Η ερμηνεία του κειμένου των κατευθυντήριων γραμμών της 12ης Φεβρουαρίου

Στις 12 Φεβρουαρίου 1977, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας (Κ.Δ.) Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ’ συναντήθηκε με τον ηγέτη της τ/κ κοινότητας Ραούφ Ντενκτάς υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ. Υπάρχει η θέση ότι δεν υπογράφτηκε στην Κύπρο συμφωνία, αλλά πρακτικά (ο ΓΓ μιλά για ανακοινωθέν όπως πιο κάτω) αυτής της σύσκεψης που παρουσιάστηκε σαν «συμφωνία» μεταξύ Μακαρίου - Ντενκτάς. Θεωρώ ότι είναι αναγκαίο να διευκρινισθεί ότι δεν επιχειρείται αξιολόγηση της πορείας και των θέσεων πάνω στο Κυπριακό οποιουδήποτε. Αυτό θα γίνει όταν περάσει αρκετός χρόνος και αποκαλυφθούν όλα όσα έγιναν και γίνονται και διεξαχθούν επιστημονικές έρευνες ανάμεσα σε άλλα. Για το παρόν προσπαθώ, μελετώντας αυτά που έχουν γραφτεί και είναι διαθέσιμα, να απαντήσω στα πιο κάτω ερωτήματα:

1. Υπήρξε τέτοια συμφωνία;
2. Υπογράφτηκε οποιαδήποτε συμφωνία;
3. Πώς ερμηνεύτηκε το κείμενο από τους διάφορους που εμπλέκονται στο Κυπριακό;
4. Τι ρόλο έπαιξε και παίζει η ερμηνεία που δόθηκε / επικράτησε;
5. Συμφωνία:

Μέχρι σήμερα υπάρχουν τρεις εκδοχές. Μια ότι πρόκειται για πρακτικά, τα οποία μάλιστα δεν φέρουν υπογραφές, η άλλη για ανακοινωθέν και η τρίτη ότι πρόκειται για συμφωνία. Ενώ στην αρχή λέχθηκε ότι δεν φέρουν την υπογραφή του Μακαρίου, στη συνέχεια λέχθηκε ότι ούτε του Ντενκτάς υπάρχει υπογραφή, ούτε κάποιου άλλου. Απ’ ό,τι γνωρίζω, ούτε στο Εθνικό Συμβούλιο, ούτε δημόσια παρουσιάστηκε ποτέ τέτοια συμφωνία ή έγγραφο. Αλλά, αν υπάρχει, πρέπει να βρίσκεται κάπου και οπωσδήποτε στο Υπ. Εξωτερικών. Άρα, αν υπάρχει, μπορεί κάθε στιγμή να δημοσιευθεί. Κατά την άποψή μου δεν υπάρχει, άρα δεν πρέπει να νιώθουμε δεσμευμένοι από μιαν ανύπαρκτη συμφωνία. Έχουν λοιπόν υποχρέωση εκείνοι που υποστηρίζουν ότι πρόκειται για συμφωνία, βασικά οι ηγεσίες ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ και όσοι υποστηρίζουν ΔΔΟ, να την παρουσιάσουν.

Υπογραφή:

Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι συμφωνία δεν υπάρχει, επομένως ούτε και υπογραφές. Επιπλέον, είναι και αυτός ένας λόγος που επιβάλλει τη δημοσίευσή της, αν υπάρχει, εκτός, βέβαια, αν η μη δημοσίευσή της εξυπηρετεί αλλότριους σκοπούς.

Ερμηνεία:

Για να βρεθεί σωστή ερμηνεία των γεγονότων έψαξα όσο μπορούσα τους παράγοντες που παίζουν διαχρονικά ρόλο στο Κυπριακό. Με τη βοήθεια του Στράτου Παναγίδη βρήκα τα πιο κάτω:

α) Έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ με αρ. S/12323 ημ. 30/4/1977 προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, όπου σε αρκετές παραγράφους μιλά για κατευθυντήριες γραμμές (Guidelines) που αναφέρονται στο σχετικό ανακοινωθέν, όπως λέει (in the above communique). Αυτή είναι η ερμηνεία, ο χαρακτηρισμός που δίνει ο ΓΓ. Σε καμία περίπτωση δεν αναφέρεται σε συμφωνία (agreement).

