Βρετανικό «lockdown» ενόψει Πενταμερούς

Η αποφυγή της οποιασδήποτε αναφοράς στη «Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία» εκ μέρους του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών Ντόμινικ Ράαμπ κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο, την Πέμπτη, επιβεβαίωσε αυτό που γράφεται εδώ και καιρό. Ότι, δηλαδή, οι Βρετανοί, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις τουρκικές απαιτήσεις, βολιδοσκόπησαν και πίεσαν την ε/κ πλευρά στην αποδοχή άλλων μορφών λύσης, και συγκεκριμένα μοντέλου συνομοσπονδίας. Το tweet του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών μετά τη συνάντηση με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη είναι ενδεικτικό: «Επαναλαμβάνουμε τη στήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου και προτρέπουμε σε μιαν ανοιχτή και ευέλικτη προσέγγιση στις συζητήσεις επίλυσης του Κυπριακού». Για ποιο λόγο όμως οι Βρετανοί δεν επιμένουν στην, ούτως ή αλλιώς δικής τους έμπνευσης, λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας; Τι είναι αυτό που φέρνει ακόμα πιο κοντά το Λονδίνο με την Άγκυρα;

Οικονομικά deal μετά το Brexit

Πριν από την επίσημη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, Άγκυρα και Λονδίνο υπέγραψαν στις 29 Δεκέμβριο 2020 μια ιστορική εμπορική συμφωνία, την οποία, μάλιστα, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε ως την πιο σημαντική εμπορική συμφωνία της Τουρκίας από την τελωνειακή ένωση του 1995 με την ΕΕ. «Με το θέλημα του Αλλάχ μπαίνουμε σε μια νέα φάση, στην οποία θα ωφεληθούν τόσο η Τουρκία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο», δήλωσε ο Πρόεδρος Ερντογάν.

Πριν από τη συμφωνία, η Υπουργός Εμπορίου του Ηνωμένου Βασιλείου Λιζ Τρας είπε ότι ελπίζει να ακολουθήσουν «ρυθμίσεις χωρίς δασμούς, που θα βοηθήσουν στην υποστήριξη της εμπορικής μας σχέσης (με την Τουρκία)» , προσθέτοντας ότι η επερχόμενη συμφωνία θα «παρέχει βεβαιότητα για χιλιάδες θέσεις εργασίας σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο στη μεταποίηση, βιομηχανίες αυτοκινήτων και χάλυβα». Σύμφωνα με τουρκικά και Βρετανικά ΜΜΕ, η συμφωνία εξασφαλίζει υφιστάμενους εμπορικούς δεσμούς αξίας 25,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ το 2019, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών της Τουρκίας στο Ηνωμένο Βασίλειο - οι οποίες είναι ως επί το πλείστον πολύτιμα μέταλλα, οχήματα, υφάσματα και ηλεκτρικός εξοπλισμός. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Βρετανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγικός εταίρος της Τουρκίας, μετά τη Γερμανία.

Γεωπολιτικές συγκλίσεις

Είναι γνωστό πως, πέρα από τους εμπορικούς δεσμούς, οι δύο χώρες έχουν αναπτύξει ισχυρές σχέσεις την τελευταία δεκαετία και σε άλλα γεωπολιτικά ζητήματα . Η Βρετανία υπήρξε από τις ελάχιστες χώρες που διατράνωσε ανοικτά στην Τουρκία τη συμπάθειά της μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, την οποία επέκρινε ως «επίθεση κατά της δημοκρατίας της Τουρκίας», την ώρα που άλλα κράτη της ΕΕ, ακόμα και οι ΗΠΑ, κρατούσαν αποστάσεις .

