Ο Παύλος Λιασίδης και η μεγάλη προσφορά του στην ποίηση

Πριν από λίγες ημέρες, στις 16 Νοεμβρίου 2021, σε επίσημη τελετή που έγινε στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Λύσης, που βρίσκεται στον προσφυγικό Συνοικισμό Τσιακκιλερό στη Λάρνακα, τελέστηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του αείμνηστου ποιητή της Κύπρου Παύλου Λιασίδη. Η προτομή τοποθετήθηκε στο προαύλιο του Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου Λύσης, δίπλα από το προσφυγικό σπίτι του ποιητή, το οποίο μετατράπηκε σε «Μουσείο Παύλου Λιασίδη».

Η προτομή του Παύλου Λιασίδη είναι δωρεά του Κοινωφελούς, Επιστημονικού και Πολιτιστικού Ιδρύματος «Φώτος Φωτιάδης». Φιλοτεχνήθηκε με απόφαση του Δ.Σ. του προαναφερθέντος Ιδρύματος, ύστερα από εισήγηση του προέδρου και ιδρυτή του Ιδρύματος, αεί. Φώτου Φωτιάδη, ο οποίος συνδεόταν με τον Παύλο Λιασίδη με μακρόχρονη φιλία και εκτιμούσε τη βαθυστόχαστη ποίηση και τη συνολική γενικά προσφορά του στην ποίηση και τον πολιτισμό της Κύπρου. Για τη σημαντική αυτή γενική προσφορά του, ο Παύλος Λιασίδης είχε επανειλημμένα βραβευθεί από την Οργανωτική Επιτροπή του Φεστιβάλ Carlsberg κατά την περίοδο του 1970-1987, καθότι η Οργανωτική Επιτροπή του Φεστιβάλ, ακολουθώντας μια πάγια τακτική του, συνήθιζε να βραβεύει σημαντικούς πνευματικούς δημιουργούς της Κύπρου.

Η προτομή του Παύλου Λιασίδη φιλοτεχνήθηκε από τον Κύπριο γλύπτη αεί. Γιώργο Μαυρογένη.

Η τελετή των αποκαλυπτηρίων της προτομής του Παύλου Λιασίδη

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής τέλεσε η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, κ. Αννίτα Δημητρίου, η οποία στην ομιλία της εξήρε το σημαντικό έργο του ποιητή Παύλου Λιασίδη. Μεταξύ άλλων, τόνισε ότι «ο Λιασίδης, παρά τη φτωχική του μόρφωση, κατάφερε να συλλάβει τα μεγάλα μηνύματα της ζωής και να εκφράσει γλαφυρά, με τον προσωπικό του ιδιαίτερο τρόπο, τις ομορφιές της, αλλά και τις αδικίες της. Η κριτική του στάση απέναντι στα κοινωνικά δρώμενα της εποχής, σε συνδυασμό με την πολιτική της ωριμότητα, τον αναδεικνύει σε ένα πάντα επίκαιρο και αιχμηρό κριτικό πνεύμα της κοινωνικής ζωής του τόπου. Υπήρξε ο ποιητής ο οποίος τραγούδησε όσο κανένας άλλος τους καημούς και τις λύπες των απλών ανθρώπων του τόπου μας, αλλά έφυγε με τον ανεκπλήρωτο πόθο της επιστροφής στην αγαπημένη του Λύση».

Στην τελετή των αποκαλυπτηρίων αναγνώστηκε χαιρετισμός του Προέδρου του Ιδρύματος «Φώτος Φωτιάδης», κ. Παύλου Φωτιάδη, τον οποίο διάβασε ο διευθυντής του Ιδρύματος, Δρ Χρίστος Γ. Αριστείδου και ακολούθησε χαιρετισμός του Δημάρχου Κιλκίς, κ. Δημήτρη Κυριακίδη, που είναι αδελφοποιημένος Δήμος με τον Δήμο Λύσης. Για το έργο του ποιητή μίλησε ο κ. Γιώργος Μολέσκης, εκ μέρους της οικογένειας του Παύλου Λιασίδη μίλησε ο γιος του ποιητή, κ. Ηλίας Λιασίδης και ακολούθησε ομιλία του Δημάρχου Λύσης, κ. Ανδρέα Καουρή, ο οποίος στην ομιλία του αναφέρθηκε στη σημαντική προσφορά του Παύλου Λιασίδη στην ποίηση και γενικότερα στον πολιτισμό της Κύπρου. Επίσης ευχαρίστησε όσους συνέβαλαν στην επιτυχία της εκδήλωσης. Στη συνέχεια τελέστηκε καλλιτεχνικό πρόγραμμα, που περιελάμβανε απαγγελίες ποιημάτων του ποιητή από τα παιδιά του, Ηλία και Μαργαρίτα, και τραγούδια από το Μουσικό Σχήμα ΣΥΚΑΛΥ.

