Τα εξαπτέρυγα του Μπάιντεν στην εξωτερική πολιτική

«Θα επιστρέψουμε. Μην έχετε καμιάν αμφιβολία γι’ αυτό. Υποσχόμαστε ότι θα επιστρέψουμε», ήταν τα λόγια του Τζο Μπάιντεν στο Συνέδριο Ασφαλείας του Μονάχου το 2019. Δύο χρόνια αργότερα, ο Μπάιντεν επέστρεψε νικητής στον Λευκό Οίκο, αυτήν τη φορά για να διαμορφώσει την εξωτερική πολιτική της χώρας του ως νέος Πρόεδρος. Τι μπορεί να σημαίνει όμως η υποσχόμενη «επιστροφή» των ΗΠΑ στις διεθνείς υποθέσεις και τι συνεπάγεται αυτό για τα φουρτουνιασμένα νερά της Ανατολικής Μεσόγειου, την πολύπαθη Μέση Ανατολή, την αναδυόμενη Ανατολική Ασία και τη σιωπηλή Μόσχα;

Μιλώντας στην Πρώτη Εκπομπή του Ράδιο Πρώτο ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, είπε πως ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος γνωρίζει την Κύπρο, καθώς ήταν στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων για πολλά χρόνια. «Γνωρίζει λεπτομέρειες του Κυπριακού, ενώ είχε αναλάβει και πρωτοβουλίες για κάποιες πτυχές του. Έχει έρθει στην Κύπρο, αλλά σίγουρα χρειάζεται προσοχή, προτεραιότητα του Αμερικανού Προέδρου θα είναι να προωθήσει τα αμερικανικά συμφέροντα», είπε. Συμπλήρωσε πως θα πρέπει να δούμε ποια θα είναι η προσέγγιση της νέας αμερικανικής κυβέρνησης προς την Ανατολική Μεσόγειο ευρύτερα και μέσα σε αυτό το πλαίσιο αν θα είναι και η Κύπρος, όπως επίσης και τις σχέσεις με την Τουρκία. Παράλληλα, από το βήμα της Ελληνικής Βουλής ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κυριάκος Μητσοτάκης είπε για τον Μπάιντεν ότι «είναι ένας έμπειρος πολιτικός, που γνωρίζει όσο λίγοι την περιοχή μας και τις ευαισθησίες της, ενώ πορεύεται με σύνεση και σταθερές και αδιαπραγμάτευτες αξίες».

Τα ανοικτά… «business»

Πάντως, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι ο πρώην Αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών επί Προεδρίας Ομπάμα, Τζο Μπάιντεν, ήρθε στην Κύπρο τον Μάιο του 2014 και ακολούθως πήγε στην Άγκυρα τονίζοντας από το βήμα του Atlantic Council ότι πρέπει «να επωφεληθούν όλοι από το φυσικό αέριο της περιοχής» και πρέπει σύντομα «να τελειώσουμε τη δουλειά». Η δουλειά όχι μόνο δεν τελείωσε, αλλά οι ενεργειακοί σχεδιασμοί σχεδόν πάγωσαν, εξαιτίας της τουρκικής συμπεριφοράς. Επτά περίπου χρόνια μετά την πιο πάνω δήλωση, ο Μπάιντεν επήλθε αυτήν τη φορά από θέση εξουσίας με άλλους «εργολάβους».

Οι προβλέψεις στις διεθνείς σχέσεις είναι πάντοτε επικίνδυνες, ειδικά στη σύγχρονη εποχή των νέων τεχνολογιών και των ραγδαία μεταβαλλόμενων ισορροπιών ισχύος. Ωστόσο, μια πρώτη ένδειξη του γενικότερου πλαισίου, μέσα στο οποίο θα κινηθεί η Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, μπορεί να προσδιοριστεί αν εξετάσει κανείς τα ανώτερα μέλη της ομάδας εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας που διορίστηκαν. Ειδικότερα χρήσιμο θα ήταν να ερευνήσει κανείς τι έχουν γράψει ή δηλώσει δημόσια τα πρόσωπα αυτά στο πρόσφατο παρελθόν.

