Αγωγός EastMed εναντίον όλων

Μια περίεργη περιρρέουσα ατμόσφαιρα για τoν κοινό θεωρητικά ενεργειακό σχεδιασμό Αθήνας-Λευκωσίας προκάλεσαν τα όσα γράφτηκαν και ειπώθηκαν δημόσια αυτήν την εβδομάδα για το μέλλον του αγωγού EastMed. Αφορμή στάθηκε το δημοσίευμα της περασμένης εβδομάδας από το «Βήμα των Αθηνών», το οποίο έκανε λόγο για εναλλακτικές ιδέες μεταφοράς των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου στην Αίγυπτο και από εκεί με αγωγό προς Ελλάδα, αφήνοντας μάλιστα να εννοηθεί ότι η Λευκωσία είναι προβληματισμένη για το ενδεχόμενο παράκαμψής της. Το τραγικό είναι πως, στο άκουσμα της είδησης, οι μέχρι πρότινος πολέμιοι του αγωγού EastMed έσπευσαν υποκριτικά να εκφράσουν ανησυχίες για την κατάρρευση της πολιτικής των τριμερών ενεργειακών συμμαχιών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι ο ίδιος αγωγός, τον οποίο διάφοροι «ειδικοί», ακαδημαϊκοί και μη, θεωρούν εξ αρχής μη βιώσιμο, μηδενίζοντας τις όποιες μελέτες βιωσιμότητας. Είναι τον ίδιο αγωγό εν τω μεταξύ που θεωρεί ως κόκκινο πανί η Τουρκία και έσπευσε να υπογράψει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Σύμφωνα, πάντως, με το συγκεκριμένο αθηναϊκό δημοσίευμα, ο νέος αγωγός θα ξεκινά μεν από το γιγαντιαίο κοίτασμα «Λεβιάθαν» στο Ισραήλ και, ακολούθως, αντί να περνά μέσα από την Κύπρο, θα κατευθύνεται προς Αίγυπτο και έπειτα θα ανεβαίνει προς την Κρήτη διερχόμενος από την περιοχή της οριοθετημένης ελληνοαιγυπτιακής ΑΟΖ. Στη συνέχεια, συνεχίζει το άρθρο, τα πλοία μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) θα μπορούν να μεταφέρουν το αέριο μέσω ενός «εικονικού» (virtual) αγωγού είτε προς την Αλεξανδρούπολη είτε προς άλλα σημεία, με τελικό προορισμό την Ευρώπη. Η ιδέα, έλεγε το «Bήμα», μεταβιβάστηκε από τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αλ Σίσι στον Μητσοτάκη, ο οποίος ανέλαβε να ενημερώσει τους Αναστασιάδη και Νετανιάχου.

Πρώτες ασάφειες

Έπρεπε όμως να περάσουν λίγες ημέρες προκειμένου να φουντώσει η συζήτηση και να αραιώσει η «ομίχλη» για το ποιο ακριβώς υπήρξε το παρασκήνιο. Τις πρώτες ημέρες δεν υπήρξε καμία επιβεβαίωση του σεναρίου αυτού από πλευράς Αθήνας-Τελ Αβίβ και Καΐρου Το βάρος έπεσε στη Λευκωσία για να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τις εικασίες, υπό το βάρος των πιέσεων και της αντιπολίτευσης. Η εφημερίδα «Χαραυγή» του ΑΚΕΛ στις 3 Μαρτίου 2021 είχε ως κύριο τίτλο «Μπάζουν νερά οι τετραμερείς - Ο EastMed θα περνά από την Αίγυπτο», με υπότιτλο «Ενοχλημένη η Λευκωσία από τη νέα ιδέα Μητσοτάκη».

Την ίδια ημέρα ήρθε η διάψευση από το στρατόπεδο της Κυβέρνησης, που ξεκαθάρισε ότι «δεν έχει αλλάξει ο προγραμματισμός ή τα σχέδια για την όδευση του EastMed». Τελικά, ήταν ιδέα του Μητσοτάκη ή του Αλ Σίσι; Το πρώτο ζητούμενο επομένως ήταν, εάν, όντως, η εναλλακτική πρόταση ήταν ιδέα των Αιγυπτίων ή προήλθε από αλλού. Υπάρχουν πάντως και πληροφορίες ότι οι «νέες ιδέες» δεν προήλθαν από την Αίγυπτο, αλλά από το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Σε κάθε περίπτωση, είναι γεγονός ότι, κατά την επίσκεψη του κ. Μητσοτάκη στο Ισραήλ στις 8 Φεβρουαρίου, μετά τη Λευκωσία, ο κ. Νετανιάχου έκανε λόγο για «καινοτόμες ιδέες» που του μετέφερε ο Έλληνας Πρωθυπουργός για τα ενεργειακά. Επομένως, δεν αποκλείεται να ενημερώθηκε από πριν και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας για το ίδιο θέμα.

