Υγεία

Η εξήγηση για τα λανθασμένα rapid tests

Διαψεύδει ισχυρισμούς περί ελαττωματικών rapid tests το Υπουργείο Υγείας - Η επιστημονική εξήγηση γιατί βγαίνουν θετικά δείγματα ενώ δεν είναι, από τον Δρα Πάνο

Σάλος έχει ξεσπάσει μετά τη διαπίστωση λανθασμένων αποτελεσμάτων σε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό rapid tests που διενεργήθηκαν σε σχολείο της Λεμεσού. Βέβαια, η εν λόγω περίπτωση δεν ήταν η μόνη, καθώς στην αντίληψή μας υπέπεσαν και άλλες παρόμοιες υποθέσεις με rapid tests να εντοπίζονται θετικά και ακολούθως σε δεύτερη εξέταση με την ίδια μέθοδο να είναι αρνητικά ή ακόμα και σε τρίτη εξέταση με τη μέθοδο του PCR να είναι επίσης αρνητικά. Το γεγονός αυτό γέννησε, όπως ήταν φυσικό, ανησυχίες όσον αφορά την αξιοπιστία της νέας παρτίδας rapid tests που έφτασαν στη χώρα μας. Υπενθυμίζεται ότι αρχικά, όταν είχε ληφθεί η απόφαση να μην είναι υποχρεωτική η επαλήθευσή τους όταν βγαίνουν θετικά, το ποσοστό συνάφειάς τους σε σχέση με τα επαναληπτικά PCR που διενεργούνταν ήταν πολύ μεγάλο, ενώ τώρα βλέπουμε συχνά-πυκνά περιπτώσεις όπου τα αποτελέσματα των τεστ δεν συνάδουν μεταξύ τους. Από πλευράς του το Υπουργείο Υγείας διαψεύδει τα περί ελαττωματικής παρτίδας, τονίζοντας πως όλα τα τεστ που εισάγει η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές. Γιατί, όμως, παρατηρούνται αυτά τα φαινόμενα με τα λανθασμένα τεστ; Ο καθηγητής Παθολογίας Δρ Γιώργος Πάνος μιλά στη «Σημερινή» και δίνει την επιστημονική εξήγηση γιατί ένα θετικό τεστ σε επαναληπτικούς ελέγχους μπορεί να βγει αρνητικό.

«Κανένα τεστ δεν έχει 100% ευαισθησία»

Σε δηλώσεις της στη «Σ» και κληθείσα να σχολιάσει το περιστατικό με τα λανθασμένα τεστ σε σχολείο της Λεμεσού, η Συντονίστρια Προγράμματος Πληθυσμιακού Ελέγχου του Υπουργείου Υγείας, Καρολίνα Στυλιανού, εξήγησε πως οι κινητές μονάδες έχουν οδηγίες και ειδικά στα σχολεία να επαναλαμβάνουν τα τεστ σε περίπτωση που δεν είναι ξεκάθαρο το αποτέλεσμα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως είπε, η κινητή μονάδα έδειξε υπερβάλλοντα ζήλο και αποφάσισε να επαναλάβει τα τεστ και τότε επιβεβαιώθηκε ότι ήταν αρνητικά.

Ερωτηθείσα σχετικά με τον αριθμό και τη συχνότητα των περιπτώσεων που διαπιστώνεται ότι θετικά τεστ στην επαλήθευση αρνητικοποιούνται, η κ. Στυλιανού ανέφερε πως πρόκειται για έναν πολύ μικρό αριθμό. Υπάρχει, συνέχισε, ένα ποσοστό που βγαίνουν θετικά ενώ δεν είναι. «Γι’ αυτό και δίνεται η ευχέρεια στους πολίτες στις περιπτώσεις που έχουν θετικό αποτέλεσμα, αλλά κρίνουν ότι δεν ήρθαν σε επαφή ή ότι δεν θεωρούν αληθές το αποτέλεσμα, να μπορούν να απευθύνονται στο Υπουργείο Υγείας για να ζητούν επαλήθευση με δωρεάν PCR τεστ».

Σύμφωνα με την κ. Στυλιανού, όλα τα τεστ ανεξαιρέτως, ακόμα και το PCR, μπορεί να έχουν λανθασμένα ή και ψευδώς αρνητικά ή ψευδώς θετικά αποτελέσματα, γιατί κανένα τεστ δεν έχει 100% ευαισθησία. Σίγουρα, συνέχισε, δεν ανιχνεύονται όλοι όταν έχουν χαμηλό ιικό φορτίο.