Ο αντι-Πομπέο

Τη θέση του σοβαρού Μάικ Πομπέο στο πηδάλιο της εξωτερικής πολιτικής αναλαμβάνει ο πολύπειρος διπλωμάτης Τόνι Μπλίνκεν. Ο 58χρονος Μπλίνκεν άρχισε την καριέρα του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ επί Προεδρίας Κλίντον και διετέλεσε αναπληρωτής ΥΠΕΞ στην κυβέρνηση Ομπάμα. Ο Μπλίνκεν ήταν ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Μπάιντεν και είχε συμβάλει στη διαμόρφωση της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην αστάθεια και τις αναταραχές στη Μέση Ανατολή εκείνης της εποχής. Ανάμεσα στις προτεραιότητές του αναμένεται να είναι η επίτευξη 5ετούς παράτασης της συμφωνίας START με τη Ρωσία, αλλά και η μελλοντική συμπερίληψη της Κίνας σε αυτήν.

Καταθέτοντας την Τρίτη ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, στο πλαίσιο της ακρόασης για την επικύρωση του διορισμού του, ο Μπλίνκεν υποστήριξε τη συνέχιση των κυρώσεων CAATSA σε βάρος της Τουρκίας, για την αγορά του ρωσικού συστήματος S-400, μέχρις ότου αλλάξει συμπεριφορά. «Βλέποντας τις κυρώσεις CAATSA, αυτό που έχει κάνει η Τουρκία ως σύμμαχος στο ΝΑΤΟ να προμηθευτεί S-400 είναι απαράδεκτο. Η ιδέα ενός ούτω καλούμενου στρατηγικού εταίρου μας να είναι κατ’ ακρίβειαν ευθυγραμμισμένος με τον μεγαλύτερο στρατηγικό μας ανταγωνιστή δεν είναι αποδεκτή. Θα χρειαστεί να δούμε το αποτέλεσμα που θα έχουν οι υπάρχουσες κυρώσεις και να προσδιορίσουμε, αν θα χρειαστεί να γίνει κάτι περισσότερο», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Αναφορικά με την ανταγωνιστική σχέση Ουάσιγκτον - Πεκίνου, ο Μπλίνκεν δήλωσε τον Ιούλιο του 2020 στο Ιντσιτούτο Hudson, ότι οι ΗΠΑ πρέπει αρχικά να συγκεντρώσουν τους συμμάχους και τους εταίρους τους αντί να τους αποξενώσουν, για να καταστεί εφικτή η αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η Κίνα. «Πρέπει να υπερασπιστούμε τις αξίες μας και να τις επαναφέρουμε στο επίκεντρο της εξωτερικής μας πολιτικής, όχι να τις απομακρύνουμε. Προφανώς πρέπει να είμαστε σε θέση να αποτρέψουμε αποτελεσματικά την επιθετικότητα, εάν η Κίνα την επιδιώξει», είπε. «Έχοντας αποκαταστήσει μια σχετική δύναμη στη σχέση μας, τότε μπορούμε να εμπλέξουμε την Κίνα και να συνεργαστούμε με την Κίνα, σε τομείς όπου τα συμφέροντά μας αλληλεπικαλύπτονται σαφώς, είτε πρόκειται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την αντιμετώπιση της παγκόσμιας υγείας και των πανδημιών, την αντιμετώπιση της εξάπλωσης επικίνδυνων όπλων», πρόσθεσε.

Η Laura Rosenberger θα είναι επίσης Ανώτερη Διευθύντρια Κίνας στον Λευκό Οίκο. Η ίδια έχει ιδιαίτερες ευαισθησίες αναφορικά με την κινεζική επιρροή στην Ευρώπη.

