο, που θα δολιχοδρομεί εσαεί στο στερέωμα της ιστορίας του Κυπριακού Ελληνισμού και θα δείχνει σε όλους τους λαούς τον δρόμο που οδηγεί στον αγώνα για τη διεκδίκηση της λευτεριάς.

Τ’αποτελέσματα του Δημοψηφίσματος ήταν θραμβευτικά. Το 96% ψήφισαν υπέρ της Ένωσης με την Ελλάδα και τ’ ανακοίνωσε στον Βρετανό κυβερνήτη Άντριου Ράιτ ο Αρχιεπίσκος Μακάριος Β΄, ο από Κυρηνείας. Επόμενο βήμα του Εθναρχικού Συμβουλίου ήταν η επίδοση των δέλτων του Δημοψηφίσματος στην Αθήνα, το Λονδίνο και τη Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών. Στις 20 Μαΐου η Εθνική Πρεσβεία, μ’ επικεφαλής τον φλογερό Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό, επισκέφτηκε την Αθήνα και στη συνέχεια όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, όπου της γινόταν θερμή υποδοχή. Μεγαλειώδης ήταν η υποδοχή που επιφύλαξαν οι Αθηναίοι στην Πρεσβεία μας. Στον Μητροπολιτικό ναό ψάλθηκε Δοξολογία και αναπέμφθηκε δέηση υπέρ της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Μετά τη Δοξολογία μίλησε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδων Βλάχος, ο οποίος τόνισε μεταξύ άλλων: «Συνεχίσατε τον αγώνα σας με την πεποίθησιν ότι ολόκληρος ο Ελληνικός Λαός ευρίσκεται παρά το πλευρόν σας και με την βεβαιότητα ότι ο θρίαμβός σας δεν είναι μακράν. Γρηγορήτε. Επιμείνατε και δικαιωθήσεσθε. Θαρρήτε, έρρωσθε, ο επιμένων σωθήσεται. Ο Κύριος είη μεθ’ υμών. Ζήτω η Ένωσις».

Στην αντιφώνησή του ο φλογερός Μητροπολίτης Κυρηνείας, Κυπριανός, αφού τόνισε τον διακαή πόθο του Κυπριακού Ελληνισμού να ενωθεί με τη Μητέρα Ελλάδα, επισήμανε μεταξύ άλλων: «Οι Κύπριοι δεν είμεθα αντιβρετανοί. Την πατρίδα του Βύρωνος την τιμώμεν και την σεβόμεθα πάντοτε ως φίλην και σύμμαχον. Θα ήμεθα όμως ανάξιοι εαυτών, εάν ηνηχόμεθα και την κυριαρχίαν των Άγγλων. Θα ήμεθα ανάξιοι και της ιστορίας μας και του συγχρόνου πολιτισμού…».

«Ιερά Βίβλος...»

Στις 3 Ιουλίου 1950 η Κυπριακή Εθνική Πρεσβεία, συνοδευόμενη από κλιμάκιο της Εθναρχίας στην Αθήνα, μετέβη στο μέγαρο της Βουλής των Ελλήνων, όπου, μετά από σύντομη συγκινητική τελετή, παρέδωσε στον Πρόεδρο του Σώματος, Δημήτριο Γόντικα, σειρά τόμων του Δημοψηφίσματος. Παραδίδοντας τους 30 τόμους του Δημοψηφίσματος ο Πρόεδρος της Εθνικής Πρεσβείας, Κυρηνείας Κυπριανός, τόνισε ανάμεσα στα άλλα και τα εξής: «Τους τόμους τούτους, κύριε Πρόεδρε, αποτελούντας την ιεράν βίβλον της θελήσεως του Ελληνικού κυπριακού λαού, παραδίδομεν σήμερον εις την Βουλήν των Ελλήνων, ως αρραβώνα της Ενώσεως της Κύπρου μετά της Μητρός Ελλάδος…». Παραλαμβάνοντας τους τόμους του Δημοψηφίσματος ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων τόνισε : «Μετά συγκινήσεως παραλαμβάνω από υμάς τους τόμους του Δημοψηφίσματος, διά του οποίου ομόθυμος εκδηλούται ο εθνικός πόθος της από των Ομηρικών χρόνων Ελληνικής Κύπρου. Εστέ βέβαιος, ότι οι αντιπρόσωποι του Ελληνικού λαού συμμερίζονται βαθύτατατα τα αισθήματα του τμήματος εκείνου του Ελληνισμού, το οποίον εσείς εκπροσωπείτε...».

