Άνοιξε το παράθυρο να μπει δροσιά του Μάη

Η χώρας μας, ως νησί που είναι και με τη σημαντική γεωγραφική θέση διαθέτει μια εξωγενή οικονομία, με τους σημαντικότερους τομείς της, όσον αφορά το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, να είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τις ξένες επενδύσεις, τις εξαγωγές προϊόντων και τις παροχές υπηρεσιών, επαγγελματικών και τουριστικών. Το «παράθυρο» για όσους ήθελαν να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο, να επενδύσουν ή απλώς να την επισκεφθούν ήταν πάντοτε ανοικτό, τον τελευταίο καιρό όμως παρουσιάζονται σημάδια εσωστρέφειας, ενδεχομένως και λόγω του γεγονότος ότι μπήκαμε στην προεκλογική περίοδο.

Την ίδια στιγμή οι τομείς της πρωτογενούς οικονομίας και βιοτεχνίας, παρά την ανάπτυξη που παρουσίασαν τα τελευταία χρόνια, έζησαν μια περίοδο τεράστιας παρακμής, ειδικά μετά τις αρχές του 2000 που το οικονομικό μοντέλο της χώρας βασίστηκε περισσότερο στις υπηρεσίες, ειδικά μετά τη μεγάλη φορολογική μεταρρύθμιση. Σημειώνεται ότι θα μπορούσε να ενισχυθεί ο τομέας, μέσα από τη δημιουργία συνεργειών, ενισχύοντας σημαντικά τις εξαγωγές της χώρας, με το χαλλούμι και το κρασί να δείχνουν τον δρόμο.

Τα σημάδια της ύφεσης αρχίζουν να αποτυπώνονται εντονότερα στα στατιστικά στοιχεία, ειδικά όσον αφορά την κατανάλωση και τον τομέα των κατασκευών αλλά και στην κοινωνία. Σε κάποιες περιπτώσεις επικρατεί η αίσθηση ότι μετά τη λήξη των μέτρων που αφορούν τις χορηγίες και τα επιδόματα, το συναίσθημα για κάποιες επιχειρήσεις θα είναι παρόμοιο με αλεξιπτωτιστή, που δεν ανοίγει το αλεξίπτωτο κατά την πτώση. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων και νοικοκυριών διατηρεί τη ρευστότητα και την εσωτερική ζήτηση σε ένα βαθμό, κάτι που αποτυπώνεται και στον ρυθμό ανάπτυξης του τρίτου τριμήνου του 2020.

Την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα από τις χειμερινές της προβλέψεις εκτίμησε ότι η κυπριακή οικονομία θα ανακάμψει με ρυθμό 3,2% αντί με 3,7% που ήταν η προηγούμενη εκτίμηση όσον αφορά το 2021 και θα ανακάμψει πλήρως το 2022. Η πορεία των οικονομιών, φυσικά, εξαρτάται από την επιδημιολογική εικόνα και από την πορεία των εμβολιασμών, που αναμένεται να ξεκινήσουν μαζικά το δεύτερο τρίμηνο.

Αναπτύσσεται επιπλέον η συζήτηση ότι πρέπει να απομακρυνθούμε από την ευκαιριακού τύπου ανάπτυξη και να επικεντρωθούμε στην ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας και την αναπροσαρμογή του οικονομικού μοντέλου, έννοιες που ηχούν καλά στ’ αφτιά των ακροατών.

Μέχρι τώρα δεν υπήρξε όμως μια αξιόπιστη ερμηνεία τού τι είναι πραγματική οικονομία, ποιους τομείς αφορά και ποιο το ολοκληρωμένο πλάνο ανάπτυξής της. Παρόμοια είναι η κατάσταση και στο θέμα της αναθεώρησης του οικονομικού μοντέλου. Πρέπει να αντιληφθούμε όλα τα δεδομένα. Δεν είμαστε μια χώρα που διαθέτει βαριά οικονομία και το ΑΕΠ τροφοδοτείται από τους ίδιους σχεδόν τομείς όπως και πριν από δέκα χρόνια, ίσως με κάποιες εξαιρέσεις αν λάβουμε υπόψη τον τομέα της εκπαίδευσης, που και εκεί τέθηκε πρόσφατα θέμα με τους φοιτητές του εξωτερικού.

Η προώθηση του λεγόμενου headquartering, δηλαδή η μετεγκατάσταση μεγάλων εταιρειών στην Κύπρο, των επενδυτικών ταμείων και της οπτικοακουστικής, κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως υπάρχουν ακόμη αρκετά πράγματα τα οποία πρέπει να γίνουν.

Στόχος είναι οι επιχειρήσεις να επιλέγουν την Κύπρο όπως και άλλα χρηματοοικονομικά κέντρα όχι μόνο για το φορολογικό σύστημα. Η ερώτηση παραμένει, αν έχουμε δημιουργήσει τις υποδομές για κάτι τέτοιο. Εδώ και χρόνια μιλούμε για το νομοθετικό πλαίσιο των διασυνοριακών ταμείων πρόνοιας και των εναλλακτικών ιδρυμάτων (foundations), καθώς και της δυνατότητας αδειοδότησης ιδρυμάτων ηλεκτρονικών πληρωμών (electronic money institutions).