Σχετικά με το Ισραήλ, ο Μπλίνκεντ είπε πως η δέσμευση για την ασφάλεια του εβραϊκού κράτους δεν απομακρύνεται, «αλλά συνολικά, όσον αφορά τον χρόνο, την εστίαση, την ενέργεια και τους πόρους, πρέπει να σκεφτούμε πώς θα τα διαθέσουμε για να ταιριάζουν καλύτερα στα συμφέροντά μας. Και πάλι, πιστεύω ότι αυτό υποδηλώνει περισσότερη προσοχή σε Ασία-Ειρηνικό, περισσότερο στο δικό μας ημισφαίριο και τη συνεχή δέσμευση στην Ευρώπη».

Γυναικεία αρώματα

Η δεύτερη και τρίτη θέση στην ιεραρχία του State Department έχουν γυναικείο άρωμα. Αναπληρώτρια Υπουργός Εξωτερικών αναλαμβάνει η Γουέντι Σέρμαν, ενώ η γνωστή στην Κύπρο, και ειδικά στην Ευρώπη, Βικτώρια Νούλαντ, ως υφυπουργός πολιτικών υποθέσεων.

H Σέρμαν προειδοποιούσε πέρυσι πως δεν υπάρχουν ενδείξεις της επιθυμίας των ΗΠΑ να διατηρηθεί ο έλεγχος των όπλων με τη Ρωσία ή να σταματήσουν «οι επίμονες εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ρωσίας (ή οποιασδήποτε άλλης χώρας), που τώρα εμφανίζονται ως μια ολοένα μεγαλύτερη απειλή για την ακεραιότητα των ΗΠΑ». Επομένως, είναι πιθανό, προς αυτήν την κατεύθυνση των σχέσεων με τη Ρωσία να δούμε μια πιο ενεργό στάση των ΗΠΑ και κλιμάκωση της αντιπαράθεσης, τουλάχιστον σε επίπεδο δηλώσεων.

Η επιστροφή Νούλαντ

Ένα από τα βασικά ζητήματα που θα επιχειρήσει η νέα Κυβέρνηση των ΗΠΑ να διορθώσει θα είναι η σχέση με το ΝΑΤΟ. Για το θέμα αυτό η Βικτώρια Νούλαντ εξέφρασε από το 2019 τους προβληματισμούς της. «Η ανησυχία μου είναι απλώς ότι, αν έχουμε ποτέ μια καταστροφική στιγμή ή μια κρίση ασφάλειας, θα αισθάνονται άραγε τα υπόλοιπα μέλη του ΝΑΤΟ αρκετά ασφαλή με τον τρόπο που οι Ηνωμένες Πολιτείες τούς υποστηρίζουν, έτσι ώστε να μας υποστήριζαν, αν τους χρειαζόμασταν;». Εξαρτάται, τόνισε, από το «πόσον καιρό συνεχίζεται αυτή η σπορά αμφιβολιών για τη δική μας αξιοπιστία».

Με αρκετά επικριτική στάση κατά του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, η Νούλαντ «περιφρονείται από το Κρεμλίνο και ο διορισμός της είναι σίγουρον ότι θα εξοργίσει τον Ρώσο Πρόεδρο», καθώς «ο κ. Μπάιντεν σχεδιάζει να αμφισβητήσει αλλά και να επιδιώξει να βρει κοινόν έδαφος με τη Μόσχα», σύμφωνα με έκθεση στους The New York Times. Στην κ. Νούλαντ πιστώνεται επίσης το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη-Έρογλου του 2014, όταν εκείνη εκτελούσε καθήκοντα Υφυπουργού Εξωτερικών του Ομπάμα.