Οι δύσκολες συνθήκες στις οποίες μεγάλωσε ο ποιητής

Ο Παύλος Λιασίδης είναι ένας από τους τρεις πιο σημαντικούς εκπροσώπους της κυπριακής διαλεκτικής ποίησης και ταυτόχρονα συνεχιστής της, που άρχισε περί τα τέλη του 19ου αιώνα με τον ποιητή Βασίλη Μιχαηλίδη και συνεχίστηκε με τον ποιητή Δημήτρη Λιπέρτη και ασφαλώς με άλλους αξιόλογους ποιητές. Και οι τρεις αυτοί μεγάλοι ποιητές μας, ο καθένας με την ποίησή του, σε διαφορετικές εποχές και με τον δικό τους τρόπο, έγραψαν μοναδικές σελίδες της κυπριακής ποίησης στην κυπριακή διάλεκτο, την οποία εμπλούτισαν και ανέδειξαν.

Ο Παύλος Λιασίδης γεννήθηκε το 1901 στη Λύση από φτωχή αγροτική οικογένεια. Εκείνα τα χρόνια η ζωή στην Κύπρο και ιδιαίτερα στα χωριά ήταν πολύ δύσκολη. Οι κάτοικοι των χωριών, τόσο οι γεωργοί όσο και οι βοσκοί, περίμεναν με ανυπομονησία την ευλογία του ουρανού, να βρέξει την πολυπόθητη βροχή για να φυτρώσει ο σπόρος και να βγει το χορτάρι, να πρασινίσει ο κάμπος της μεσαορίτικης γης και έτσι να βρουν όλοι την τροφή τους, άνθρωποι και ζώα.

Αργότερα, αν η χρονιά ήταν καλή και όλα πήγαιναν κατ’ ευχήν, όταν μεγάλωναν τα στάχια, ήταν χαρά Θεού. Η χρυσοκίτρινη θάλασσα που απλωνόταν μπροστά στους γεωργούς ήταν χάρμα οφθαλμών. Όλα τα μέλη της οικογένειας, κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο, όσοι βέβαια είχαν ικανοποιητική περιουσία, από τα χαράματα άνδρες και γυναίκες με τα δρεπάνια στα χέρια, θέριζαν όλη μέρα μέχρι το σούρουπο.

Όμως υπήρχαν και ανομβρίες. Τότε ο ουρανός έμενε κλειστός για μήνες ολόκληρους. Το φάσμα της πείνας προέβαλλε απειλητικά, ιδιαίτερα για τις φτωχές οικογένειες, που όχι μόνο δεν είχαν σοδιά, αλλά σε περιόδους ανομβρίας δεν είχαν ούτε απασχόληση. Τότε προέβαλλε όχι μόνο το φάσμα της πείνας, αλλά και το ξεκλήρισμα της γης. Πολλοί γεωργοί γίνονταν βοσκοί γιατί έτσι νόμιζαν ότι θα είχαν καλύτερη τύχη. Αλλά μάταια, ούτε κι αυτών η τύχη τους ήταν καλύτερη.

