Οι προοπτικές επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα: Μια συζήτηση με την Elly Symons

Το ζήτημα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα απασχολεί την ελληνική κοινωνική και πολιτική σκηνή για πολλές δεκαετίες, επιδρώντας και στο διπλωματικό πεδίο. Πέραν της ιστορικής και πολιτισμικής, η υπόθεση της επιστροφής των γλυπτών ενέχει μια βαθύτερη διάσταση, συνδεδεμένη με τα σύγχρονα ταυτοτικά κινήματα, την ανάγκη των κοινωνιών για προσδιορισμό και την έκφραση εθνικής ιδιαιτερότητας σε ένα παγκοσμιοποιημένο γίγνεσθαι. Η συζήτηση γύρω από το συγκεκριμένο θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα, κυρίως εξαιτίας των σχετικών πρωτοβουλιών του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Για τη φύση του ζητήματος, τις πρωτοβουλίες του Έλληνα Πρωθυπουργού και τις γενικότερες προοπτικές συζητούμε με την Elly Symons, Αντιπρόεδρο της Αυστραλιανής Επιτροπής Παρθενώνα [Australian Parthenon Committee].

Τι είναι η Αυστραλιανή Επιτροπή Παρθενώνα και ποιοι οι στόχοι της;

Η Επιτροπή ιδρύθηκε από τον David Hill, που έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της αντίστοιχης Βρετανικής Επιτροπής πολλά χρόνια προηγουμένως. Ο D. Hill υπηρέτησε και ως Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα [International Association for Return of the Parthenon Sculptures]. Στόχος της Αυστραλιανής Επιτροπής είναι η παροχή υποστήριξης στις προσπάθειες της ελληνικής Κυβέρνησης προς επίλυση αυτού του μακρόχρονου προβλήματος, με την επανασύνδεση όλων των γλυπτών του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακρόπολης, στην Αθήνα. Δραστηριοποιούμαστε στα παραδοσιακά ΜΜΕ, καθώς και στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Παράλληλα έχουμε επαφές με Αυστραλούς πολιτικούς, αλλά και συναντήσεις με αξιωματούχους της ελληνικής Κυβέρνησης προκειμένου να προωθήσουμε το συγκεκριμένο αίτημα.

Μπορείτε να αναφερθείτε σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες της Επιτροπής; Ποια είναι η επίδρασή της στην κοινωνία της χώρας ή σε διεθνές επίπεδο;

Η Επιτροπή συνεργάστηκε με την Ομοσπονδιακή Βουλή της Αυστραλίας, προκειμένου να σχηματιστεί η Κοινοβουλευτική Ομάδα Φίλων του Παρθενώνα [Parliamentary Friends of the Parthenon Group]. Πολλά κοινοβουλευτικά στελέχη υποστηρίζουν το αίτημά μας. Δραστηριοποιούμαστε τόσο στα αυστραλιανά, όσο και στα ελληνο-αυστραλιανά ΜΜΕ, αναπτύσσοντας παράλληλα έντονη παρουσία στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, όπως προαναφέρθηκε. Προσφάτως υποστηρίξαμε το podcast του δικτύου ABC [Australian Broadcasting Corporation], με τίτλο «Stuff the British Stole», στο πλαίσιο του οποίου παραχωρήσαμε συνέντευξη [βλ. σχετικά: https://www.abc.net.au/radionational/programs/stuff-the-british-stole/]. Επιπλέον συνεργαστήκαμε με τον οργανισμό Delphi Bank για τη συλλογή υπογραφών σε σχέση με το ζήτημα, οι οποίες θα προωθηθούν στην Ύπατη Αρμοστεία του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αυστραλία. Προσωπικά εκπροσωπώ την Επιτροπή στις ετήσιες συνελεύσεις της Παγκόσμιας Διακοινοβουλευτικής Ένωσης Ελληνισμού [World Hellenic Interparliamentary Association], όπου ενημερώνω τους αντιπροσώπους για τις εξελίξεις γύρω από την εκστρατεία, ώστε να μπορέσουν να την προωθήσουν στις περιφέρειές τους. Συχνά παραχωρούμε συνεντεύξεις, εκφράζουμε τις απόψεις μας και εκδίδουμε δελτία Τύπου σε όλα τα Μέσα, αναφορικά με την υπόθεση των γλυπτών του Παρθενώνα και την επίλυσή του. Μαζί με ορισμένους Άγγλους συναδέλφους ιδρύσαμε την οργάνωση «The Acropolis Research Group», η οποία μας παρέχει ευρύτερο έδαφος για διάδοση του έργου μας.