Καθίσταται σαφές ότι η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ επιτρέπει στο Λονδίνο να ευθυγραμμιστεί ακόμη περισσότερο με την Τουρκία, τη στιγμή που άλλες χώρες του ΝΑΤΟ προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν το ΝΑΤΟ ως όπλο για να πιέσουν την Τουρκία. Σε σύγκριση με άλλα ισχυρά δυτικά κράτη, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σαφώς ο πιο στενός και πιο δεκτικός σύμμαχος της Τουρκίας, η οποία δημιουργεί το πλαίσιο για να δημιουργήσουν μιαν ακόμη ισχυρότερη συμμαχία. Όπως σημειώνει το τουρκικό πρακτορείο Anadolu, με τη Βρετανία να είναι πλέον απαλλαγμένη από τις ευρωπαϊκές της δεσμεύσεις, η Τουρκία θα θεωρηθεί περαιτέρω ως βολικός σύμμαχος, δεδομένης της γεωστρατηγικής της σημασίας κοντά στην Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο, και την ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Στρατιωτικές συνέργειες

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας με τη νέα διακυβέρνηση Μπάιντεν δεν ξεκίνησαν με τους καλύτερους οιωνούς. Αυτήν την εβδομάδα ο Υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας Σουλεϊμάν Σοϋλού κατηγόρησε την Αμερική ότι κρύβεται πίσω από την οργάνωση FETO του εξόριστου Ιμάμη Γκιουλέν και το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Αντιδρώντας, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σημείωσε πως «αυτές οι τοποθετήσεις και άλλοι αβάσιμοι και ανεύθυνοι ισχυρισμοί για ευθύνη των ΗΠΑ σε γεγονότα στην Τουρκία δεν συνάδουν με το καθεστώς της Τουρκίας ως συμμάχου του ΝΑΤΟ και στρατηγικού εταίρου των Ηνωμένων Πολιτειών». Η επίκληση του ΝΑΤΟ είχε σαφώς στρατιωτικές προεκτάσεις και κανείς δεν πρέπει να λησμονεί πόσο ενόχλησαν οι πρόσφατες κυρώσεις των ΗΠΑ προς την Τουρκία και η «εκδίωξή» της από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35. Η Άγκυρα αναγκαστικά ψάχνει πλέον εναλλακτικές αγορές οπλικών συστημάτων με προτεραιότητα όμως στο γηγενές πρόγραμμα TF-X της Turkish Aerospace για μια νέα γενιά αεροσκαφών. Αναλυτές τονίζουν πως η ανάπτυξη ενός εγχώριου μυστικού αεροσκάφους μάχης είναι μια φιλόδοξη δέσμευση για οποιαδήποτε χώρα, αλλά το TF-X αντιμετωπίζει επιπλέον εμπόδια, πέρα από το τεράστιο κόστος και την πολυπλοκότητα που σχετίζεται με το πρόγραμμα. H Turkish Aerospace Industry κέρδισε το συμβόλαιο για την ανάπτυξη του αεροσκάφους το 2015. Τον Οκτώβριο του 2018, η ΤAI επέλεξε τον κινητήρα General Electric F110 για να τροφοδοτήσει το νέο μαχητικό, με τον ίδιο κινητήρα που η Τουρκία συναρμολόγησε ήδη με άδεια τα δικά της F-16.

Η κατάρρευση όμως των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας καθιστά λιγότερο πιθανή τη μεταφορά μιας τέτοιας τεχνολογίας. Αντ' αυτού, η Άγκυρα ίσως χρειαστεί να κοιτάξει αλλού για να ασφαλίσει κινητήρες για το TF-X. Όπως παρατηρούν ειδικοί σε θέματα ασφάλειας και άμυνας, ίσως η πιο προφανής επιλογή θα ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο, αν και η Rolls-Royce έχει ήδη συγκρουστεί με τις τουρκικές Αρχές σχετικά με τη μεταφορά ευαίσθητων τεχνολογιών και δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που σχετίζονται με το TF-X. Ωστόσο, τον Δεκέμβριο του 2019 η Τουρκία επικοινώνησε ξανά με το Ηνωμένο Βασίλειο, και ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε ότι η κυβέρνηση ήθελε να προχωρήσει με την προγραμματισμένη συνεργασία της.