Στο Λονδίνο, ο αρμόδιος Υπουργός αρνήθηκε να δεχθεί την Πρεσβεία, η οποία στη συνέχεια πήγε στη Νέα Υόρκη, όπου κατέθεσε τις δέλτους του Δημοψηφίσματος στη Γραμματεία του ΟΗΕ και επισκέφτηκε μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, όπου προέβαλε το ενωτικό αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου. Η Βρετανία, όμως, παρέμενε σκληρή κι ανένδοτη. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα και το «ουδέποτε» του Βρετανού Υφυπουργού Εξωτερικών, Χόπκινσον, δεν παρέμενε στον Ελληνισμό της Κύπρου άλλος δρόμος από τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα. Έτσι, μετά από έντονες προετοιμασίες στην Ελλάδα και την Κύπρο, ακούστηκε την Πρωταπριλιά του 1955 το εγερτήριο σάλπισμα του Διγενή, με κύριο σύνθημα Ελλάς - Κύπρος - Ένωσις. Ο Κυπριακός Ελληνισμός αυτήν τη φορά σύσσωμος επανέλαβε την απόφασή του για Ένωση με την Ελλάδα, όχι με υπομνήματα και πρεσβείες αλλά με όπλα, θυσίες και ολοκαυτώματα. Επί τέσσερα χρόνια η θρυλική ΕΟΚΑ άνοιγε τον δρόμο προς την Ένωση.

Ασυγχώρητα λάθη

Κι ενώ ο Αγώνας βρισκόταν στο κατακόρυφό του, ασυγχώρητα λάθη της ελλαδικής και κυπριακής πολιτικής ηγεσίας άλλαξαν πλεύση και οδήγησαν το Κυπριακό από την αυτοδιάθεση - Ένωση, στην επάρατη λύση της Ζυρίχης. Ο Μητροπολίτης Κυπριανός, όπως ήταν φυσικό επακόλουθο, όπως προαναφέρθηκε όρθωσε το ανάστημά του και τάχθηκε από την πρώτη στιγμή εναντίον των συμφωνιών, τις οποίες χαρακτήρισε ως θανάσιμο πλήγμα κατά της ένωσης. Και χωρίς κανένα δισταγμό χαρακτήρισε τους πρωτεργάτες της Ζυρίχης Μακάριο, Καραμανλή και Αβέρωφ, νεκροθάφτες της Ένωσης. Όταν επρόκειτο να συζητηθούν στη Βουλή των Ελλήνων οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, ο Κυπριανός απέστειλε στον πρόεδρο του Σώματος, Κωνσταντίνο Ροδόπουλο,στις 25 Φλεβάρη 1959, εναγώνια, ιστορική επιστολή, όπου καλούσε τους βουλευτές να μην εγκρίνουν την επάρατη εκείνη συμφωνία. Όπως τόνιζε, «το δημιουργούμενον δι’ αυτής καθεστώς, πόρρω απέχον του αληθούς πολιτεύματος ανεξαρτησίας και δημοκρατίας, είναι χειρότερον και αυτού του αποικιακού καθεστώτος. Διότι από το τελευταίον τούτο η Κύπρος παρέμενεν εις τα αγγλικάς χείρας, ως παρακαταθήκη ελληνική, ενώ τώρα αποκόπτεται οριστικώς εκ του κορμού της Μητρός Ελλάδος. Το ιερόν και απαράγραπτον δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως, το οποίον ασκείται και υπ’ αυτών των μαύρων της Αφρικής, εξοβελίζεται διά παντός. Συνέπεια δε της διατάξεως καθ’ ήν ‘είναι απαγορευμένη πάσα δραστηριότης δυναμένη να ευνοήση αμέσως ή εμμέσως την Ένωσιν’ θα είναι η ανάπττυξις προς δημιουργία ‘κυπριακού πατριωτισμού’, με στόχον διαρκή και μοναδικόν τον αφελληνισμόν της νήσου...».

Πόσο αλήθεια σωστά είχε προβλέψει ο μαρτυρικός ιεράρχης τα δεινά που θα επεσώρευε στον Κυπριακό Ελληνισμό η επάρατη Ζυρίχη! Κανείς δεν άκουε τις συνεχείς ανησυχίες του σεπτού μητροπολίτη και τις συμβουλές του, να διεκδικήσει ο λαός μας ενωμένος την Ένωση, που είχε επανέλθει στο προσκήνιο με την παρουσία της Ελληνικής Μεραρχίας και του Διγενή στην Κύπρο από την Άνοιξη του 1964 μέχρι τον Δεκέμβρη του 1967. Τα ασυγχώρητα λάθη της Αθήνας και της Λευκωσίας οδήγησαν στην εμφύλια διαμάχη, στο σχίσμα της Εκκλησίας, στο πραξικόπημα και ο Τούρκος που καιροφυλαχτούσε, βρήκε την ευκαιρία και να εισβάλει στο νησί μας και να ξεριζώσει από τις προαιώνιες πατρογονικές τους εστίες εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες αδελφούς μας, που ζουν ακόμη πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα. Θύμα κι ο ίδιος της εισβολής, ο ακατάβλητος μαχητής της Ένωσης πέθανε λησμονημένος από τους πολλούς, που είχαν μηδίσει. Τελευταίες του λέξεις ήταν «Ζήτω η Ένωσις».