«Επωφελούμαστε από την ευρωπαϊκή συνεργασία σε σχέση με την καταπολέμηση του εγκλήματος»

Η Ελένη Κουζούπη πέρσι διορίστηκε ως το νέο Εθνικό Μέλος για την Κύπρο στην Eurojust, την Υπηρεσία Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ποινική Δικαιοσύνη, στη Χάγη της Ολλανδίας. Έπρεπε να συνηθίσει σε ένα εντελώς νέο εργασιακό περιβάλλον εν μέσω πανδημίας COVID-19, ωστόσο έχει δεσμευτεί να αναλάβει πλήρως τον νέο της ρόλο. Της μιλάμε για το έργο της Eurojust και την προστιθέμενη αξία της συνεργασίας τής ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης. "Οι εγκληματίες δεν γνωρίζουν σύνορα, οι αρμόδιες εθνικές Αρχές πρέπει να συνεργαστούν", όπως τόνισε.

- Πρόσφατα διοριστήκατε ως το νέο Εθνικό Μέλος για την Κύπρο στην Eurojust. Τι ακριβώς κάνετε στην Eurojust, ποιος είναι ο ρόλος σας;

Κάθε κράτος μέλος της ΕΕ διαθέτει ένα εθνικό γραφείο στη Eurojust , το οποίο είναι το σημείο επαφής για τα αιτήματα διεθνούς δικαστικής συνεργασίας. Ως Εθνικό Μέλος της Κύπρου, είμαι επικεφαλής του κυπριακού γραφείου στη Eurojust και είμαι το πρώτο σημείο επικοινωνίας για τους εισαγγελείς/αρμόδιες Αρχές από όλη τη χώρα μας ώστε να έρθουν σε επαφή με τις άλλες χώρες, όταν πρόκειται για σημαντικές υποθέσεις που απαιτούν διεθνή συνεργασία. Ας πούμε, στην Κύπρο, η Αστυνομία, υπό την καθοδήγηση της Γενικής Εισαγγελίας, ασχολείται με μία έρευνα για διακίνηση ναρκωτικών και ξεπλύματος βρόμικου χρήματος, η οποία περιλαμβάνει, για παράδειγμα, την Πορτογαλία, την Εσθονία και τη Φινλανδία. Είναι δύσκολο να έρθουν σε άμεση επαφή μαζί τους. Για τον λόγο αυτό, μπορούν να με προσεγγίσουν, ανοίγω/καταχωρώ την υπόθεση στο μητρώο της Eurojust έναντι αυτών των χωρών και ξεκινούμε τη δικαστική συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών. Εάν θέλουν να διενεργήσουν μεγαλύτερη επιχείρηση κατά ενός εγκληματικού δικτύου, μπορούμε στη συνέχεια να συντονίσουμε τις δράσεις μας, για παράδειγμα διασφαλίζοντας ότι η έρευνα σε οικίες και συλλήψεις θα πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Η Eurojust είναι κατά κάποιον τρόπο ένας κόμβος/δίκτυο, που συγκεντρώνει το δικαστικό σώμα (με την ευρεία έννοια) των κρατών μελών μέσω της οποίας μπορεί να ξεκινήσει πρακτικά η συνεργασία. Όχι μόνο με όλες τις άλλες 26 χώρες της ΕΕ, αλλά και με δέκα άλλα κράτη (τα οποία δεν είναι κράτη μέλη της ΕΕ), αλλά έχουν Εισαγγελείς Συνδέσμους στην Eurojust (όπως το ΗΒ, η Ελβετία, Ουκρανία κ.λπ).

- Αναφέρετε τη δικαστική συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά το κάθε κράτος έχει το δικό του νομικό σύστημα και κανείς δεν θέλει ένα πανευρωπαϊκό δικαστικό σύστημα. Γιατί είναι απαραίτητο να υπάρχει αυτό το είδος συνεργασίας;