Σε τέτοιους δύσκολους καιρούς έζησε ο Παύλος Λιασίδης. Χρόνια πολύ σκληρά, μέσα στη μιζέρια, χωρίς ψωμί, χωρίς χαρές, χωρίς άνεση. Παιδί φτωχής οικογένειας, όπως διηγήθηκε κάποτε, που δεν είχε από τον ήλιο μοίρα, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο από την τετάρτη τάξη του Δημοτικού Σχολείου και να ασχοληθεί με τη βοσκή και τη γεωργία για να βγάζει τον επιούσιο. Όλη μέρα ζούσε με τα πρόβατα και οι συλλογισμοί του τον συνέπαιρναν και τον οδηγούσαν πέρα από τα ορατά, σ’ άλλον κόσμο ανώτερο, πνευματικό. Τα πρώτα σκιρτήματα της ψυχής του δημιουργούσαν τις πρώτες ποιητικές συλλήψεις και τον κρατούσαν για ώρες σε έκσταση.

Οι αντιξοότητες ωρίμασαν τον ποιητή

Οι πρόωρες αντιξοότητες που περνούσε ως παιδί τον ωρίμαζαν όλο και πιο πολύ και, όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, τον προίκισαν με μεγάλη αντοχή και του χάρισαν ωφέλιμες εμπειρίες, που του έδωσαν χρήσιμα βιώματα γεμάτα ανησυχίες, όμως ταυτόχρονα του ατσάλωσαν και τη δύναμη της ψυχής και τον βοήθησαν να αποκτήσει και να ερμηνεύσει ωφελιμιστικά τη δική του βιοθεωρία. Τούτη η επίδραση διαφαίνεται στα δίστιχα «Γνωμικά της σκέψης του», όπως:

«τα λόγια που λαλείς δείχνουν το βάρος του μυαλού σου».

«Εν ο ππαράς θεός της γης, τζι’ ο φόρος βασιλέας,

εν οι πρώτοι σκούντροι σήμερον κάθε καλής ιδέας».

«Ούλ’ η ουσία της ζωής κρέμμεται στο καρτέρα,

Στο ήρτεν κάθε σου χαράν, τρω’ την η φυλλοξέρα».

«Βούττα ξίιν πον δικόν σου παρά μέλιν που τον ξένον».

«Τ’ άκοπον μάλιν τζι’ ο ππαράς, γεννούν τζι’ αδρούς κηφήνες».

«Η αδρωπιά εν γιασουμίν π’ όπου φανεί μυρίζει».

«Όσπ’ αδρινίσκ’ η δόξα σου περίτου σκούντρους κάμνεις».

«Τρέμει την γην το σίερον, τζι ο ψεύτης την αλήθκειαν».

«Δόξα με δίχως αδρωπιάν εν φκιώρον πον μυρίζει».

Τα πιο πάνω είναι μόνο μερικά από τα γνωμικά που δείχνουν την ωριμότητα και τη σοφία του Παύλου Λιασίδη.

Το μεγάλο ταλέντο του Παύλου Λιασίδη

Ο Παύλος Λιασίδης φανέρωσε το μεγάλο ταλέντο του στην ποίηση από νωρίς. Το πλούσιο ποιητικό έργο του Παύλου έχει τις ρίζες του στη δεκαετία του 1920, όταν ως παιδί άρχισε να κάνει τα πρώτα δειλά βήματα στην ποίηση. Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύτηκαν στη σατιρική εφημερίδα «Καμπάνα της Λεμεσού», που έβγαζε ο Κυριάκος Χαπέσιης. Όμως αργότερα άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα στο περιοδικό «Κυπριακά Χρονικά». Το γεγονός αυτό συνέβαλε ώστε τα ποιήματα του Λιασίδη, σιγά-σιγά, ν’ αποκτήσουν τελειότερη στιχουργική μορφή και να γίνονται γνωστά και σε περισσότερους ανθρώπους των Γραμμάτων. Όμως οι προσπάθειές του άρχισαν να αποδίδουν τους ώριμους καρπούς τους το 1928, όταν ήταν 27 ετών, με την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του με τίτλο «Τραγούδια του νησιού μου». Η θεματογραφία των ποιημάτων του δεν μπορούσε να είναι άλλη από τα σοβαρά προβλήματα της εποχής - τα προβλήματα της φτώχιας, της καταπίεσης και εξαθλίωσης, της ανέχειας των εργατών και των αγροτών, ενώ παράλληλα καυτηρίαζε την ανάρμοστη συμπεριφορά των ντόπιων τσιφλικάδων και τοκογλύφων που εκμεταλλεύονταν τη φτωχολογιά και συνεργάζονταν ακόμη και με τους Άγγλους αποικιοκράτες.

