Είσαι εργαζόμενος; Πρέπει να ξέρεις τα δικαιώματα σου

Όλοι έχουν βρεθεί σε εργασιακούς χώρους όπου καταπατούνταν τα δικαιώματά τους και δεν μπορούσαν να χειριστούν καταστάσεις ή δεν γνώριζαν τη σχετική νομοθεσία. Η αντίληψη ότι πρέπει να εργάζεσαι άπειρες ώρες για να φτάσεις στην προαγωγή είναι καταπάτηση δικαιωμάτων. Η επαγγελματική εκμετάλλευση είναι καταπάτηση δικαιωμάτων. Η εξαναγκαστική παραίτηση όταν δεν είσαι απαραίτητος είναι καταπάτηση δικαιωμάτων.

Σε πολλές περιπτώσεις και καθημερινά τα δικαιώματα των εργαζομένων καταπατούνται από χιλιάδες εργοδότες στην Κύπρο (άντρες και γυναίκες). Δυστυχώς οι πλείστοι εργοδοτούμενοι δεν καταγγέλλουν τα περιστατικά στις αρμόδιες Αρχές και υπομένουν τις συμπεριφορές αυτές στον εργασιακό τους χώρο, φοβούμενοι ότι θα χάσουν την πολύτιμη εργασία τους και θα συναντήσουν δυσκολίες σε εξεύρεση νέας επαγγελματικής στέγης. Ο φόβος είναι αυτός που κρατά τους εργοδοτούμενους με σκυμμένο κεφάλι και επιτρέπει στους εργοδότες να ενεργούν κατά το δοκούν, εκμεταλλευόμενοι το ανθρώπινο δυναμικό τους.

Τα δικαιώματα των εργαζομένων πηγάζουν από την ΕΕ, ενώ από το 2003 και έπειτα έχουν εισαχθεί στην νομοθεσία μας αρκετές ευρωπαϊκές οδηγίες που πλέον θεσπίστηκαν σε νόμους, όπως η προστασία των μισθών, η υποχρέωση για γραπτή ενημέρωση των εργοδοτουμένων, η νομοθεσία περί των ωρών εργασίας (βάσει της οποίας καθορίζεται ο μέγιστος χρόνος εβδομαδιαίας εργασίας και, σε ετήσια βάση, η περίοδος που θα πρέπει κάποιος εργοδοτούμενος να λάβει άδεια μετ’ απολαβών). Πριν το 2000 όλα τα δικαιώματα των εργαζομένων καθορίζονταν από τον κώδικα βιομηχανικών σχέσεων ενώ μετέπειτα, και αφού η Κύπρος εισήχθη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι εργασιακοί κανονισμοί τροποποιήθηκαν βάσει των ευρωπαϊκών προτύπων. Συνεπώς βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου αρκετά δικαιώματα εργοδοτουμένων καλύπτονται από οδηγίες ή νομοθεσίες που πηγάζουν από το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Συμβόλαιο εργασίας

Πολλές εταιρείες και όμιλοι πλέον δεν παρέχουν συμβόλαια στους νέους υπαλλήλους και τους ενημερώνουν για τα δικαιώματά τους προφορικά. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουν τις καταγγελίες, ενώ μπορούν ανά πάσα στιγμή να αλλάξουν τους όρους και να εκμεταλλευτούν στο έπακρον τον νέο υπάλληλο (κάτι που συμβαίνει συνήθως με νεαρά σε ηλικία άτομα, που ξεκινούν από το μηδέν την καριέρα τους). Οι εργοδότες θα εκμεταλλευτούν τον υπάλληλο χωρίς συμβόλαιο. Για παράδειγμα, μπορούν να υποστηρίξουν ότι το διάλειμμα δεν περιλαμβάνεται στο εργασιακό 8ωρο και ότι ο υπάλληλος μπορεί να σχολάσει αφού πρώτα τελειώσει τις απαιτούμενες εργασίες (ασχέτως του μεγέθους και των απαιτήσεων για πλήρη ολοκλήρωση των εργασιών). Το συμβόλαιο πολλές φορές είναι το πρώτο δείγμα επαγγελματισμού και διαφάνειας εκ μέρους μιας εταιρείας. Συνεπώς ο εργοδοτούμενος μπορεί να καταγγείλει την μη παραχώρηση συμβολαίου ή να αποχωρήσει από την συγκεκριμένη εργασία.