β) Το ΥΠΕΞ της Τουρκίας, στη διεύθυνση: https://www.mfa.gov.tr/the-guideliness-agreed-between-president-denktas-and-the-late-archbishop-makarios-on-12-february-1977.en.mfa, μιλά για κατευθυντήριες γραμμές που συμφωνήθηκαν μεταξύ του «Προέδρου Ντενκτάς» και του «μακαρίτη Αρχιεπισκόπου Μακαρίου» στις 12 Φεβρουαρίου 1977. Ακόμα και το ΥΠΕΞ της Τουρκίας τις χαρακτηρίζει ως κατευθυντήριες και όχι σαν συμφωνία.

Η ερμηνεία του κειμένου ως ανακοινωθέντος από τον ΓΓ του ΟΗΕ, καθώς και από άλλους (που, παρεμπιπτόντως, ο ΓΓ του ΟΗΕ από κάποιους έχει θεοποιηθεί), είναι ότι πρόκειται για κατευθυντήριες γραμμές και όχι για συμφωνία. Επομένως, είναι γεγονός και όχι εκτίμηση. Κάτι που, παρ’ όλον ότι έχουν περάσει 47 χρόνια, μπορεί να εξετασθεί. Και τώρα και όποτε το θελήσει οποιοσδήποτε ερευνητής - Scripta manent (τα γραπτά μένουν).

Παρόλα αυτά, το Εθνικό Συμβούλιο ερμήνευσε το ανακοινωθέν σαν συμφωνία για τη διζωνική και αποτέλεσε και αποτελεί τη βάση της πολιτικής της ε/κ πλευράς, από τότε μέχρι σήμερα και Κύριος οίδεν μέχρι πότε.

Οι κατευθυντήριες αρχές που συμφωνήθηκαν και αναφέρονται στο πιο πάνω ανακοινωθέν είναι (με βάση την ερμηνεία της εφημερίδας «Πολίτης»):

(ι) Επιζητούμε μιαν ανεξάρτητη, αδέσμευτη δικοινοτική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία.

(ιι) Το έδαφος υπό τη διοίκηση της κάθε κοινότητας πρέπει να συζητηθεί υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας ή παραγωγικότητας και της ιδιοκτησίας γης.

(ιιι) Θέματα αρχών όπως ελευθερία διακίνησης, ελευθερία εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας και άλλα εξειδικευμένα ζητήματα είναι ανοικτά για συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τη θεμελιώδη βάση ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού συστήματος και ορισμένες πρακτικές δυσκολίες, οι οποίες μπορεί να προκύψουν για την τουρκοκυπριακή κοινότητα.

(ιν) Οι εξουσίες και οι αρμοδιότητες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα είναι τέτοιες, ώστε να διασφαλίζουν την ενότητα της χώρας, λαμβανομένου υπ’ όψιν και του δικοινοτικού χαρακτήρα του κράτους.

Στα Αγγλικά είναι:

1. We are seeking an independent, non-aligned, bi-communal Federal Republic.
2. The territory under the administration of each community should be discussed in the light of economic viability or productivity and land ownership.
3. Questions of principles like freedom of movement, freedom of settlement, the right of property and other specific matters, are open for discussion taking into consideration the fundamental basis of a bi-communal federal system and certain practical difficulties which may arise for the Turkish Cypriot community.
4. The powers and functions of the Central Federal Government will be such as to safeguard the unity of the country, having regard to the bi-communal character of the State.