Η πρώτη αυτή έκδοση των ποιημάτων του Παύλου Λιασίδη επιβεβαίωσε το μεγάλο του ταλέντο. Με την πάροδο του χρόνου, η ποίησή του κατορθώνει να ξεφεύγει από τα στενόχωρα πλαίσια της στιχοπλασίας και να μας χαρίζει έτσι ποιήματα ώριμης και κατασταλαγμένης σκέψης, που χαρακτηρίζονται από αφθονία και πληρότητα μεστών νοημάτων, ώστε να μην μπορούμε να τα αξιολογούμε σαν πρωτόλεια.

Η γνωριμία του Παύλου Λιασίδη με τον Κώστα Προυσή

Στην ποιητική του πορεία ο Παύλος Λιασίδης συνάντησε μεγάλες δυσκολίες. Δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει ούτε χαρτί και μολύβι για να γράψει. Αρχικά τον προμήθευε με γραφική ύλη ο σύλλογος ΛΑΛΛ του χωριού του, που αργότερα όμως του απαγόρευσε να χρησιμοποιεί χαρτί για λόγους οικονομίας.

Στην πορεία αποδείχθηκε ότι για τον Λιασίδη υπήρξε πολύ ωφέλιμη η γνωριμία του με τον καθηγητή, συγγραφέα και κριτικό Κώστα Προυσή, ο οποίος του συμπαραστάθηκε και τον ενθάρρυνε να συνεχίσει να γράφει ποιήματα. Όταν ο ποιητής τού ανέφερε ότι δεν είχε χρήματα για να αγοράσει κόλλες και μελάνι, ο Προυσής ευχαρίστως τον προμήθευε τόσο με κόλλες όσο και με μελάνι, που, όπως ομολόγησε ο ίδιος, του άρκεσαν για πολλά χρόνια. Επιπλέον τον συμβούλευε για καθετί, το οποίο θεωρούσε ότι μπορούσε να βοηθήσει τον Παύλο Λιασίδη.

Ο Παύλος Λιασίδης αγαπούσε πολύ την ποίηση και διαρκώς έγραφε ποιήματα. Όσο τα χρόνια περνούσαν, η ποίησή του ωρίμαζε περισσότερο και η φήμη του ως ποιητή μεγάλωνε και αποκτούσε διαρκώς περισσότερους εκτιμητές. Μετά από κάποια χρόνια καθιερώθηκε πια ως ένας από τους κυριότερους ποιητές και σημαντικότερους εκπροσώπους της κυπριακής διαλεκτικής ποίησης. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά δημοσίευαν συχνά συνεργασίες του. Εκτός από τα «Κυπριακά Γράμματα», ποιήματά του δημοσίευε και στο αξιόλογο περιοδικό «Φιλολογική Πάφος», του σημαντικού τότε λόγιου Λοΐζου Φιλίππου.

Με την πάροδο του χρόνου, το ποιητικό έργο του Παύλου Λιασίδη γινόταν όλο και πιο ευρύτερα γνωστό, κίνησε το ενδιαφέρον των διανοουμένων του τόπου μας, έτσι που τα ποιήματά του όχι μόνο τα φιλοξενούσαν ευχαρίστως τα διάφορα περιοδικά και άλλες εκδόσεις, αλλά και του τα ζητούσαν κιόλας οι ίδιοι οι υπεύθυνοι συντάκτες των περιοδικών. Όλες οι συλλογές του Παύλου Λιασίδη (συνολικά εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές) προλογίζονταν από άριστους φιλολόγους, οι οποίοι εκφράζονταν πάντοτε με τα καλύτερα επαινετικά και κολακευτικά σχόλιά τους για την εξαίρετη ποιότητα της ποίησης του Παύλου Λιασίδη.