Τι πρέπει να προσέξει, όμως, ένας νέος υπάλληλος σε σχέση με το συμβόλαιό του; Σύμφωνα με τον νόμο, ο εργοδότης υποχρεούται να δώσει στον υπάλληλο τους βασικούς όρους της εργοδότησής του έπειτα από απασχόληση πέραν του ενός μηνός. Οι όροι μπορούν να παραδοθούν είτε με τη μορφή επιστολής πρόσληψης, είτε με τηνμορφή υπογραφής προσωπικού συμβολαίου μεταξύ των δύο πλευρών, είτε τη μορφή συλλογικής σύμβασης μεταξύ του εργοδότη και εκπροσώπων των εροδοτουμένων.

Ωράριο εργασίας και το ύψος του μισθού
Άλλο σημείο που πρέπει να προσέξει ο εργοδοτούμενος στο συμβόλαιό του είναι οι βασικοί όροι εργοδότησης, το ύψος του μισθού που θα λαμβάνει, οι ώρες εργασίας του σε εβδομαδιαία βάση, η αναφορά σε γιορτές και αργίες, η καταβολή του 13ου μισθού, η ειδικότητα για την οποία προσλαμβάνεται, όπως επίσης και τα καθήκοντά του.

Επίσης οι εργαζόμενοι είναι βασικό να γνωρίζουν τους όρους εργοδότησης, τόσο ημερησίως όσο και εβδομαδιαίως. Πρέπει να ενημερωθούν για την ύπαρξη καθορισμένου ή συμφωνημένου όρου σε σχέση με την αποζημίωση οποιασδήποτε υπερωριακής εργασίας, αλλά και για τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τον καθορισμό γιορτών και αργιών κατά τη διάρκεια του έτους. Πρέπει να σημειωθεί ότι στον ιδιωτικό τομέα οι γιορτές και οι αργίες καθορίζονται μόνο μέσα από συλλογικές συμβάσεις ή με προσωπικές συμφωνίες μεταξύ των εργοδοτών και των εργοδοτουμένων, και δεν καλύπτονται από συγκεκριμένη νομοθεσία. Το ίδιο ισχύει και για τον 13ο μισθό.

Εργασία και Υγεία

Κάθε εργαζόμενος στην ΕΕ έχει βασικά δικαιώματα σε υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Είναι υποχρεωμένος ο εργοδότης να καταβάλλει την εισφορά στο ΓεΣΥ, τις κοινωνικές ασφαλίσεις, όπως και να παρέχει δικαίωμα άδειας ασθενείας από την εργασία. Υπάρχουν επίσης εργασίες, στις οποίες είναι απαραίτητη η παραχώρηση του κατάλληλου εξοπλισμού για προστασία από συγκεκριμένους κίνδυνους.

Κάθε χώρα της ΕΕ πρέπει να μεριμνά ώστε η εθνική της νομοθεσία να προστατεύει τα συγκεκριμένα δικαιώματα, τα οποία κατοχυρώνονται με τη νομοθεσία της ΕΕ περί απασχόλησης.

Ο κάθε εργοδότης πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανονισμούς του γραφείου εργασίας ειδικότερα σε θέματα υγείας. Για παράδειγμα το νησί μας επηρεάζεται συχνά από κύματα σκόνης ή καύσωνα και κάποιες εργασίες είναι αδύνατον να διεκπεραιωθούν κάτω από αυτές τις συνθήκες.

Εγκυμοσύνη: Η προοπτική που προκαλεί άγχος στις εργαζόμενες μέλλουσες μητέρες

Είναι γεγονός ότι σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης και μητρότητας παρατηρείται το εξής παράδοξο: Ενώ οι δύο αυτές βιολογικές καταστάσεις απασχολούν και αφορούν μια εξαιρετικά μεγάλη μερίδα του κυπριακού πληθυσμού, τα σχετικά δικαιώματα που θεσπίστηκαν από τη νομοθεσία είναι σχεδόν άγνωστα σε πολλές γυναίκες.