Όπως λέει και η έκθεση του ΓΓ στην παράγραφο 4… “οδηγίες που έχουν συζητηθεί για τους εκπροσώπους στις διακοινοτικές συνομιλίες και σαν βάση για μελλοντικές διαπραγματεύσεις”, στα Αγγλικά “ instructions worked out for the representatives in the intercommunal talks as the basis for future negotiations”.

Δεν αφήνει, λοιπόν, καμιάν αμφιβολία ο ΓΓ στην πιο πάνω έκθεσή του ότι δεν πρόκειται για συμφωνία, αλλά για οδηγίες προς τους διαπραγματευτές.

Οι κατευθυντήριες γραμμές αναφέρονται και σε άλλα θέματα, όπως: ανεξάρτητη, αδέσμευτη ομοσπονδιακή δημοκρατία, που είτε δεν υπάρχουν πια, όπως το κίνημα των αδεσμεύτων, ή έχουν διαφοροποιηθεί με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και από το 2004 με την ένταξή μας σε αυτήν.

Ενώ, λοιπόν, τα γραπτά κείμενα βασικών παικτών (ΓΓ του ΟΗΕ, Τουρκία) μιλούν για ανακοινωθέν και κατευθυντήριες γραμμές, και η Ελλάδα σείεται από διαδηλώσεις με σύνθημα ΟΧΙ ΔΙΧΟΤΟΜΙΣΗ, ΟΧΙ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ, στην Κύπρο το Εθνικό Συμβούλιο, με πρωτοπόρους τις ηγεσίες ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ, καταλήγει ομόφωνα και ερμηνεύει το κείμενο της 12ης Φεβρουαρίου 1977 ότι αποτελεί και εκφράζει τη συμφωνία μας στη Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ). Αποφασιστικό ρόλο έπαιξε η θεωρία της εποικοδομητικής ασάφειας που εφάρμοσε και συνεχίζει να εφαρμόζει το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ρόλος

Η ερμηνεία του κειμένου ως συμφωνίας, ενώ ο ΓΓ στη σχετική του έκθεση μιλά για ανακοινωθέν και κατευθυντήριες γραμμές και η Τουρκία επίσης μιλά για κατευθυντήριες γραμμές, αποτέλεσε και αποτελεί τη βάση της πολιτικής που εφαρμόστηκε και εφαρμόζεται στο Κυπριακό. Με βάση αυτήν τη λανθασμένη ερμηνεία προσέφυγε η κυπριακή Κυβέρνηση στον ΟΗΕ και πήρε τα σχετικά ψηφίσματα. Η αυτοπαγίδευση ήταν τέλεια και ολοκληρώθηκε με την έκδοση των σχετικών ψηφισμάτων. Έτσι, λοιπόν, από διαστρέβλωση, κατέληξε σε δέσμευση που υπάρχει ακόμα και αποτελεί το κύριο στήριγμα όσων επιδιώκουν ΔΔΟ, αλλά και το επιχείρημα γιατί δεν υποστηρίζουν αλλαγή της πορείας μας.

Όμως, σήμερα, μερικοί γνωρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε ΔΔΟ και ταυτόχρονα το κράτος που έχει ιδρυθεί με τις συμφωνίες του ’60. Πρέπει να ιδρύσουμε ένα κράτος που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες αξίες της δημοκρατίας τις οποίες προβλέπει το καταστατικό του ΟΗΕ και της ΕΕ που βασίζονται στην ελευθερία. Η προσπάθεια εξίσωσης ανομοίων ουδέποτε παράγει δίκαιον, αλλά αδικία, που είναι πηγή προστριβών και αντιπαράθεσης, όπως αποδεικνύεται και από την παγκόσμια πολιτική ιστορία.