Το συνολικό ποιητικό έργο του Παύλου Λιασίδη

Ο Παύλος Λιασίδης υπήρξε ένας πολύ παραγωγικός ποιητής. Παρά τις πολλές δυσκολίες που αντιμετώπισε, κατάφερε να μας αφήσει ένα πολύ πλούσιο και ποιοτικό έργο, το οποίο περιλαμβάνει δώδεκα εξαιρετικές ποιητικές συλλογές και αρκετά θεατρικά έργα. Οι ποιητικές συλλογές του έχουν τους πιο κάτω τίτλους:

1. Τραούδκια του Νησσιού μου, το 1921.
2. Τα φκιόρα της Καρκιάς μου, το 1933.
3. Παραλλαή Τζιαιρού, το 1937.
4. Χάραμαν Φου, το 1944.
5. Γέννημαν Νήλιου, το 1946.
6. Μπρόεμαν, το 1947.
7. Εντεκάμισι η Ώρα, το1950.
8. Δώδεκα παρά Δέκα, το 1960.
9. Να πεθάνη ο Χάρος, το 1966.
10. Η Τζύπρος δίχως πούτρα, το 1972.
11. Η Σταυρωμένη Τζύπρος μας, το 1976.
12. Νεκατωμένοι Αέρηδες, 1979.

Το τελευταίο αυτό βιβλίο ήταν έκδοση του Υπουργείου Παιδείας και της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Κύπρου.

Θεατρικά έργα του Παύλου Λιασίδη

Εκτός από τη διαλεκτική ποίηση, ο Παύλος Λιασίδης ασχολήθηκε από νωρίς και με το θέατρο, γράφοντας και πάλι σε θαυμάσια διαλεκτική γλώσσα, τη γλώσσα που τόσο καλά γνώριζε και διαχειριζόταν. Μάλιστα τόσο καλά την γνώριζε, που μπορούσε άνετα να σχηματίζει και δικές του νέες λέξεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενασχόλησή του με το θέατρο έγινε σε μια εποχή που ο τομέας αυτός βρισκόταν ακόμη στα σπάργανά του. Όμως, παρά το γεγονός αυτό, ο ποιητής μάς έδωσε μερικά αξιόλογα έργα, που και αυτά χαρακτηρίζονται από εκπληκτική ποιητική ικανότητα.

Τα έργα αυτά είναι:

1.«Η Αγάπη Νικητής», που ανεβάστηκε για πρώτη φορά το 1935 στο Λευκόνοικο, όπου ο ίδιος ο συγγραφέας δίδαξε τους συντελεστές του και η επιτυχία ήταν πρωτοφανής. Το έργο παίχτηκε και σε άλλα χωριά με την ίδια επιτυχία.

1. «Ο Αλαβροστοισιώτης» ήταν το δεύτερο έργο, το οποίο υποβλήθηκε σε διαγωνισμό του ΡΙΚ και απέσπασε το πρώτο βραβείο.
2. «Ο Μονογιός», το οποίο παρουσιάστηκε από την κυπριακή τηλεόραση το 1982.
3. «Ο Άης Βασίλης», το οποίο είναι παιδικό θεατρικό, και ένα άλλο θρησκευτικό που δεν παίχτηκε στο θέατρο.

Ο Παύλος Λιασίδης δέχτηκε βαρύ πλήγμα από την τουρκική εισβολή του 1974, η οποία όχι μόνο τον ξερίζωσε από την αγαπημένη του Λύση, αλλά σήμαινε και την απώλεια στενών αγαπημένων του προσώπων. Μετά τον ξεριζωμό έζησε στον προσφυγικό συνοικισμό Τσιακκιλερό, κοντά στη Λάρνακα, με το όραμα της επιστροφής στη Λύση, που δυστυχώς ποτέ δεν εκπληρώθηκε και αυτό το όραμα τον συνόδευσε στον τάφο. Πριν πεθάνει, διαισθανόμενος ότι αυτό μπορούσε να συμβεί, έγραψε το πιο κάτω ποίημα:

«Λύση, χωρκόν μου όμορφον που ‘δα το φως του νήλιου,

Έτσ’ εν να μείνω πάντα μου σκλάβος, λαλείς, τ’ αντήλιου;

Να μεν δω πιον τα κάλλη σου; σιίλιες ιδέες βάλλω

τζιαι που τον νουν μου τίποτες, ούτ’ ώραν εν σε βκάλλω».