Τι σας οδήγησε προσωπικά να εμπλακείτε στην προσπάθεια επιστροφής των γλυπτών;

Ο πατέρας μου μας ενέπνευσε την αγάπη στην ιστορία, ιδίως την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και της Κύπρου, απ’ όπου κατάγεται. Η οικογένεια της μητέρας μου κατάγεται από την Ιθάκη, άλλο ένα ιστορικό νησί της Ελλάδας. Υποθέτω λοιπόν ότι η αρχαία ελληνική ιστορία είναι στο DNA μου. Μετά το πρώτο μου πτυχίο στα οικονομικά αποφάσισα να σπουδάσω αρχαιολογία. Από νεαρή ηλικία ενημερωνόμουν σχετικά με το ζήτημα των γλυπτών του Παρθενώνα και την κλοπή τους από την Αθήνα. Πάντα ήθελα να συνεισφέρω. Ως εκ τούτου ήταν φυσικό να ενταχθώ στην Αυστραλιανή Επιτροπή και να εργαστώ σκληρά προς την ευόδωση του εν λόγω σκοπού.

Το τελευταίο διάστημα εξέχουσες προσωπικότητες της ελληνικής σκηνής ανέλαβαν νέες πρωτοβουλίες για την επιστροφή των γλυπτών. Αναφέρουμε για παράδειγμα την έντονη κινητοποίηση της Μαριάννας Βαρδινογιάννη, πρέσβειρας Καλής Θελήσεως της UNESCO. Την ίδια ώρα ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης φαίνεται να εγκαινίασε εντατική εκστρατεία. Αναφέρθηκε στο ζήτημα στη διάρκεια των εορτασμών για τα 75χρονα της UNESCO (12 Νοεμβρίου 2021), όπως και στη διάρκεια του ταξιδιού του στο Λονδίνο μερικές μέρες αργότερα. Την ίδια στιγμή, η Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO για Προώθηση της Επιστροφής των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης [Intergovernmental Committee for Promoting the Return of Cultural Property to its Countries of Origin] χαρακτήρισε την υπόθεση ως διακυβερνητικής φύσης, αναιρώντας ουσιαστικά τη βρετανική θέση, βάσει της οποίας το θέμα έπρεπε να διευθετηθεί σε συνεννόηση με τις Αρχές του Βρετανικού Μουσείου. Θεωρείτε ότι υπό τις περιστάσεις και δεδομένου του ευρύτερου κλίματος που διαμορφώθηκε, μπορεί να ξεπεραστεί η βρετανική αδιαλλαξία;

Είμαστε ενθουσιασμένοι που για πρώτη φορά ένας Έλληνας Πρωθυπουργός επιδεικνύει τέτοια έντονη δραστηριότητα σε σχέση με τα γλυπτά του Παρθενώνα. Είναι πολύ σημαντικό. Θέλω πραγματικά να το τονίσω αυτό. Είναι η πρώτη φορά που το ζήτημα συζητήθηκε καθ’ εαυτό σε επίσημη συνάντηση δύο Πρωθυπουργών και όχι εν είδει παρένθεσης στη διάρκεια διεθνών εκδηλώσεων. Ο Πρωθυπουργός Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι αναμένει πως η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα σταματήσει να προβάλλει δικαιολογίες και προσκόμματα που η ίδια δημιουργεί, και θα εμπλακεί στην υπόθεση. Είναι επίσης σημαντικό ότι με την εμφάνισή του στη βρετανική τηλεόραση εξασφάλισε τη συμπάθεια μέρους της βρετανικής κοινής γνώμης. Τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπίας στην προαναφερθείσα Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO πέτυχαν να υιοθετηθεί η σχετική, ευνοϊκή για την Ελλάδα, απόφαση, με την οποία καλείται η βρετανική Κυβέρνηση να συζητήσει με την ελληνική για το συγκεκριμένο θέμα. Η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δέχεται σημαντικές πιέσεις και δεν μπορεί πλέον να θολώνει τα νερά γύρω από το ζήτημα. Πιστεύω ακράδαντα ότι το κλίμα μάς ευνοεί και δεν θα αργήσει η μέρα που θα γιορτάσουμε την επιστροφή των γλυπτών στην Αθήνα.