Δώρο μισό εκατ. τεστ από την ΕΕ

Το rapid, όπως τόνισε η κ. Στυλιανού, είναι ένα εργαλείο που μπορεί να εντοπίσει τα θετικά τεστ στην κοινότητα και η χώρα μας το αξιοποιεί στον υπέρτατο βαθμό. Μάλιστα, όπως είπε, το πρόγραμμα που «τρέχει» στην Κύπρο επιβραβεύεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού την ερχόμενη εβδομάδα θα παραλάβουμε ως δώρο μισό εκατομμύριο rapid tests που θα καλύψουν τον μισό πληθυσμό της χώρας μας. «Δεν υπάρχει άλλη ευρωπαϊκή χώρα που να έλαβε τέτοιο αριθμό δωρεάν τεστ αξίας εκατομμυρίων ευρώ ως επιβράβευση από την ΕΕ», πρόσθεσε.

Η κ. Στυλιανού, κληθείσα να σχολιάσει τις πληροφορίες που κάνουν λόγο για ελαττωματικά τεστ, τόνισε κατηγορηματικά πως δεν υπάρχει καμία ελαττωματική παρτίδα. Τα rapid εισάγονται από το Υπουργείο βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και περνούν από τους απαραίτητους ελέγχους. Τέλος, ερωτηθείσα κατά πόσον υπάρχουν σκέψεις ώστε να γίνει ξανά υποχρεωτική η επαλήθευση των θετικών rapid tests με PCR, η κ. Στυλιανού εξήγησε πως αυτές οι αποφάσεις λαμβάνονται από τη συμβουλευτική επιτροπή, η οποία ορίζει τι σημαίνει κρούσμα έχοντας υπόψη διάφορες παραμέτρους.

Η επιστημονική εξήγηση για τα «λάθη»

Την επιστημονική εξήγηση για τα λανθασμένα τεστ έδωσε, μιλώντας στη «Σ», ο Δρ Γιώργος Πάνος. Σύμφωνα με τα όσα μας είπε, αυτό θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα μίας σειράς από διαφορετικά ενδεχόμενα: «Υπάρχει διαφορά με τα rapid tests τα οποία ενδεχομένως να είναι και διαφορετικής εταιρείας. Εάν όμως είναι από την ίδια εταιρεία και ίδιας σειράς/κωδικού κατασκευής, τότε μπορεί να υπάρχει κάποια διαφορά στον τρόπο/τεχνική που γίνεται η εξέταση από το άτομο που την κάνει». Μετά, όπως είπε, έχουμε και την περίπτωση που βγαίνει ένα rapid test θετικό και στο PCR είναι αρνητικό. «Σε αυτήν την περίπτωση, κάποιος μπορεί να ‘‘κολλήσει’’ τον ιό και να θετικοποιηθεί σε PCR (δηλαδή προσδιορίζεται χαμηλός αριθμός Ct στο PCR) και μία δυο μέρες μετά να βγάλει θετικό το Rapid Ag test. Συνήθως το PCR αρνητικοποιείται (δηλαδή προσδιορίζεται υψηλός αριθμός Ct στο PCR) σε 8-12 μέρες -κυρίως σε άτομα με ήπια βαρύτητα νόσησης-, ενώ το rapid test μπορεί να παραμένει για μικρό διάστημα ακόμα θετικό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιες φορές η αντιγονικότητα κρατάει παραπάνω καιρό με αποτέλεσμα τα rapid να καθυστερούν να αρνητικοποιηθούν σε σχέση με το PCR όπως μεταφράζεται βάσει Ct στην εξέταση PCR. Σε περίπτωση που αυτό ισχύει η εξέταση αντισωμάτων για τον ιό SARS-CoV-2 θα απόβαινε θετική».

Όπως εξηγεί ο Δρ Πάνος, όσο περνά ο καιρός με εφαρμογή μέτρων και διαδοχικών ανά εβδομάδα Rapid Ag tests ο περισσότερος πληθυσμός ελέγχεται και ο επιπολασμός μειώνεται (δηλαδή αρνητικοποιείται ο πληθυσμός και βρίσκουμε λιγότερους θετικούς στα τεστ) και όταν ο επιπολασμός πέσει χαμηλά, αναμένεται να βλέπουμε θετικά τεστ τα οποία στην πραγματικότητα δεν είναι θετικά (αυξάνεται το positive predictive value - PPV). Και αυτό είναι στατιστικό στοιχείο, τόνισε. Σε αυτές τις περιπτώσεις, στα «θετικά» με Rapid Ag τεστ άτομα μπορούν είτε να διενεργηθούν PCR τεστ και εάν είναι αρνητικά να επιστρέψουν στις εργασίες τους είτε να κάνουν για πληρέστερη διερεύνηση και ένα τεστ αντισωμάτων ώστε να διαφανεί εάν είναι υψηλός ο τίτλος αντισωμάτων, κάτι το οποίο είναι ένδειξη ότι ήταν πρόσφατα θετικά και αρνητικοποιήθηκε το PCR.

