Οι βρετανικές μη κυρίαρχες περιοχές των Βάσεων και ο μύθος των «ενοικίων»

Τον Νοέμβριο του 1959 το Γραφείο Αποικιών εισηγείτο διευθέτηση ενοικιαγοράς των Βάσεων για 30 χρόνια και, σε περίπτωση ναυαγίου, ετοίμασε σχέδια για αποχώρηση από την Κύπρο, κρατώντας μόνο το Ακρωτήρι/Επισκοπή ως «κυρίαρχη» περιοχή κ.λπ. Τελικά επιτεύχθηκε συμφωνία. Η δε λέξη «κυρίαρχες» προστέθηκε ως ασφαλιστική δικλίδα για αντιμετώπιση δικών μας αντιδράσεων. Είχε αποφασιστεί στις συνεδρίες μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου, Ελλάδας και Τουρκίας πριν από τις 19 Φεβρουαρίου 1959. Παρόλο που γνωρίζουν και το τονίζουν διαχρονικά στα έγγραφά τους ότι η παρουσία τους στο νησί ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ…

«Οι κυρίαρχες βρετανικές Βάσεις, σύμφωνα με τη Συνθήκη, παραμένουν βρετανικό έδαφος, και για λόγους διεθνών καταστάσεων θα είναι σαν “αποικίες” αν και εσωτερικά η Δημοκρατία θα εφαρμόζει πολλές από τις κυβερνητικές αρμοδιότητές της. Για πολιτικούς λόγους, όμως, θα αποφεύγεται η λέξη “αποικία”. Για τους ίδιους λόγους υπεύθυνο στο Whitehall δεν θα είναι το Γραφείο Αποικιών αλλά το Υπουργείο Αεροπορίας» (Ιανουάριος 1960). Αργότερα το Υπουργείο Αεροπορίας διαλύθηκε και όλα εντάχθηκαν κάτω από το Υπουργείο Άμυνας (Από το βιβλίο γράφουσας και Ανδρέα Παπακωνσταντίνου, «Η Κύπρος στο Σφυρί», Λονδίνο 1991).

Αποικιακά κατάλοιπα: Γνωμάτευση Ανωτάτου Δικαστηρίου Λονδίνο (Supreme Court) 30.7.2018

Τελικά την επιβεβαίωση ότι δεν είναι «κυρίαρχες», αλλά ΑΠΟΙΚΙΑΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ, μας την έδωσε με τη γνωμάτευσή του το Ανώτατο Δικαστήριο στο Λονδίνο, στις 30.7.2018. Το Ανώτατο Δικαστήριο (στο πλαίσιο μιας άλλης υπόθεσης που σχετιζόταν με τις Βάσεις) με 7 Δικαστές απέρριψε τη θέση του Υπουργού Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου ότι το 1960 οι «Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων» μετατράπηκαν σε νέες οντότητες (new entities), που δημιουργήθηκαν το 1960 και που απέκτησαν ξεχωριστό καθεστώς. Το Δικαστήριο γνωμάτευσε ότι οι περιοχές των Βάσεων είναι αποικιακά κατάλοιπα (http://www.bailii.org/ew/cases/EWCA/Civ/2017/397.html).

Η συγκεκριμένη αναφορά παρατίθεται σε ελεύθερη μετάφραση στα Ελληνικά: «Οι Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας αποτελούνται από εκείνα τα κομμάτια της αποικίας Κύπρου που δεν ανακηρύχθηκαν ως Ανεξάρτητη Κυρίαρχη Δημοκρατία της Κύπρου με το Cyprus Act 1960 και παρέμειναν στη δικαιοδοσία της κυριαρχίας της Αυτού Μεγαλειότητας. Αυτές (δηλαδή οι Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων) πρέπει να θεωρούνται, επομένως, ως να αποτελούν μιαν αποικία που αποκτήθηκε από κατάκτηση ή εκχώρηση στις 5 Νοεμβρίου του 1914» (Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο προσάρτησε την Κύπρο). (Βλ. το άρθρο της γράφουσας «Απόφαση σταθμός Ανωτάτου Δικαστηρίου Η.Β. για Βρετανικές Βάσεις», Sigmalive, 2.8.2018: https://www.sigmalive.com/news/politics/522440/apofasi-stathmos-anotatou-dikastiriou-iv-gia-vretanikes-vaseis).