Πιστεύετε ότι η επέτειος των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης μπορεί να λειτουργήσει ως ορόσημο για την επίλυση του προβλήματος;

Η επέτειος παρείχε εξαιρετική ευκαιρία στην Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να επιστρέψει τα γλυπτά. Παρ’ όλα αυτά δεν ασκήθηκαν αρκετές πιέσεις προς τον σκοπό αυτό. Οι Βρετανοί γνωρίζουν πολύ καλά πώς να κρύβονται πίσω από εμπόδια που οι ίδιοι στήνουν προκειμένου να προστατέψουν τις κτήσεις τους. Αναφέρομαι στον Νόμο περί του Βρετανικού Μουσείου [British Museum Act], βάσει του οποίου απαγορεύεται η «παραχώρηση» οποιουδήποτε αντικειμένου περιλαμβάνεται στις συλλογές του. Ο ίδιος νόμος ορίζει, επιπλέον, ότι την ευθύνη των αντικειμένων που εκτίθενται στο μουσείο έχει το Συμβούλιο Εφόρων του ιδρύματος. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα παιχνίδι μετατόπισης ευθυνών μεταξύ Μουσείου και Κυβέρνησης.

Υπάρχει περιθώριο υιοθέτησης μιας ενδιάμεσης λύσης;

Ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν μπορεί να είναι ικανοποιητικό, καθώς μια ενδιάμεση λύση θα αφορά μάλλον στη συμφωνία για δανεισμό των γλυπτών. Κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν αποποίηση ιδιοκτησίας εκ μέρους της Ελλάδας. Η καλύτερη λύση είναι να συμφωνήσει η βρετανική Κυβέρνηση σε επιστροφή των γλυπτών, λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα αντικείμενα σημαντικής αξίας και αίγλης στο πλαίσιο δανεισμού ή ακόμα και αντίγραφα των ίδιων των γλυπτών.

Υπό ποία οπτική πρέπει να εξετάζεται το ζήτημα; Πρόκειται για πολιτιστική διπλωματία; Για συμβολική εκστρατεία; Ποια είναι η ουσία του θέματος τελικά;

Πέραν της UNESCO, η Ελλάδα προσέφυγε μέχρι στιγμής μόνο στην πολιτισμική διπλωματία. Απ’ ό,τι φάνηκε, η συγκεκριμένη στρατηγική δεν είναι επαρκής. Από την ίδρυση της UNESCO το ζήτημα των γλυπτών του Παρθενώνα παραμένει στην κορυφή της ατζέντας σε κάθε διακυβερνητική σύσκεψη. Ωστόσο παραμένει άλυτο, ενώ η βρετανική Κυβέρνηση κάθε φορά αρνείται να εμπλακεί στη σχετική συζήτηση, υποστηρίζοντας ότι η απόκτησή τους ήταν νόμιμη. Ο ισχυρισμός αυτός, φυσικά, είναι αβάσιμος και πολλοί θεωρούμε ότι η Ελλάδα πρέπει να τον αντικρούσει στο Διεθνές Δικαστήριο προκειμένου να αναθεωρήσει η Βρετανία την αδιαλλαξία της και να αναγκαστεί να διαπραγματευτεί. Δυστυχώς, δεν υπάρχει εναλλακτικός τρόπος για να ασκηθούν πιέσεις και να εξαναγκαστεί η βρετανική Κυβέρνηση σε συζήτηση του θέματος. Προφανώς η καλύτερη λύση είναι η «διπλωματία». Ωστόσο, πρέπει να διεξάγεται σε κρατικό/εθνικό επίπεδο, αντί να γίνεται διάλογος με τις Αρχές του Μουσείου ή με το Υπουργείο Πολιτισμού, όπως επιδιώκει η Βρετανία μέχρι σήμερα. Ο Πρωθυπουργός Μητσοτάκης με τις πρόσφατες ενέργειές του αναβάθμισε την υπόθεση στο επίπεδο που απαιτείται. Πρόκειται για διακρατικό ζήτημα, το οποίο αφορά δύο κράτη και πρέπει να συζητείται από τους πολιτικούς αρχηγούς των δύο αυτών κρατών προκειμένου να επιτευχθεί επίλυσή του. Αυτή ήταν η πεποίθησή μου από την πρώτη στιγμή εμπλοκής μου στην εκστρατεία και αυτό υποστηρίζω δημοσίως για χρόνια. Συνεπώς είμαι ενθουσιασμένη που επιτέλους ο Έλληνας Πρωθυπουργός ενεπλάκη προσωπικά στο ζήτημα.