Είναι σημαντικό να καταγραφούν άμεσα οι τομείς, τους οποίους θέλουμε ως χώρα να αναπτύξουμε, να συσταθούν ομάδες με τεχνοκράτες από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, και χρονοδιαγράμματα ώστε να παραδώσουν έναν ολοκληρωμένο και πρακτικά εφαρμόσιμο σχεδιασμό για την ανάπτυξή τους. Και, φυσικά, μετά θα πρέπει να υπάρξει σχολαστική παρακολούθηση της εφαρμογής του πλάνου που θα συμφωνηθεί από τις συγκεκριμένες ομάδες.

Θεσμικές αλλαγές

Υπάρχει όμως ακόμη η δυνατότητα θεσμικών αλλαγών μέσα από τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφόσον για την εκταμίευση κεφαλαίων θα πρέπει να ελέγχονται οι μεταρρυθμίσεις που ολοκληρώνονται. Ίσως τελικά να λειτουργούμε καλύτερα, αν μας παρακολουθούν και μας επιβάλλουν τις αλλαγές, αλλά θα πρέπει να υπάρξουν πολιτικές συναινέσεις.

Κρίνεται, επιπλέον, αναγκαίο να υπάρξουν αποφάσεις και κινήσεις που θα δώσουν ώθηση στην οικονομία βραχυπρόθεσμα, ώστε με την αντιμετώπιση του προβλήματος του ιού να υπάρξει ισχυρή ανάπτυξη, αλλιώς θα οδηγηθούμε σε μια οριζόντια πορεία φθοράς. Είναι εκείνη την περίοδο που θα προκύψουν σημαντικά ζητήματα όσον αφορά την ανεργία και τα προβλήματα βιωσιμότητας των επιχειρήσεων.

Για μια οικονομία όπως της Κύπρου, εξωγενή χωρίς τη μεγάλη εσωτερική αγορά, η παραχώρηση συγκεκριμένων κινήτρων για προσέλκυση κεφαλαίων είναι θεμιτή, νοουμένου ότι υπάρχει σωστός σχεδιασμός και έλεγχος ώστε να μην τυγχάνουν εκμετάλλευσης.

Μετά τα λάθη του παρελθόντος, που δημιούργησαν μια κακή εικόνα για τη χώρα και ενίσχυσαν τις πολιτικές αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό, οποιεσδήποτε ρυθμίσεις πρέπει να έχουν ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο, όχι απλώς κάποιες σελίδες κανονισμών που επιδέχονται διάφορες ερμηνείες, μηχανισμό ελέγχου και λογοδοσίας αλλά και αποτελεσματικότητα στην εφαρμογή τους, μακριά από δαιδαλώδεις γραφειοκρατικές διαδικασίες.

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών, που προσφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο, που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν στη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και της υιοθέτησης απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ενίσχυση ταυτόχρονα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Η εξάπλωση του ιού κατέδειξε ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε στη νέα τάξη πραγμάτων και στη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων και ελπίζω ότι αυτή η δυναμική που δημιουργήθηκε θα συνεχιστεί.

H Κύπρος μέσα από τις τωρινές συγκυρίες έχει την ευκαιρία να αναδιοργανωθεί και να δημιουργήσει μια πιο ευέλικτη οικονομία, σημαντικά διαφοροποιημένη. Τα κεφάλαια που έχει στη διάθεσή της η κυπριακή Κυβέρνηση μέσα από τα ευρωπαϊκά κονδύλια τής δίνουν αυτήν τη δυνατότητα, νοουμένου ότι το πλάνο που θα εκπονηθεί θα είναι βιώσιμο, πρακτικά εφαρμόσιμο.

Σε μια προεκλογική περίοδο η επίτευξη συναινέσεων είναι πολύ δύσκολη, όμως η κοινωνία αρχίζει να κουράζεται και υπάρχει η αίσθηση ότι «κολλήσαμε», χωρίς να υπάρχει ουσιαστική προοπτική. Ευχή είναι αυτή η κούραση να μη μετατραπεί σε αποχή στις επερχόμενες εκλογές Μαΐου.

Όπως ο αξέχαστος τραγουδοποιός Αντώνης Καλογιάννης τραγουδά «άνοιξε το παράθυρο να μπει, δροσιά να μπει του Μάη», οποιεσδήποτε αποφάσεις και εξελίξεις θα υπάρξουν μετά τις εκλογές. Όμως οι σχεδιασμοί πρέπει να γίνουν και να είναι άμεσοι και ξεκάθαροι. Μεταρρυθμίσεις, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, ενίσχυση των παραδοσιακών κλάδων της οικονομίας και ανάπτυξη νέων με σοβαρότητα, βελτίωση της εικόνας της χώρας μας στο εξωτερικό μέσα από συντονισμένες ενέργειες και ένας ισχυρός μηχανισμός λογοδοσίας και ελέγχου μπορούν να δώσουν δροσιά, αλλιώς θα θυμίζει «παλιόκαιρο», όπως το γνωστό ζεϊμπέκικο.