Το μεγαλύτερο ερώτημα μιας μέλλουσας μητέρας είναι αν μπορεί ο εργοδότης να τερματίσει την απασχόλησή της όσο εγκυμονεί. Η απάντηση είναι πως, εκτός από περιπτώσεις σοβαρού παραπτώματος, παύσης λειτουργίας της επιχείρησης και λήξης της διάρκειας σύμβασης εργοδότησης, εργαζόμενη η οποία ενημερώνει γραπτώς τον εργοδότη της ότι εγκυμονεί προστατεύεται από απόλυση εξ αρχής της εγκυμοσύνης μέχρι και πέντε μήνες μετά το τέλος της άδειας μητρότητας. Ακόμα, όμως, κι αν δεν ενημερώσει τον εργοδότη της εκ των προτέρων ή εάν αυτός τερματίσει την απασχόλησή της, η απόλυση ανακαλείται εάν η εγκυμονούσα παρουσιάσει σχετικό ιατρικό πιστοποιητικό εντός πέντε εργάσιμων ημερών από την ημέρα γνωστοποίησης της απόλυσης.

Επιπλέον οι εγκυμονούσες μπορούν να απουσιάζουν από την εργασία τους χωρίς απώλεια αποδοχών, προκειμένου να υποβληθούν σε προγεννητικές εξετάσεις. Για παράδειγμα επιτρέπονται οι επισκέψεις σε γυναικολόγο, εάν και εφόσον είναι απαραίτητο να γίνουν εν ώρα εργασίας, νοουμένου ότι η εργαζόμενη έχει εγκαίρως προειδοποιήσει τον εργοδότη της και προσκομίσει έπειτα σχετικό ιατρικό πιστοποιητικό για την επίσκεψη.

Όταν λοιπόν η ώρα του τοκετού πλησιάζει, η εγκυμονούσα υπάλληλος μπορεί λάβει άδεια μητρότητας έστω κι αν εργάζεται για μικρό χρονικό διάστημα σε μια υπηρεσία. Η άδεια μητρότητας αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα όλων των εργαζόμενων μητέρων ανεξαρτήτως του χρονικού διαστήματος εργασίας υπό τον εκάστοτε εργοδότη. Το ύψος της άδειας μητρότητας έχει τροποποιηθεί και μπορείς να βρεις τις λεπτομέρειες ΕΔΩ.

Ωστόσο, και μετα το πέρας της άδειας μητρότητας η μητέρα υπάλληλος έχει το δικαίωμα να διακόπτει την εργασία για μια ώρα, να προσέρχεται στην εργασία της μια ώρα αργότερα, να αποχωρεί από την εργασία της μια ώρα νωρίτερα προκειμένου να μεριμνήσει για τις ανάγκες του παιδιού. Η συγκεκριμένη ώρα πληρώνεται κανονικά από τον εργοδότη ως χρόνος εργασίας.

Επίσης η άδεια μητρότητας απαγορεύεται να επηρεάσει με δυσμενή τρόπο την αρχαιότητα, το δικαίωμα σε προαγωγή, την επάνοδο στην εργασία ή τις αποδοχές της εργαζόμενης.

13ος μισθός αυτός ο… άγνωστος

Κάθε Δεκέμβρη οι πλείστοι υπάλληλοι λαμβάνουν τον 13ο μισθό τους. Αποτελεί μέρος του ετήσιου μισθού και η μη καταβολή του συνιστά παράβαση του νόμου περί Προστασίας των Μισθών.

Με ανακοίνωσή του το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων αναφέρει ότι ο 13ος μισθός εμπίπτει στο πλαίσιο συλλογικής σύμβασης, ή προσωπικού συμβολαίου, ή ως πρακτική της επιχείρησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η καταβολή του 13ου μισθού δεν είναι υποχρεωτική από τους ιδιώτες εργοδότες, αλλά στις περιπτώσεις που περιλαμβάνεται στο συμβόλαιο, η καταβολή του είναι υποχρεωτική.

Στην περίπτωση που ο εργοδότης καταδικαστεί, του επιβάλλεται ποινή φυλάκισης μέχρι και έξι μηνών ή πρόστιμο μέχρι €15.000 ή και οι δυο ποινές παράλληλα.

Επιπλέον, όπως σημειώνεται στην ίδια ανακοίνωση του Υπουργείου, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει στους εργαζομένους τα οφειλόμενα σε αυτούς ποσά που αντιστοιχούν στον 13ο μισθό.