Είναι μεγάλο λάθος η εξομοίωση όσων επιθυμούν την αλλαγή της πορείας μας και είναι εναντίον της ΔΔΟ, με όσους ζητούν δύο κράτη και απορρίπτουν την ομοσπονδία. Δεν σώζονται τα χλωρά ξύλα με το να τα ανακατεύεις με τα ξερά, αλλά με το να τα διαχωρίζεις. Δεν μπορεί να εξισώνεις όσους υποστηρίζουν ένα κράτος και τάσσονται εναντίον της ΔΔΟ με αυτούς που υποστηρίζουν δύο κράτη. «Ουδέν αναλλοίωτο», όπως έλεγε και ο πρώην ΓΓ του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου στο βιβλίο του «Ενθύμησες από την ζωή μου», σελ. 151-152. Ή «τα πάντα ρει», κατά τον Ηράκλειτο, στα αρχαία χρόνια. Ο καθοριστικός παράγοντας δεν είναι ο χρόνος, αλλά οι αξίες / αρχές. Δεν ζητούμε κατάργηση του Συντάγματος, διότι υπογράφηκε το 1960, αλλά γιατί δεν περιέχει σύγχρονες αξίες, όπως δημοκρατία, ισότητα, ειρήνη κ.λπ. Ενώ αντίθετα προβλέπει για βάσεις, ξένα στρατεύματα, δικαίωμα μονομερούς επέμβασης κ.ά.

Επίλογος

Από την ημέρα της εισβολής και κατοχής πέρασε σχεδόν μισός αιώνας. Συνειδητοποιήσαμε, η πλειοψηφία, τι πραγματικά θέλει η Τουρκία. Ότι δηλαδή θέλει να μετατρέψει την Κύπρο σε προτεκτοράτο της και να εκμεταλλευθεί τη γεωγραφική της θέση για να κυριαρχήσει στη Μεσόγειο. Αν επιτευχθεί λύση που δεν είναι στις επιδιώξεις της, αυτή πρέπει να είναι τέτοιας μορφής, ώστε να μην ακυρώνει αυτούς τους στόχους. Στο διάστημα αυτό, με όπλα τη δική της ερμηνεία του κειμένου, έχει κάνει πολλές παραβιάσεις, με αποκορύφωμα την ανακήρυξη του ψευδοκράτους.

Αυτοί οι τουρκικοί στόχοι, για επανάκτηση της Κύπρου, έχουν τεθεί πολύ πριν εμφανισθεί στην πολιτική σκηνή ο Ερντογάν, στη σχετική η έκθεση Ερίμ του 1956, που θέλει να τους εκμεταλλευθεί και να τους υλοποιήσει για δικούς του στόχους μέχρι το 2023, που κλείνει η Τουρκία τα εκατό χρόνια ως κοσμικό κράτος. Μαζί με τον αναθεωρητισμό και την ηγεσία του μουσουλμανικού κόσμου, ο Ερντογάν θέλει να αποδείξει ότι είναι καλύτερος από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτός είναι ο πραγματικός «πατερούλης» του τουρκικού έθνους.

Η κατάσταση είναι, λοιπόν, πολύ σοβαρή. Η ενότητα είναι αναγκαία. Προϋποθέτει, όμως, ενότητα στόχων, διαφορετικά καταλήγει στο εγώ. Εγώ αποφασίζω και όλοι μαζί εκτελούμε αυτό που εγώ αποφάσισα. Το Εθνικό Συμβούλιο πρέπει να αναλάβει δράση. Να θέσει στόχους που να εξηγήσει στον λαό. Έχουμε καθαρά μπροστά μας τι επιδιώκει η Τουρκία και πώς ερμηνεύει τους διάφορους όρους. Έχει αναπτυχθεί τόσο το Διεθνές Δίκαιο, όσο και το Ευρωπαϊκό. Δεν μπορούμε να είμαστε μέρος τη ΕΕ και να δημιουργούμε κράτος βασισμένο σε αρχές αντίθετες με τις ευρωπαϊκές. Ελλάδα και Ευρώπη είναι τα στηρίγματά μας. Εμμονή στη ΔΔΟ θα απαντηθεί με ενιαίο κράτος και σεβασμό των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων. Πάντα με ειρηνικούς και δημοκρατικούς νόμιμους τρόπους.