Τοποθέτηση Αθήνας και Χριστοδουλίδη

Κληθείσα την Πέμπτη να σχολιάσει δημοσίευμα ότι ο Αλ Σίσι πρότεινε στον Κ. Μητσοτάκη αλλαγή όδευσης του EastMed και παράκαμψη της Κύπρου, η Ελληνίδα κυβερνητική εκπρόσωπος Αριστοτελία Πελώνη τόνισε πως «πιθανές συζητήσεις και σχέδια ανάμεσα σε Ισραήλ και Αίγυπτο είναι συμπληρωματικά στα υφιστάμενα σχήματα».

Από την πλευρά του, ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, όταν ρωτήθηκε για το θέμα, εξήγησε πως ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έκανε μια συζήτηση με τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου, η οποία οδήγησε σε κοινές διαπιστώσεις και δεν υπάρχει περαιτέρω συζήτηση του θέματος. «Δεν υπάρχει ως ιδέα αυτή η προοπτική», δήλωσε εμφαντικά, προσθέτοντας, ωστόσο, πως, και εάν υπήρχε, «δεν το βλέπουμε αρνητικά».

Παράλληλα, οι Τούρκοι άρχισαν ήδη στο διαδίκτυο να αντιδρούν, αφού ένα τέτοιο σενάριο, όπως και ο EastMed, αφήνει εκτός ενεργειακού παιχνιδιού την Άγκυρα. Διπλωματικές πηγές από την Ελλάδα εκτιμούσαν πως, εάν εξεταστούν άλλες επιλογές έναντι του East Med, αυτό θα αφήσει εκτεθειμένη την Τουρκία, που θεωρεί ότι ο αγωγός περνά από την υφαλοκρηπίδα της στην Ανατολική Μεσόγειο και άρα χρειάζεται την έγκρισή της.

Τουρκική σπέκουλα πάνω στην ασάφεια

Απ’ όλα τα πιο πάνω, κάποιος μπορεί να εικάσει ότι στις συνεννοήσεις Αθήνας-Λευκωσίας με τους περιφερειακούς εταίρους υπάρχει «χαλασμένο τηλέφωνο». Τουλάχιστον αυτή η εικόνα προβάλλεται, όσο και αν το θέμα θεωρείται παραδοσιακά ταμπού και δεν αναδεικνύεται πολλές φορές. Η ουσία είναι πως ο μη ξεκάθαρος ενεργειακός σχεδιασμός και οι σπασμωδικές κινήσεις από την Αθήνα είναι απότοκο της αμφιλεγόμενης συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου τον Αύγουστο του 2020, που περιορίστηκε ορισμένες μοίρες δυτικά του 28ου Μεσημβρινού. Αναλυτές εκτιμούν ότι η συμφωνία εκείνη δημιούργησε αρνητικό προηγούμενο ως προς την επήρεια των υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ των νησιών, πράγμα που η Άγκυρα εκμεταλλεύεται. Ήδη η εφημερίδα «Καθημερινή» στην Ελλάδα αποκάλυψε ότι στις 18 Φεβρουαρίου γνωστοποιήθηκε η προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού για εκχώρηση αδειών ερευνών για υδρογονάνθρακες από την Αιγυπτιακή Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου EGAS, όπου υπήρχε οικόπεδο στη γραμμή την οποία διεκδικεί ως εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας της η Τουρκία.