Όλα αυτά τα ενδεχόμενα, όπως είπε, προβλέπονταν και είχαν ληφθεί υπόψη κατά τον σχεδιασμό και τη διατύπωση στη σχετική εισήγηση που κατέθεσε ο ίδιος στη συμβουλευτική επιτροπή για το «Σχέδιο Νίκη», που προνοούσε να εξετάζεται όλος ο πληθυσμός έτσι ώστε με έναν χρονικό ορίζοντα γύρω στις 8-12 εβδομάδες να αρχίσει να υπάρχει ένας πολύ χαμηλός επιπολασμός στην κοινωνία και σε αυτό το σημείο να επιστρέφαμε στον δειγματοληπτικό έλεγχο με συνέχιση εφαρμογής προφυλακτικών μέτρων και του προγράμματος εμβολιασμών.

Ο Δρ Πάνος πρόσθεσε πως «δεν χάνουμε τίποτα ουσιώδες με τα πραγματικά και πιστοποιημένα ψευδώς θετικά rapid Ag tests αν υπάρχουν για ένα ενδιάμεσο διάστημα». Αντιθέτως, όπως είπε, βγαίνουμε κερδισμένοι γιατί τουλάχιστον δεν επιτρέπουμε στους πραγματικά θετικούς, που είναι πολύ περισσότεροι, να μεταδίδουν τον ιό στην κοινότητα. Αυτό, όμως, που πρέπει να γίνει είναι να επαναξιολογηθεί το σχέδιο που εφαρμόζεται σήμερα όταν διαπιστωθεί σημαντικά μειωμένος επιπολασμός, ώστε να επαληθεύεται ένας μεγάλος αριθμός rapid Ag tests με PCR και ταυτόχρονα να διενεργείται και τεστ αντισωμάτων. Επειδή δεν εφαρμόστηκε πλήρως το σχέδιο «ΝΙΚΗ» και δεν ελέγχονται όλοι οι εργαζόμενοι και όσοι πολίτες δραστηριοποιούνται στην κοινωνία για τις δουλειές τους και τα ψώνια, κάθε εβδομάδα, έχει διαμορφωθεί μια κοινωνία με δύο επιπολασμούς: η μια ελέγχεται τουλάχιστον μία φορά ή περισσότερες φορές ανά εβδομάδα με Rapid Age test, που εξ ορισμού παρουσιάζει χαμηλό έως πολύ χαμηλό επιπολασμό, και η άλλη κοινωνία σπάνια ελέγχεται και δεν τηρεί τον εβδομαδιαίο έλεγχο αντίστοιχα και αναμένεται να παρουσιάζει υψηλότερο επιπολασμό του ιού. Αυτή η κατάσταση δυσκολεύει την, με μεγαλύτερη ακρίβεια, αξιολόγηση και διαχείριση των συνολικών επιδημιολογικών δεδομένων ανά πάσα στιγμή».

Το «Σχέδιο Νίκη» δεν ήταν για πάντα

Όσον αφορά το «Σχέδιο Νίκη», ο εισηγητής του τόνισε πως δεν ήταν για πάντα. «Ήταν για 8-12 βδομάδες ώστε ακολούθως, και εφόσον διαπιστωνόταν πολύ χαμηλός επιπολασμός, να μπαίναμε σε μία άλλη διαδικασία πλέον. Είχε ημερομηνία επαναξιολόγησης και ημερομηνία λήξης όταν θα πετυχαίναμε. Το Σχέδιο είχε λάβει υπόψη όλα αυτά τα ενδεχόμενα και γι’ αυτό προτάθηκε όπως προτάθηκε αλλά τελικά κουτσουρεύτηκε». «Είχαμε πει να εξετάζεται όλος ο εργαζόμενος πληθυσμός και τελικά έγινε για κάποιο ποσοστό των εργαζομένων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρούνται δύο φαινόμενα: το πρώτο είναι ότι ο ίδιος κόσμος πάει και ελέγχεται πάνω από μία φορά την εβδομάδα με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ποσοστό των ατόμων που είναι διαπιστωμένα αρνητικοί και μας δίνουν μία ψεύτικη εικόνα ότι έχουμε χαμηλό επιπολασμό, ενώ στην πραγματικότητα δεν το έχουμε αυτό στο σύνολο του πληθυσμού μας, και το άλλο είναι ότι κάποιοι δεν ελέγχονται καθόλου. Αν ελέγχονταν όλοι ανά βδομάδα θα είχαμε μία ομοιογενή και αντιπροσωπευτική εκτίμηση για όλον τον πληθυσμό», κατέληξε ο Δρ Πάνος.