Ο πρώτος Αφροαμερικανός Υπουργός Άμυνας

Ο Μπάιντεν επιστράτευσε για τη νευραλγική αυτή θέση τον Λόιντ Όστιν, έναν συνταξιούχο στρατηγό τεσσάρων αστέρων, «πολιτικό» και «έμπειρο στρατιώτη», όπως τον αποκαλούν τα αμερικανικά ΜΜΕ. Ο Όστιν θα είναι ο πρώτος Αφροαμερικανός που θα γίνει Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ. Σε μια συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Στρατού των ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 2018, είπε: «Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η απομάκρυνση των πυρηνικών όπλων και η επακόλουθη διάδοση των συμβατικών όπλων έχουν διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε το επιχειρησιακό περιβάλλον». Μιλώντας για μια μάχη πολλαπλών τομέων (MDB), ο Όστιν δήλωσε: «Η εμπιστοσύνη είναι το βασικό συστατικό για τη διαμόρφωση, την ομαλοποίηση και τη συγκράτηση συνασπισμών. Η διαχείριση του συνασπισμού πρέπει να βρίσκεται στον πυρήνα των μελλοντικών MDB», πρόσθεσε.

Η πρώτη γυναίκα Αναπληρώτρια Υπουργός Άμυνας

Η Κάθλιν Χικς, πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου, είνα η πρώτη γυναίκα Υφυπουργός Άμυνας.

Σε μια έκθεση του Μαρτίου 2018 στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), μια δεξαμενή σκέψης που εδρεύει στις ΗΠΑ, όπου είναι ανώτερη σύμβουλος, η Χικς έγραψε για τρεις προκλήσεις που θέτει η Ρωσία σχετικά με τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης όσον αφορά τον θαλάσσιο τομέα (MDA) στο βόρειο τμήμα της Ευρώπης.

«Προκειμένου να παρέχει ασφάλεια στη Βόρεια Ευρώπη, το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοί του πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα πλαίσια του MDA για να κατανοήσουν και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που βρίσκονται παραπάνω, πάνω και κάτω από τη θάλασσα, καθώς και το γύρω χερσαίο περιβάλλον. Ενώ έχει γίνει κάποια εποικοδομητική δουλειά για την αντιμετώπιση της εξελισσόμενης ρωσικής απειλής, το ΝΑΤΟ και οι συνεργάτες του πρέπει να κάνουν αλλαγές στις τρέχουσες δυνατότητες του MDA για να εξελιχθούν παράλληλα με αυτήν», έγραψε.

Υφυπουργός Αμυντικής Πολιτικής

Ο Κόλιν Καχλ, ο οποίος υπηρέτησε ως Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Μπάιντεν όταν ήταν Αντιπρόεδρος, έχει διοριστεί Υφυπουργός Αμυντικής Πολιτικής. Σε ένα άρθρο του Ιανουαρίου 2020 για την εξωτερική πολιτική, ο Καχλ δήλωσε ότι «η δολοφονία του Ιρανού στρατιωτικού διοικητή Σουλεϊμανί από ένα αμερικανικό drone πριν από λίγες ημέρες ώθησε τους τεταμένους δεσμούς μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης σε μια πολύ πιο επικίνδυνη φάση».

Άτομα-κλειδιά

Επίσης, αναλυτές εκτιμούν ότι ίσως την πιο μεγάλη επιρροή πάνω στην πολιτική των ΗΠΑ θα ασκεί η Αβρίλ Χέινς, η νέα Επικεφαλής του National Intelligence, και πρώην Επικεφαλής της CIA. Αυτή θα βλέπει κάθε πρωί τον Πρόεδρο Μπάιντεν και θα κρατά την ατζέντα με τα πιο σημαντικά ζητήματα ασφαλείας του πλανήτη. Επίσης, στην Αθήνα εκτιμούν ότι δύο συνεργάτες του Αμερικανού Προέδρου έχουν ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας με δυο σημαντικά στελέχη του πρωθυπουργικού επιτελείου Μητσοτάκη. Πρόκειται για τον Θανάση Μπακόλα, σύμβουλο του Κυριάκου Μητσοτάκη για τα θέματα που αφορούν στις σχέσεις της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ, αλλά και την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, πρώην διπλωματική σύμβουλο του Πρωθυπουργού και νυν πρέσβη της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον.