Πλάτες Γκουτέρες στις συνομοσπονδιακές ιδέες με διπλωματική στήριξη των Βρετανών

Πλάτες στην Τουρκία και τον κατοχικό ηγέτη Ερσίν Τατάρ κάνουν ο Γενικός Γραμματέας των Ην. Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες και η ειδική σύμβουλός του για το Κυπριακό, Τζέιν Χολ Λουτ. Έχουν δεσμευτεί στην τουρκική πλευρά ότι είναι δυνατή η κατάθεση συνομοσπονδιακών θέσεων στη λογική «των δύο κρατών» και των νέων ιδεών στο πλαίσιο της Πενταμερούς. Πίσω από την πρωτοβουλία του ΓΓ των Ην. Εθνών βρίσκονται οι Βρετανοί, οι οποίοι στηρίζουν την προσπάθεια τηρώντας ίσες αποστάσεις. Αναφέρονται μεν στο «συμφωνημένο πλαίσιο», αλλά προβάλλουν ταυτοχρόνως τον ισχυρισμό ότι μπορεί να χωρέσουν τα «δύο κράτη» μέσα σε μία ομοσπονδία, καθώς και ότι το κλειδί στη λύση είναι η πολιτική ισότητα και ο τρόπος κατανομής των εξουσιών. Το σκηνικό είναι γνωστό και στην Αθήνα και στη Λευκωσία. Τη ελλείψει όμως σχεδίου Β, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης μεταβαίνει σε μια Πενταμερή, στην οποία γνωρίζει ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ θα επιτρέψει στην τουρκική πλευρά να θέσει τις συνομοσπονδιακές της θέσεις μέσω της πολιτικής ισότητας και της ισότιμης κυριαρχίας.

Το ελλιπές ψήφισμα του ΣΑ και τα όπλα του Προέδρου

Πώς ο Πρόεδρος μπορεί ν’ απαντήσει στην Τουρκία με τη γλώσσα τής ΕΕ

Αναγνώριση ψευδοκράτους από την ΚΔ ή της ΚΔ από την Τουρκία

Η παρουσία του Μητσοτάκη και η λύση των «δύο κρατών»

Η δέσμευση και η τουρκική θέση

Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, έχει διαμηνύσει προς τον Γενικό Γραμματέα των Ην. Εθνών, και δη διά της κ. Λουτ, ότι: 1. Οι προσπάθειες για την επίλυση του Κυπριακού στη βάση της ομοσπονδίας έχουν εξαντληθεί στο Κραν Μοντανά. 2. Η χώρα του και οι Τουρκοκύπριοι θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε μια τέτοια διαδικασία, δηλαδή της Πενταμερούς, θέτοντας πλέον νέες ιδέες, όπως είναι αυτές της ισότιμης κυριαρχίας, που αποτελεί συνώνυμη έννοια της κατοχύρωσης των δύο κρατών, που «de facto» υπάρχουν στην Κύπρο. Αυτό που αναμένεται, όπως είπε δημόσια την περασμένη Τρίτη ο Τούρκος ΥπΕξ, είναι η επισημοποίηση της ύπαρξης της λεγόμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου». Την περασμένη Τρίτη, τόσο ο κατοχικός ηγέτης Ερσίν Τατάρ όσο και ο Τούρκος ΥπΕξ Μ. Τσαβούσογλου υποστήριξαν ότι θα μεταβούν στην Πενταμερή για να υποστηρίξουν την ισότιμη κυριαρχία και την πολιτική ισότητα, ώστε να επιτύχουν τη λύση των «δύο κρατών» και των «δύο λαών» που θα ζουν πλάι-πλάι στο πλαίσιο μιας συνομοσπονδίας. Μάλιστα, ο κ. Τατάρ επισήμανε ότι έχει εξηγήσει τις θέσεις του στην Ειδική Σύμβουλο του ΓΓ των Ην Εθνών, και τον ίδιο τον κ. Γκουτέρες, περί της ισότιμης κυριαρχίας και της πολιτικής ισότητας, αφήνοντας σαφώς να νοηθεί ότι του έδωσαν το πράσινο φως για να τις θέσει επί τάπητος. Τονίζει, μεταξύ άλλων, ο κατοχικός ηγέτης: «Έδωσα αυτό το μήνυμα κατά τη διάρκεια μιας διαδικτυακής συνάντησης που είχα με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Antonio Guterres. Κέρδισα τις εκλογές λόγω αυτής της πολιτικής. Όλες οι προσπάθειες για μια ομοσπονδιακή λύση έχουν αποτύχει για περισσότερο από μισό αιώνα». Ο ίδιος ο ΓΓ των Ην. Εθνών, μετά την έκδοση του τελευταίου ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο αναφέρει ότι η βάση της επίλυσης του προβλήματος είναι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, έσπευσε να διευκρινίσει ότι, στο πλαίσιο του διευκολυντικού του ρόλου, «ψάχνει για κοινό έδαφος» επί τη βάσει του οποίου θα ήταν δυνατόν να προχωρήσει η διαδικασία. Ως εκ τούτου είπε, είναι «έτοιμος να ακούσει νέες ιδέες», ανοίγοντας έτσι τον δρόμο στην τούρκικη πλευρά να θέσει επί τάπητος την ισότιμη κυριαρχία και τη συνομοσπονδία. Επισημαίνουμε ότι η θέση αυτή, όπως εκφράστηκε από τον κ. Γκουτέρες, είχε διατυπωθεί από τον κατοχικό ηγέτη, κατά τη συνάντησή του με την κ. Λούτ. Όπως αναφέρει στην τελευταία του έκθεση ο ΓΓ των Ην. Εθνών, ο κ. Τατάρ επικαλέσθηκε θέσεις και εκθέσεις πρώην ΓΓ των Ην. Εθνών, και δη του Μπαν Κι Μουν, ότι είναι «καλοδεχούμενες οι ιδέες έξω από το κουτί».

Βρετανοί και οι χωριστές αυτοδιαθέσεις

Οι Βρετανοί, από την πλευρά τους, επιδιώκουν να τετραγωνίσουν τον κύκλο, εξ ου και η τελευταία επίσημη επίσκεψη του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών, Ντόμινικ Ράαμπ, στην Κύπρο, ο οποίος επισήμανε ότι όλες οι πλευρές πρέπει να δείξουν ευελιξία. Διπλωματικές πληροφορίες αναφέρουν ότι η γραμμή της αγγλικής κυβέρνησης είναι όπως έχει εκφραστεί από τον Βρετανό Πρέσβη στην Κύπρο τον περασμένο Νοέμβριο. Ότι, δηλαδή, θα πρέπει να γίνει συζήτηση επί του θέματος της πολιτικής ισότητας και ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά πρέπει να καθησυχάσει την τουρκοκυπριακή επί του θέματος. Οι Βρετανοί για να συγκεράσουν τις απόψεις υποστηρίζουν, όπως είπε ο πρέσβης τους στη Λευκωσία, ότι μπορούν να χωρέσουν «δύο κράτη» σε μία διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία στη λογική των ισότιμων συνιστώντων κρατών. Το κλειδί είναι ο τρόπος κατανομής των εξουσιών μεταξύ της Κεντρικής Κυβέρνησης και των συνιστώντων κρατών. Ήδη, η ελληνοκυπριακή πλευρά έχει δώσει το κατάλοιπο εξουσίας, που σημαίνει ότι όσες εξουσίες δεν ανήκουν στην Κεντρική Κυβέρνηση, θα ανήκουν στα κρατίδια, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα παραγωγής πρωτογενούς δικαίου, που αποτελεί μορφή χωριστής κυριαρχίας. Πρόκειται για την κατ’ αναλογίαν εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας, όπως ισχύει στην ΕΕ. Όσες δηλαδή εξουσίες δεν ανήκουν στις Βρυξέλλες, ανήκουν στα κράτη, τα οποία είναι κυρίαρχα. Η αντίληψη της χωριστής κυριαρχίας ενισχύεται μέσα από τη συμφωνία Αναστασιάδη - Έρογλου, στο πλαίσιο της οποίας τονίζεται ότι η κυριαρχία θα επηρεάζει εξίσου Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Καμία αναφορά δεν υπάρχει σε έναν και ενιαίο λαό. Υπό αυτές τις συνθήκες προσφέρεται η δυνατότητα στην τουρκική πλευρά να ερμηνεύει τον όρο Τουρκοκύπριοι ως χωριστό λαό, ο οποίος ασκεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στη βάση των χωριστών δημοψηφισμάτων για την επικύρωση της λύσης. Το άρθρο 1, παράγραφος 2 του Χάρτη των Ην Εθνών παρέχει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης μόνο σε λαούς. Στη βάση αυτής της νομικής και πολιτικής αντίληψης, η τουρκική πλευρά επιδιώκει νομιμοποίηση του ψευδοκράτους, στο οποίο θέλει να προσδώσει ισοτιμία-κυριαρχία και να διαλύσει το ενιαίο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο θα αντικατασταθεί από δύο συνιστώντα κράτη και μία Κεντρική Κυβέρνηση. Ως επιστέγασμα της τουρκικής πολιτικής θεωρείται η εκ περιτροπής Προεδρία και εκ περιτροπής άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας, που συμβολίζει τη διχοτόμηση, την ύπαρξη «δύο κρατών» και «δύο κυριαρχιών», που θα εκπροσωπούνται διεθνώς εναλλάξ.

Μητσοτάκης, Τουρκία και «δυο κράτη»…

Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι πρόδηλον ότι για να προχωρήσει η διαδικασία θα πρέπει ακόμη και σιωπηρώς ή/και με έμμεσο τρόπο να γίνει δεκτή η αλλαγή βάσης λύσης του Κυπριακού και να επικεντρωθεί κυρίως στην κατανομή των εξουσιών και της κυριαρχίας, ώστε να υπάρχει ισοτιμία μεταξύ των δύο συνιστώντων κρατών. Μέσα σε αυτό το σκηνικό φτάνει αύριο στην Κύπρο ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, προκειμένου να συζητήσει μαζί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τα θέματα της Πενταμερούς σε μία προσπάθεια να σταλεί το μήνυμα ότι οι δύο χώρες μεταβαίνουν σε αυτήν τη διαδικασία επί τη βάσει μίας κοινής γραμμής και χωρίς να αποδέχονται τη λύση των «δυο κρατών». Συνεπώς, η λύση του Κυπριακού δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτήν της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Βεβαίως, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι έτοιμος να συζητήσει επί τη βάσει της χαλαρής αποκεντρωμένης ομοσπονδίας, η οποία προσεγγίζει τις τουρκικές θέσεις. Άλλωστε, όπως ο Μουσταφά Ακιντζί δήλωσε την περασμένη Τρίτη, οι δύο πλευρές θα πρέπει να μείνουν σταθερές στη λύση της χαλαρής ομοσπονδίας, η οποία, όπως αναφέρουν τα βρετανικά έγγραφα του 1996, είναι τουρκική θέση, η οποία υιοθετήθηκε τελικά από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Και εφόσον η τουρκοκυπριακή πλευρά και η Άγκυρα κατοχύρωσαν τη χαλαρή ομοσπονδία, τώρα πάνε ένα βήμα παρακάτω, επιδιώκοντας μέσα από την πολιτική ισότητα και την ισότιμη κυριαρχία την εφαρμογή ενός πολιτειακού συστήματος συνομοσπονδιακού χαρακτήρα ως το προηγούμενο στάδιο της πλήρους τουρκοποίησης της Κύπρου. Πάντως, ο κ. Τσαβούσογλου επανέλαβε την περασμένη Τρίτη ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είπε στον ίδιο αλλά και σε άλλους ότι είναι έτοιμος για λύση «δύο κρατών».

Τα παιχνίδια της Μεσογειακής και συνεκμετάλλευση φυσικού αερίου

Είναι πρόδηλον ότι η τουρκική πλευρά θα θέσει εκ νέου στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), το θέμα της συνεκμετάλλευσης του φυσικού αερίου, που βρίσκεται εντός της κυπριακής ΑΟΖ, και της δημιουργίας κοινού ταμείου που θα τροφοδοτείται από τα έσοδα. Αυτό άλλωστε προκύπτει και από τις δηλώσεις των Τατάρ και Τσαβούσογλου, οι οποίοι δεν αναφέρθηκαν μόνο στο φυσικού αέριο, αλλά ταυτοχρόνως και σε μία Μεσογειακή Διάσκεψη, στην οποία η τουρκική πλευρά επιμένει ότι θα πρέπει να συμμετάσχουν και οι Τουρκοκύπριοι. Και να έχουν δικαίωμα συμμετοχής ακόμη και εταιρείες. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ έθεσε στην ΕΕ τη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στην εξής βάση: Σε μία Μεσογειακή Διάσκεψη, είπε στον κ. Μπορέλ, θα συμμετάσχουν και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι. Και πρόσθεσε ότι εάν δεν συμμετάσχουν και οι δυο, δεν θα συμμετάσχει ούτε ο ένας ούτε ο άλλος. Έβαλε, δε, στο παιχνίδι και τις πετρελαϊκές εταιρείες, δρώντες δηλαδή πέραν των κρατών. Το έπραξε, δε, αυτό για να εξουδετερώσει τη θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς ότι σε μία Μεσογειακή Διάσκεψη θα συμμετάσχουν μόνο κράτη, οπότε το ψευδοκράτος δεν συνιστά νόμιμο κράτος και ως εκ τούτου δεν μπορεί να συμμετάσχει.

Ο τετραγωνισμός του κύκλου και η μία εκπροσώπηση

Από τώρα η τούρκικη πλευρά, και αυτό είναι προφανές από τις δηλώσεις τόσο του κ. Τατάρ όσο και των Τούρκων αξιωματούχων, κατηγορεί την κυπριακή Κυβέρνηση ότι έχει έλλειψη πολιτικής βούλησης επίλυσης του Κυπριακού επειδή αρνείται να συζητήσει ειλικρινά επί του θέματος της πολιτικής ισότητας και βεβαίως της ισότιμης κυριαρχίας. Γίνεται αντιληπτό ότι, εάν δεν γίνουν δέκτες οι τουρκικές θέσεις στην Πενταμερή, η Άγκυρα θα έχει ήδη καλλιεργήσει το έδαφος για καταλογισμό ευθυνών σε βάρος της κυπριακής Κυβέρνησης. Κατ’ ελάχιστον, θα αποτρέψει τον σε βάρος της καταλογισμό ευθυνών. Έτσι θα μπορεί εν συνεχεία να προχωρήσει, χωρίς κόστος, στην εμβάθυνση των σχέσεών της με την ΕΕ επί τη βάσει της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης και της κατάργησης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες, που σημαίνει ότι αυτοί θα μπορούν να παραμείνουν στην ΕΕ για διάστημα 90 ημερών, συμπεριλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διότι είναι η Τουρκία που δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και όχι Κυπριακή Δημοκρατία την Τουρκία. Βεβαίως, η ΕΕ υποστηρίζει ότι δεν θα ήταν δυνατή μία λύση στη βάση των δύο χωριστών κρατών, διότι δεν είναι προς το συμφέρον ούτε των κατοίκων του νησιού αλλά ούτε και της ίδιας της ΕΕ. Όμως, όπως δήλωναν διπλωματικές πηγές, οι Βρυξέλλες δεν θα είχαν πρόβλημα να αποδεχθούν μία λύση ομοσπονδίας με συνομοσπονδιακό χαρακτήρα εφόσον αυτή θα είναι η συμφωνία των δύο μερών στο πλαίσιο μιας εκ περιτροπής εκπροσώπησης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Άλλωστε, όπως τόνιζαν, το 2008, ο τότε επίτροπος Αρμόδιος για θέματα Διεύρυνσης, Όλι Ρεν, είχε διευκρινίσει σχετικά με τη λύση του Κυπριακού ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να τετραγωνίσει τον κύκλο.