Η Άγκυρα δεν έχασε χρόνο και έσπευσε άμεσα να κεφαλαιοποιήσει την ασάφεια που δημουργήθηκε. Ο ίδιος ο Τσαβούσογλου κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Γεωργιανό ομόλογό του Davit Zalkaliani έκανε δημόσια άνοιγμα προς την Αίγυπτο, λέγοντας: «Με βάση την πορεία των σχέσεών μας, θα μπορούσαμε μετά από διαπραγματεύσεις να υπογράψουμε μία συμφωνία με την Αίγυπτο περί θαλάσσιων ζωνών». Προχωρώντας ένα βήμα πάρα πέρα, αναγνώρισε το γεγονός ότι η Αίγυπτος στη συμφωνία μερικής οριοθέτησης, που υπέγραψε με την Ελλάδα, σεβάστηκε την «τουρκική υφαλοκρηπίδα», ανατολικά του 28ου παράλληλου. «Κι αυτό το δείχνουν και οι σεισμικές έρευνες εντός της υφαλοκρηπίδας της, χωρίς να υπεισέρχεται στη δική μας υφαλοκρηπίδα, και οι αδειοδοτήσεις τις οποίες παρέχει. Αυτό δείχνει ότι σέβεται την υφαλοκρηπίδα μας και αυτό το καλωσορίζουμε θετικά. Ως δύο χώρες με τα μεγαλύτερα σύνορα και ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο, μπορούμε να διαπραγματευτούμε το ζήτημα των θαλάσσιων ζωνών και να υπογράψουμε μια συμφωνία μεταξύ μας στο μέλλον, με βάση την πορεία των σχέσεών μας», δήλωσε ο Τούρκος ΥΠΕΞ.

Διπλωματικές πηγές από την Ελλάδα εκτιμούν πως η Αίγυπτος είναι η μοναδική κερδισμένη από αυτό το σενάριο, καθώς το συγκεκριμένο οικόπεδο θα ανήκει στην Αίγυπτο είτε στο σενάριο της αποδοχής της τουρκικής θέσης για οριοθέτηση με βάση τη μέση γραμμή μεταξύ των ακτών της Τουρκίας και της Αιγύπτου, είτε με επέκταση της συμφωνίας Ελλάδας - Αιγύπτου προς τα ανατολικά.

Ξεκαθάρισμα σκοπών και στόχων

Υπάρχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία αύριο, κατά την επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στη Λευκωσία, να σταλούν τα αναγκαία μηνύματα και, αν χρειαστεί, να γίνουν κάποιες δημόσιες δηλώσεις για να ξεκαθαρίσει η όλη κατάσταση. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, στην Κύπρο θα βρίσκονται αυτήν την εβδομάδα και Ισραηλινοί αξιωματούχοι, με τους οποίους θα συζητηθούν και ζητήματα ενέργειας. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχασε πολύτιμο χρόνο προκειμένου να αποφασίσει τον τρόπο με τον οποίο θέλει να αξιοποιήσει τον φυσικό της πλούτο. Από τη μια ο φόβος των τουρκικών αντιδράσεων, από την άλλη η πανδημία του κορωνοϊού και η πτώση των διεθνών τιμών πετρελαίου/φυσικού αερίου εξαφάνισαν από τον δημόσιο διάλογο τα ζητήματα εμπορικής εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων της ΑΟΖ. Ασχέτως αν οι διαρροές για νέα εναλλακτικά σενάρια που παρακάμπτουν τον EastMed ευσταθούν ή όχι, το μάθημα είναι πως η Κύπρος δεν μπορεί και δεν πρέπει να βασίζεται σε κανέναν για την αξιοποίηση των φυσικών της πόρων. Η κάθε χώρα κοιτάζει το δικό της εθνικό-οικονομικό συμφέρον και η συνεννόηση Ισραήλ-Αιγύπτου για μεταφορά του «Λεβιάθαν» στο Ιτκού για υγροποίηση αυτό καταδεικνύει. Επομένως, μέχρι να ξεκινήσει το τρένο του EastMed, αξίζει να ρίξουμε μια δεύτερη, πιο σοβαρή, ματιά στο ενδεχόμενο κατασκευής τερματικού σταθμού στην Κύπρο. Η ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά μπορεί να περνάει μια περίοδο αβεβαιότητας, ωστόσο οι ασιατικές αγορές συνεχίζουν να «διψούν» για Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο. Έχει σημασία η δήλωση που έκανε πριν από λίγες μέρες ο Αμερικανός Πρέσβης στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ. Όταν ρωτήθηκε για τους ενεργειακούς διαδρόμους, επεσήμανε πως «οι αγορές θα αποφασίσουν ποιες επιλογές είναι βιώσιμες».