Οι εγκληματίες γνωρίζουν ότι δεν υπάρχουν σύνορα, το έγκλημα γίνεται όλο και περισσότερο ένα διεθνές θέμα, ειδικά με τη μεγάλη αύξηση της ηλεκτρονικής απάτης και του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. Για τον λόγο αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να συνεργαστούν. Όπως είπα, πρόκειται για πρακτική συνεργασία, η οποία οδηγεί σε αποτελέσματα. Σύμφωνα με απολογισμό της Eurojust για τις υποθέσεις που συντόνισε το 2019 (δράσεις και έρευνες) και οι οποίες απέδωσαν απτά αποτελέσματα, αφορούσαν για ναρκωτικά ύψους 2,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, για συνολικό ποσό 2 δισεκατομμυρίων σε αγαθά και κατασχέθηκαν χρήματα και συνελήφθησαν σχεδόν 2.700 άτομα. Αυτά είναι τα αποτελέσματα της διασυνοριακής συνεργασίας, η οποία χωρίς την Eurojust δεν θα είχε υλοποιηθεί. Με προϋπολογισμό 40 εκατομμυρίων ευρώ για τον Οργανισμό, το να μπορεί να κατασχέσει τόσα πολλά χρήματα και αγαθά, τα οποία στο τέλος της ημέρας μπορούν να επιστραφούν στις εθνικές Αρχές των κρατών μελών, αποτελεί μεγάλο επίτευγμα, με καθόλου ευκαταφρόνητα έσοδα για τα κράτη μέλη. Η Eurojust δεν νομοθετεί, δεν ξεκινά έρευνα και δεν έχει συσταθεί για να δημιουργήσει ένα ενιαίο νομικό σύστημα σε όλη την Ευρώπη. Ο Οργανισμός αυτός ενεργεί μόνο κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών ή των συνδεδεμένων τρίτων χωρών και αναγνωρίζεται το έργο του όλο και περισσότερο. Ο αριθμός των μεγάλων υποθέσεων που χειρίζεται η Eurojust αυξάνεται κάθε χρόνο κατά περίπου 20 τοις εκατόν, 8.000 περισσότερες από πέρυσι.

- Αυτά είναι σημαντικά αποτελέσματα, ωστόσο γνωρίζουμε πολύ λίγα για την Eurojust. Πού οφείλεται αυτό;

Η Δικαιοσύνη, λόγω της ιδιότητάς της, συχνά δουλεύει σιωπηλά. Είναι δύσκολο να κοινοποιούνται τα αποτελέσματά της, ιδιαίτερα γιατί η Eurojust υποβοηθά τα κράτη μέλη στο έργο τους και τελικά αυτά αποφασίζουν για τη δίωξη, οι δε εθνικοί δικαστές αποφασίζουν για τις πιθανές ποινές. Παρ' όλα αυτά, εισπράττουμε όλο και περισσότερη αναγνώριση, εργαζόμαστε περισσότερο για το δημόσιο προφίλ μας και έχουμε εντείνει τις προσπάθειες επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Όπως είμαστε σε επαφή τώρα, με τους αναγνώστες σας.

Τα εγκλήματα συχνά συνδέονται

- Με τι είδους υποθέσεις ασχολείται η Eurojust;

Εξαρτάται από τις χώρες της ΕΕ, το είδος των υποθέσεων που ζητούν διασυνοριακή συνεργασία. Οι υποθέσεις ποικίλλουν από μεγάλες υποθέσεις διακίνησης ναρκωτικών, την τρομοκρατία, το λαθρεμπόριο ανθρώπων, την εκμετάλλευση νεαρών γυναικών θυμάτων που εξαναγκάζονται στην πορνεία και το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, όπως αναφέρθηκε. Ωστόσο, ένα πολύ μεγάλο μέρος αφορά την απάτη και το οικονομικό έγκλημα. Πολύ συχνά ένα είδος εγκλήματος συνδέεται με ένα άλλο. Όπως, για παράδειγμα, τα εγκληματικά δίκτυα λαθρεμπορίου ναρκωτικών σε πολλές περιπτώσεις διαπράττουν επίσης το έγκλημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Υπάρχουν πραγματικά ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, όπου, για παράδειγμα, νέες γυναίκες θύματα από τις χώρες τους έχουν μεταφερθεί σε ασφαλές μέρος, καθώς είχαν υποστεί σεξουαλική εκμετάλλευση σε άλλες χώρες. Το 2018 το οργανωμένο έγκλημα στην Ιταλία δέχθηκε μεγάλο πλήγμα, με τη σύλληψη 84 υπόπτων σε τέσσερεις χώρες, οι οποίοι ασχολούνται με το εμπόριο ναρκωτικών και τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

- Ποιες οι προτεραιότητές σας ως εθνικού μέλους της Eurojust;