Η Συμφωνία για Οικονομική Βοήθεια 1960, Παράρτημα R

Στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας υπάρχει το Παράρτημα R (Appendix R), με τίτλο «Οικονομική βοήθεια στην Κυπριακή Δημοκρατία», το οποίο καλύπτει την ανταλλαγή σημειώσεων μεταξύ του αντιπροσώπου του Η.Β. που υπέγραψε τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης (Κυβερνήτη Σερ Χιου Φουτ) και των Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και Δρος Κουτσιούκ. Βάσει του παραρτήματος, η κυβέρνηση του Η.Β. της Μεγάλης Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας θα πλήρωνε στην Κυβέρνηση της Κ.Δ. υπό μορφή χορηγήσεως (grant) το ποσό των £12 εκ. για την περίοδο 5 χρόνων, που θα ολοκληρωνόταν στις 31 Μαρτίου 1965 (£4 εκ. μέχρι 31.3.1961, £3 εκ. μέχρι 31.3.1963, £2 εκ. μέχρι 31.3.1963, £1.5 εκ. μέχρι 31.3.1964 και £1.5 εκ. μέχρι 31.3.1965).

«Εντός έξι μηνών, αμέσως μετά την 31.3.1965, και πριν το τέλος κάθε πενταετίας, από το 1965 και μετά, η Κυβέρνηση του Η.Β. θα αναθεωρεί, με διαβούλευση με την Κυπριακή Δημοκρατία, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές ανάγκες της Κ.Δ., και θα αποφασίζει το ποσό οικονομικής βοήθειας (financial assistance) που θα δίνει στην Κυβέρνηση της Κ.Δ…». Η τελευταία παράγραφος της ίδιας Σημείωσης (Note) αναφέρει: «…Αν τα πιο πάνω είναι αποδεκτά στην Κυβέρνηση της Δημοκρατίας, αυτή η Σημείωση, με την απάντησή σας, θα αποτελούν μια συμφωνία γι’ αυτό το θέμα μεταξύ της Κυβέρνησης του Η.Β. και της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας…». Αμφότεροι Μακάριος και Κουτσιούκ απάντησαν θετικά.

Οι χορηγίες «Ενοίκια»

Η Βρετανία, τον Μάρτιο του 1965 αποπλήρωσε σε λογαριασμό της Κ.Δ. στο Λονδίνο την τελευταία δόση του £1,5 εκ. – με επιμονή του τότε Υπ. Άμυνας Ντένις Χίλι (Denis Healey – πέθανε το 2015), καθώς διαφώνησε με το Φόρεϊν Όφις. Το Φόρεϊν Όφις έκτοτε εκμεταλλεύθηκε την τουρκική προτροπή πως οποιαδήποτε άλλη χορηγία έπρεπε να μοιράζεται με την τουρκοκυπριακή κοινότητα (η οποία είχε αυτο-εγκλωβιστεί στα βόρεια της νήσου μετά το αποτυχημένο πραξικόπημά της, το 1963-64, όταν επιχείρησε να διαλύσει την Κ.Δ.). Έτσι τερμάτισε τις χορηγίες, με τη δικαιολογία πως οποιαδήποτε περαιτέρω βοήθεια έπρεπε να καθυστερήσει μέχρι που οι συνθήκες στο νησί είναι τέτοιες, ώστε να διασφαλίζεται ότι από τη βοήθεια θα επωφελείται όλος ο πληθυσμός της Κύπρου.

Το 1973 και στις αρχές του 1974 η κυπριακή Κυβέρνηση, η οποία αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα, επανέφερε επιτακτικά το θέμα, απαιτώντας τις καθυστερημένες χορηγίες. Οι εν λόγω χορηγίες θεωρούνται ως βοήθεια στην Κ.Δ. για τις διευκολύνσεις (και όχι καθ’ εαυτά «ενοίκια» ) που απολαμβάνουν έκτοτε οι Βρετανοί με την ελευθερία κινήσεών τους σε ολόκληρη τη νήσο και τα «retained sites» («διατηρούμενες περιοχές») – περιοχές που δεν περιλαμβάνονται ως «κυρίαρχες». Το 1960 τα «retained sites» αριθμούσαν κάπου 39. Μετά την ανεξαρτησία, από τη δεκαετία του 1960 το Ηνωμένο Βασίλειο ξεκίνησε να επιστρέφει πολλά από τα «retained sites». Σήμερα αυτά αριθμούν 12 ή 13. Τρία βρίσκονται στις κατεχόμενες περιοχές γι’ αυτό δεν χρησιμοποιούνται (Σχετική δήλωση στη Βουλή των Κοινοτήτων 19 Ιανουαρίου 2005.)