Μιλώντας τον περασμένο Ιανουάριο, ο Σερ Ντόμινικ Τσίλκοτ, Βρετανός Πρέσβης στην Τουρκία, φάνηκε να υποδηλώνει ότι μια βρετανική επιλογή κινητήρα ήταν ακόμα στο τραπέζι: «Η θέση μας είναι αρκετά σαφής και ελπίζουμε ότι η Τουρκία θα κοιτάξει στο μέλλον τούς συμμάχους της στο ΝΑΤΟ, καθώς ο Βρετανός πρέσβης κοιτάζει στο Ηνωμένο Βασίλειο, για διεθνείς συνεργασίες αμυντικής βιομηχανίας, και όχι στη Ρωσία», είπε στα μέλη της Ένωσης Διπλωματικών Ανταποκριτών, σύμφωνα με τη «Χουριέτ». «Η βρετανική κυβέρνηση ελπίζει ότι η Rolls-Royce θα είναι η εταιρεία που συνεργάζεται με Τούρκους συνεργάτες για τον σχεδιασμό και την κατασκευή κινητήρων σε αυτό το έργο», πρόσθεσε.

Η διαχρονικότητα του Σουέζ

Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί την Τουρκία για να διατηρήσει την επιθυμητή περιφερειακή του επιρροή. Η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον έχει ήδη επιδιώξει να διατηρήσει την επιρροή της στην εξωτερική πολιτική μέσω άλλων παραδοσιακών συμμάχων, όπως το Μπαχρέιν, όπου έχει μια βασική ναυτική βάση που βοηθά τη Βρετανία να προβάλει στρατιωτική επιρροή στη Μέση Ανατολή. Η εξασφάλιση εταιρικής σχέσης με την Τουρκία θα δώσει στη Βρετανία περαιτέρω ώθηση για να διατηρήσει την επιρροή σε αυτές τις περιοχές.

Όπως εκτιμούν αναλυτές, αυτό θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ της Άγκυρας και του Λονδίνου στην Ανατολική Μεσόγειο. Συγκεκριμένα, η Βρετανία βλέπει πλέον την Τουρκία ως χρήσιμο σύμμαχο σε αυτήν την προσπάθεια, καθώς μπορεί να επιδιώξει να ελέγξει και να ασκήσει επιρροή στις θαλάσσιες εμπορικές λωρίδες μέσω του καναλιού του Σουέζ. Αυτό είναι μέρος της επιθυμίας της Βρετανίας να αναβιώσει μέρος του γεωπολιτικού ελέγχου που είχε στο παρελθόν, ιδίως στη Μέση Ανατολή και στην Αίγυπτο, ενώ εξακολουθεί να φιλοξενεί την εσαεί στρατιωτική παρουσία της στην Κύπρο. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που το 1878 οι Οθωμανοί πούλησαν, χωρίς ιστορικές τύψεις και συναισθηματικούς δεσμούς, την Κύπρο στη Μεγάλη Βρετανία. Ήταν τότε που άνοιγε η Διώρυγα του Σουέζ και άλλαζε το ευρύτερο γεω-οικονομικό παιχνίδι. Όπως και σήμερα το εμπόριο προς τις ασιατικές αγορές είναι ζωτικής σημασίας για το Ηνωμένο Βασίλειο στην μετά Βrexit εποχή και η Κύπρος εξακολουθεί να είναι το πρώτο λιμάνι απέναντι στο Σουέζ. Όλα τα πιο πάνω θα έπρεπε να τα γνωρίζουν πολύ καλά Λευκωσία και Αθήνα, την ώρα που οι Βρετανοί προσπαθούν να «εμβολιάσουν» την Πενταμερή με νέες ιδέες περί συνομοσπονδίας.