Προτεραιότητά μου είναι να εξοικειωθώ με τα νέα μου καθήκοντα στην Eurojust το συντομότερο δυνατό και να διασφαλίσω ότι προωθούμε γρήγορα και αποτελεσματικά τα αιτήματα της Κύπρου, καθώς και τη συνεργασία με τα άλλα κράτη μέλη. Η Eurojust, κατόπιν αιτήματος των Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, δίδει προτεραιότητα στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο και του λαθρεμπορίου ανθρώπων και της εμπορίας και εκμετάλλευση ανθρώπων. Για να βοηθήσει στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η Eurojust θέσπισε ένα δικαστικό αντιτρομοκρατικό μητρώο το 2019. Αυτό, αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για τους εισαγγελείς, οι οποίοι μπορούν να ενημερώνονται γρήγορα για τους υπόπτους τρομοκρατίας και την πιθανή δίωξή τους σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο

- Η χώρα σας έχει ιδιαίτερους δεσμούς με το Ηνωμένο Βασίλειο. Πώς επηρεάζει το Brexit τη δικαστική συνεργασία;

Αυτή η συνεργασία θα συνεχιστεί, καθώς αυτό είναι φυσικά προς το συμφέρον τόσο της ΕΕ όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου. Για τον λόγο αυτό, οι βρετανικές Αρχές έχουν ορίσει έναν εισαγγελέα σύνδεσμο στην Eurojust, ο οποίος μπορεί να ζητήσει τη συνεργασία των κρατών μελών της ΕΕ. Έτσι, σε επιχειρησιακό επίπεδο, το έργο συνεχίζεται. Η Eurojust επεξεργάζεται τώρα μια συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο για τον καθορισμό των λεπτομερειών αυτής της συνεργασίας. Ωστόσο, ορισμένα πράγματα έχουν αλλάξει. Το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, για αυτόματη παράδοση υπόπτων σε άλλες χώρες της ΕΕ, δεν ισχύει πλέον για το Ηνωμένο Βασίλειο. Ούτε και η μεταφορά καταδίκων για έκτιση της ποινής τους στο Ηνωμένο Βασίλειο ή και αντίστροφα με βάση το ενωσιακό δίκαιο.

- Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για το παρελθόν σας, τι κάνατε πριν διοριστείτε στην Eurojust;

Μετά τις σπουδές μου στη Νομική Σχολή, στην Αθήνα και το Ηνωμένο Βασίλειο, εργάστηκα ως δικηγόρος σε δικηγορικό γραφείο πριν εργοδοτηθώ στη Γενική Εισαγγελία, ως Δικηγόρος της Δημοκρατίας, με την οποία ιδιότητα συμμετείχα στις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το 2003 ανέλαβα τον ρόλο του Συμβούλου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (ποινικού δικαίου) παράλληλα με τον ρόλο μου ως νομικού συμβούλου στη Μόνιμη Αντιπροσωπία της Κύπρου στην ΕΕ μέχρι τον Ιούνιο του 2020 με διακοπή στο ενδιάμεσο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συμμετείχα ενεργά στις διαπραγματεύσεις και ανέπτυξα μια εις βάθος γνώση του ποινικού δικαίου της ΕΕ. Το 2012, κατά την κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ ηγήθηκα της ομάδας δικαιοσύνης (αστικά και ποινικά θέματα) στη Μόνιμη Αντιπροσωπία.

- Ξεκινήσατε εν μέσω της πανδημίας COVID-19, σε μια νέα πόλη που δεν ξέρετε, πώς ήταν αυτό;

Είναι παράξενοι καιροί, για όλους μας. Ήταν λίγο διαφορετικό -από την αρχή- ήλπιζα να μπορέσω να συναντήσω τους νέους συναδέλφους μου και όλο το προσωπικό εδώ. Λαμβάνοντας υπόψη τους κανόνες της ολλανδικής κυβέρνησης, πολλά μέλη του προσωπικού εργάζονται από το σπίτι και έχω συναντήσει ορισμένα από αυτά μόνο μέσω βιντεοκλήσεων. Ωστόσο, θα βγούμε από αυτήν την παράξενη κατάσταση, είμαι αισιόδοξη, και ανυπομονώ να γνωρίσω όλους τους συναδέλφους και να ανακαλύψω αυτήν την πανέμορφη πόλη.