Στις 14 Μαΐου 1974 και λόγω των παραστάσεων της ΚΔ για τις καθυστερημένες χορηγίες, με επιστολή του προς τον Field Marshal, Chief of the Defence Staff στο Υπουργείο Άμυνας στο Λονδίνο, ο Air Marshal, Sir John Aiken από τις βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο, υποστήριξε τη θέση του Υπάτου Αρμοστού Στίβεν Όλβερ, ο οποίος στις 13 Μαΐου 1974 σύστηνε όπως πληρωθούν οι καθυστερημένες χορηγίες. Ο Sir John Aiken, μάλιστα, ζητούσε από το Υπουργείο Άμυνας όπως ξεπεραστούν και οι οποιεσδήποτε δικαιολογίες θα προέβαλλε το Φόρεϊν Όφις για την μη πληρωμή τους. Και συμπλήρωσε: «Αν ακολουθούνταν οι συμβουλές προκατόχων μου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και καταβάλλονταν ικανοποιητικές πληρωμές στη Δημοκρατία για διευκολύνσεις που απολαμβάνουμε, δεν θα είχαμε σήμερα το υπέρογκο ποσό των καθυστερημένων πληρωμών (που τον Σεπτέμβριο του 1973 είχαν φθάσει τα £75 εκ.). Ας δεχθούμε την πρόταση του Προέδρου (Μακαρίου) για διευθέτηση με το ποσό των £10 εκ. και ας κάνουμε μια νέα αρχή για μελλοντικές ανάγκες, θα βοηθηθεί και ο Μακάριος σε σχέση με τις επικρίσεις της Αριστεράς εναντίον των Βάσεων. Αν οι υπουργοί αποφασίσουν να συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε το ΣΕΝΤΟ (και το ΝΑΤΟ) από εδώ (Κύπρο) με ελαττωμένη π.χ. παρουσία, τότε δεν αμφιβάλλω ότι θα πρέπει να πληρώσουμε τα καθυστερημένα και να κάνουμε μια νέα συμφωνία. Αν όχι, τότε το όλο θέμα είναι πλέον στη δικαιοδοσία του Υπ. Εξωτερικών να κρίνει όπως νομίζει».

1982 – Ο Τ/κ ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς στις 17.5.1982, σε συνάντησή του με τον Βρετανό ΄Υπατο Αρμοστή στη Λευκωσία, συνοδευόμενος από τον Κενάν Ατακόλ ομολόγησε ότι από την πρώτη χορηγία των £12 εκ. η Κυπριακή Δημοκρατία είχε δώσει στην τ/κ κοινότητα £1,5 εκ. Δεν το δημοσιοποίησε, τους είπε, για να μην τους δημιουργήσει πρόβλημα! Και ήλπιζε ότι αν διδόταν και άλλη χορηγία θα μοιραζόταν και αυτή με την τ/κ κοινότητα. Τότε η κυπριακή Κυβέρνηση είχε εγείρει ξανά το θέμα με τον Υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Ρολάνδη, αλλά με το πρώτο «όχι» του Λονδίνου το θέμα έπεσε στα μαλακά... Όπως συνέβαινε διαχρονικά.

1983 – Το Φόρεϊν Όφις αρνιόταν ότι χρωστούσε χορηγίες ή «ενοίκια». Στη σχετική αναφορά σημειωνόταν: «Το 1978 κάναμε μια προσφορά να τους δώσουμε δάνειο £7,5 εκ. για τις μετά την εισβολή ανάγκες. Οι Κύπριοι δεν το δέχθηκαν. Ισχυρίζονται ότι τους χρωστούμε £250 εκ. Παρόλη τη διαμάχη αυτή, οι Κύπριοι είναι συνεργάσιμοι στην ομαλή λειτουργία των Βάσεων».

Στις 21 Ιουνίου 1979, σε συνάντησή του στο Φόρεϊν Όφις, ο Νίκος Ρολάνδης απέρριψε το δάνειο των £7,5 εκ. και είπε ότι η Κύπρος ζητούσε χορηγία άνω των £200 εκ.

Denis Healey, 24.2.1965, καλώντας το Υπουργείο Οικονομικών να πληρώσει.

Ο Νίκος Ρολάνδης απορρίπτει το δάνειο - Η Κύπρος ζητούσε χορηγία £200 εκ.

Το Παράρτημα R.

Η κυπριακή Κυβέρνηση δικαιολογημένα απέρριψε την προσφορά «δανείου». Οι υποχρεώσεις του Η.Β. προς την Κ.Δ. απορρέουν τόσο από τη συμφωνία που ενσωματώθηκε στο Σύνταγμα για οικονομική βοήθεια (χορηγίες) προς την Κ.Δ., όσο και από την κοινή λογική. Είναι απόρροια του γεγονότος ότι απολαμβάνουν, δίχως να πληρώνουν γρόσι για 45 χρόνια, ελεύθερα ως «αφέντες», όλων των ειδών διευκολύνσεις σε ολόκληρη την Κ.Δ. και στα αποικιακά τους κατάλοιπα. Πέραν του ότι στις «κυρίαρχες» στρατιωτικές περιοχές Ακρωτηρίου και Δεκέλειας και στα «retained sites» για δεκαετίες προσέφεραν (και προσφέρουν) εξυπηρετήσεις τόσο προς τους Αμερικανούς όσο και για λογαριασμό του ΝΑΤΟ…

Το μόνο κυρίαρχο παραμένει η ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ…

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 07/11/2021)