Οι αποσκευές του Προέδρου και θεμελιώδεις θέσεις

Όπως πληροφορούμαστε, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα μεταβεί στην Πενταμερή έχοντας στις αποσκευές του το ψήφισμα 2561 του Συμβουλίου Ασφαλείας, που προνοεί ότι η βάση λύσης είναι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία και τα ΜΟΕ για το άνοιγμα του αεροδρομίου της Τύμπου και του λιμανιού της Αμμοχώστου, με αντάλλαγμα την επιστροφή της περίκλειστης πόλης στους νόμιμους κατοίκους της για την ανάπτυξη κοινών δραστηριοτήτων. Βεβαίως, πιο ισχυρό είναι το ψήφισμα 3212 του ’74, που αναφέρεται στον σεβασμό της κυριαρχίας του ενιαίου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην άμεση έναρξη της διαδικασίας αποχώρησης όλων των ξένων στρατευμάτων. Τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνονται στο τελευταίο ψήφισμα του ΟΗΕ, γεγονός που αποκαλύπτει η διάβρωση που έχουν υποστεί μέσα από την ομοσπονδία και το πέρασμα του χρόνου οι θέσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, οι οποίες θα ήταν δυνατό να αποτελέσουν αποτρεπτική ασπίδα ως προς τους στόχους της Τουρκίας για τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όλα αυτά τα χρόνια, το αντίθετο συνέβη. Δηλαδή, υποχωρώντας η ελληνοκυπριακή πλευρά, υιοθέτησε αρχικά την πρώτη τουρκική θέση της ομοσπονδίας και ακολούθως τη δεύτερη τουρκική θέση της χαλαρής ομοσπονδίας, την οποία μετατρέπει σήμερα σε σημαία υπό το πρόσχημα ότι η Άγκυρα διεκδικεί τη συνομοσπονδία. Εάν ο Πρόεδρος δεν θέλει να φύγει από τις συνομιλίες με ακρωτηριασμένη Κυπριακή Δημοκρατία, δεν θα πρέπει να θέσει επί τάπητος μόνο το τελευταίο ψηφίσματα του Οργανισμού Ην. Εθνών αλλά και το 3212, καθιστώντας σαφές ότι δεν θα συζητήσει νέες ιδέες που αποκλίνουν από το 3212 και που έχουν ως στόχο τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, που είναι κράτος μέλος των Ην Εθνών, το οποίο τελεί υπό τουρκική κατοχή, και κράτος-μέλος της ΕΕ όπως το Πρωτόκολλο 10 καθορίζει. Εφόσον οι Τούρκοι εγείρουν θέμα διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία θεωρούν εκλιπούσα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα πρέπει να θέσει θέμα για την αναγνώριση από την Τουρκία όπως καθορίζει η Χάρτα των Ην. Εθνών, τα ψηφίσματα 541 και 550, καθώς και η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, που συνιστά τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου. Και καθιστά σαφές ότι η Τουρκία, εάν θέλει να προχωρήσει η ενταξιακή της διαδικασία, θα πρέπει να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και όχι η Κυπριακή Δημοκρατία το ψευδοκράτος ως ισότιμο συνιστών κράτος παρέχοντάς του μάλιστα ισότιμη κυριαρχία, νομιμοποιώντας έτσι την κατοχή και ακυρώνοντας, ταυτοχρόνως, το άρθρο 2 παράγραφος 4 του χάρτη των Ην. Εθνών, που απαγορεύει την αποδοχή και την αναγνώριση οποιασδήποτε Αρχής ή κράτους ως αποτέλεσμα της χρήσης βίας και δη των όπλων. Ιδού, λοιπόν, που υπάρχουν λύσεις και θέσεις, τις οποίες από κοινού Αθήνα και Λευκωσία θα πρέπει να θέσουν στην Πενταμερή ως θεμελιώδεις βάσεις διαλόγου με την Τουρκία, η οποία, εάν δεν τις δεχτεί, τότε θα είναι πρόδηλον ότι δεν σέβεται ούτε τα Ην. Έθνη, ούτε την ΕΕ. Άρα δεν θέλει λύση, αλλά τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την υποταγή της στο γεωπολιτικό σύστημα ασφάλειας της Άγκυρας. Θα πρέπει έτσι να τεθεί και ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ ενώπιον των ευθυνών του ως θεματοφύλακας του Διεθνούς Δικαίου. Διότι, δεν έχει καμία εξουσιοδότηση και από κανένα Όργανο να ενεργήσει αντίθετα με τη Χάρτα των Ην. Εθνών και των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Εάν Αθήνα και Λευκωσία δεν ενεργήσουν τοιουτοτρόπως, τότε θα δώσουν πεδίο στην Τουρκία είτε για να γλιστρήσει των ευθυνών της είτε, χειρότερα, για να μας στήσει στον τοίχο.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων