Ο αντίκτυπος της Covid-19 ένα χρόνο μετά το πρώτο κρούσμα

Ένα χρόνο από την ημέρα που πρωτοεμφανίστηκε ο κορωνοϊός στην Κύπρο κλείνουμε την ερχόμενη Τρίτη, 9 Μαρτίου 2021. Η αντίστοιχη περσινή ημερομηνία ήταν η ημέρα που επιβεβαιώθηκε το πρώτο κρούσμα της Covid-19 στη χώρα μας, ενώ λίγες ημέρες αργότερα η ανοδική πορεία των κρουσμάτων ανάγκασε την Κυβέρνηση να θέσει σε ισχύ τα πρώτα αυστηρά μέτρα, που περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων. Ένα χρόνο μετά, ακόμα μετράμε σημάδια, ενώ παράλληλα ανοίγουν νέες πληγές, αφού τα περιοριστικά μέτρα συνεχίζουν να υφίστανται. Ένα χρόνο μετά, λοιπόν, ο πραγματικός αντίκτυπος της πανδημίας στην κυπριακή οικονομία και τις εγχώριες επιχειρήσεις διαφαίνεται από τα αρνητικά αποτελέσματα του 2020. Τα στοιχεία δείχνουν ύφεση ύψους 4,5%, με την απώλεια του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της κυπριακής οικονομίας το 2020 να ανέρχεται στο €1,10 δισεκατομμύριο, ενώ την ίδια ώρα καταγράφεται και αύξηση της ανεργίας, η οποία το υπό αναφοράν έτος «έκλεισε» στο 7,6%. Όσο για τις επιχειρήσεις, αρκετές -αν όχι οι πλείστες- ένα χρόνο μετά βρίσκονται στον αναπνευστήρα, με την ελπίδα ότι το συντομότερο δυνατό όλοι οι κλάδοι της οικονομίας θα επανεκκινήσουν.

Το σημείο μηδέν

Όλα ξεκίνησαν όταν ο κορωνοϊός πάτησε Κύπρο στις 9 Μαρτίου 2020, ενώ μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στη χώρα μας έφτασε τα 21. Η κάθοδος του ιού στο νησί, καθώς και η έξαρση της πανδημίας ανά το παγκόσμιο και κυρίως στην Ευρώπη, ανάγκασαν την Κυβέρνηση στις 10 Μαρτίου να λάβει για πρώτη φορά αυστηρά μέτρα και να κηρύξει αποκλεισμό της χώρας. Αρχικά τα μέτρα επηρέασαν τις κοινωνικές εκδηλώσεις, αφού τέθηκε ο περιορισμός των 75 ατόμων σε μαζικές συναθροίσεις, με αποτέλεσμα να δεχθούν το πρώτο πλήγμα οι επιχειρήσεις που σχετίζονταν με όποιου είδους εκδηλώσεις, αλλά κυρίως η βιομηχανία της τέλεσης γάμων και βαφτίσεων. Πέντε ημέρες αργότερα, τα μέτρα έγιναν πιο αυστηρά και επηρέαζαν ένα τεράστιο φάσμα επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, έκλεισαν εμπορικά κέντρα, πολυκαταστήματα, καφετερίες, μπαρ, κέντρα διασκέδασης, κινηματογράφοι, θέατρα, μουσεία, πρακτορεία και καζίνο, πολιτιστικοί όμιλοι, κουρεία, κομμωτήρια. Έκλεισαν επίσης και τα ξενοδοχεία, ενώ ανοικτά παρέμειναν τα αεροδρόμια, ωστόσο διενεργούσαν μόνο συγκεκριμένες πτήσεις, που αφορούσαν κυρίως επαναπατρισμούς, οπότε μεγάλο χαστούκι δέχθηκε επίσης και η τουριστική βιομηχανία. Την ίδια ημέρα, δηλαδή στις 15 Μαρτίου 2020, ανακοινώθηκε από την Κυβέρνηση η πρώτη δέσμη των μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων.

Ακολούθως ο πρώτος θάνατος από κορωνοϊό στην Κύπρο, ο οποίος ανακοινώθηκε το βράδυ της 21ης Μαρτίου 2020 αλλά και η ανοδική πορεία των κρουσμάτων, επέφεραν από τις 23 του μήνα την επιβολή για πρώτη φορά του κέρφιου, ενώ εισήλθε στην καθημερινότητα των πολιτών και το SMS στο 8998. Στις 24 Μαρτίου έκλεισαν εργοτάξια και επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου, ενώ τερματίστηκε η λειτουργία λαϊκών αγορών. Έκλεισαν επίσης πάρκα, παιδότοποι, ανοιχτοί χώροι αθλήσεως, δημόσιοι χώροι όπως πλατείες, εκδρομικοί χώροι, παραλίες, μαρίνες και απαγορεύθηκε η προσέλευση πολιτών σε εκκλησίες. Λίγες ημέρες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 31 Μαρτίου 2020, τέθηκαν σε ισχύ νέα, πιο αυστηρά μέτρα, που αυτήν τη φορά περιελάμβαναν το γενικό «lockdown», το οποίο είχε χρονικό ορίζοντα μέχρι τις 30 Απριλίου. Η συνέχεια είναι, δυστυχώς, σε όλους γνωστή. Έκτοτε όλα αλλάζουν από μήνα σε μήνα και από βδομάδα σε βδομάδα. Μέτρα τίθενται σε ισχύ, άλλα αίρονται. Επιχειρήσεις μια κλείνουν και μια επαναλειτουργούν. Κι έτσι φτάσαμε σήμερα, ένα χρόνο μετά, όλα να είναι ρευστά.

Στο 4,5% η ύφεση για το 2020

Η εφαρμογή των προληπτικών μέτρων και των σχετικών διαταγμάτων για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών της εμφάνισης της νόσου COVID-19 είχε άμεσο αντίκτυπο στην κυπριακή Οικονομία, η οποία παρουσίασε επιβράδυνση κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020 και σημαντική μείωση κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020. Η πρωτοφανής μείωση του 2ου τριμήνου -που σημείωσε βουτιά κατά 12,6%- αποδίδεται στα προληπτικά μέτρα που εφαρμόστηκαν και αφορούσαν, μεταξύ άλλων, σε περιορισμούς στη διακίνηση των πολιτών και κυρίως στο προσωρινό κλείσιμο επιχειρήσεων διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων. H άρση των πιο πάνω περιοριστικών μέτρων οδήγησε σε βελτίωση του ρυθμού ανάπτυξης του τρίτου τριμήνου σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο 2020. Κατά το τέταρτο τρίμηνο επανήλθε η εφαρμογή προληπτικών μέτρων κατά της πανδημίας. Σε πρώτη φάση τα μέτρα αφορούσαν τις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου και τον Δεκέμβριο επεκτάθηκαν σε παγκύπρια κλίμακα. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2020 είναι αρνητικός και υπολογίζεται σε -4,5% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019. Ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ οφείλεται κυρίως στους τομείς: "Ξενοδοχεία και Εστιατόρια", "Μεταποίηση", "Μεταφορές, Αποθήκευση και Επικοινωνίες", "Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο, Επισκευή μηχανοκινήτων οχημάτων", "Τέχνες, Διασκέδαση και Ψυχαγωγία", "Άλλες Δραστηριότητες Παροχής Υπηρεσιών". Η απώλεια του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της κυπριακής οικονομίας το 2020 ανέρχεται στο €1,10 δισεκατομμύριο. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, το ΑΕΠ της Κύπρου το 2020 στη βάση εποχικά διορθωμένων στοιχείων διαμορφώθηκε στα €20.527 εκατομμύρια, σε σύγκριση με €21.632 εκατ. το 2019. Το πρώτο τρίμηνο του έτους, το κυπριακό ΑΕΠ διαμορφώθηκε στα €5,44 δισ., το δεύτερο υποχώρησε στα €4,72 δισ., για να ανακάμψει στα €5,14 δισ. το τρίτο τρίμηνο και να διαμορφωθεί στα €5,22 δισ. το τελευταίο τρίμηνο του έτους.

Στο 7,6% «κλείδωσε» η ανεργία

Την ίδια ώρα, η ανεργία για το 2020 «κλείδωσε», σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, στο 7,6% σε σχέση με 7,1% που ήταν το 2019. Με βάση τα αποτελέσματα της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού για το 4ο τρίμηνο του 2020, το εργατικό δυναμικό ανήλθε σε 456.101 άτομα ή 63,1% του πληθυσμού (άνδρες 70,3%, γυναίκες 56,5%) σε σύγκριση με 449.784 άτομα (62,9%) το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019. Ο αριθμός των απασχολουμένων ήταν 419.424 άτομα και το ποσοστό απασχόλησης 58,1% (άνδρες 64,4%, γυναίκες 52,1%) σε σύγκριση με 421.303 άτομα (59,0%) το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019. Ο αριθμός των ανέργων ανήλθε σε 36.677 άτομα και το ποσοστό ανεργίας σε 8,0% του εργατικού δυναμικού (άνδρες 8,3%, γυναίκες 7,8%) σε σύγκριση με 28.481 άτομα (6,3%) το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019. Στις ηλικίες 20-64 το ποσοστό απασχόλησης ήταν 75,0%. Το ποσοστό για τους άνδρες ήταν 81,5% και για τις γυναίκες 68,8%. Στο αντίστοιχο τρίμηνο του 2019, το ποσοστό ήταν 76,0% (άνδρες 81,7%, γυναίκες 70,7%). Στις ηλικίες 55-64 το ποσοστό απασχόλησης ήταν 61,5% σε σύγκριση με 61,4% στο αντίστοιχο τρίμηνο του 2019. Σύμφωνα με την κατανομή της απασχόλησης κατά τομέα, το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολουμένων το συγκεντρώνουν οι Υπηρεσίες με 78,3% και ακολουθούν η Βιομηχανία και η Γεωργία με ποσοστά 19,2% και 2,5% αντίστοιχα. Για το 4ο τρίμηνο του 2019 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν: Υπηρεσίες 78,4%, Βιομηχανία 18,9% και Γεωργία 2,7%. Η μερική απασχόληση αποτελούσε το 11,4% της συνολικής απασχόλησης ή 47.716 άτομα (άνδρες 9,2%, γυναίκες 13,9%). Το αντίστοιχο ποσοστό για το 4ο τρίμηνο του 2019 ήταν 11,1% (άνδρες 7,3%, γυναίκες 15,3%). Από το σύνολο των απασχολουμένων, το 86,6% ή 363.325 άτομα ήταν υπάλληλοι, από τους οποίους το 13,1% (47.473 άτομα) είχε προσωρινή εργασία. Στο αντίστοιχο τρίμηνο του 2019 οι υπάλληλοι αποτελούσαν το 86,5% του συνόλου της απασχόλησης και από αυτούς ποσοστό 14,1% είχε προσωρινή εργασία. Στους νέους ηλικίας 15-24 ετών το ποσοστό ανεργίας ήταν 19,9% του εργατικού δυναμικού των ηλικιών αυτών (άνδρες 28,4%, γυναίκες 10,9%) σε σύγκριση με 16,0% (άνδρες 15,9%, γυναίκες 16,0%) στο αντίστοιχο τρίμηνο του περασμένου χρόνου. Όσον αφορά τη διάρκεια της ανεργίας, το 45,1% του συνόλου των ανέργων έψαχνε για εργασία για περίοδο κάτω από 6 μήνες, το 25,2% για περίοδο 6-11 μήνες, ενώ ποσοστό 29,7% ήταν μακροχρόνια άνεργοι. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το 4ο τρίμηνο του 2019 ήταν 50,4%, 19,2% και 30,4%.

Οι επιχειρήσεις ένα χρόνο μετά…

Σε δηλώσεις του στη «Σημερινή», ο Γενικός Διευθυντής της Ομοσπονδίας Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ), Μιχάλης Αντωνίου, κληθείς να σχολιάσει την επίδραση της Covid-19 στην οικονομία και ειδικότερα στις κυπριακές επιχειρήσεις, ανέφερε πως το μεγαλύτερο πλήγμα όπως διαφαίνεται και από τα επίσημα στοιχεία το δέχθηκαν ο τουρισμός, η εστίαση και το εμπόριο. «Αυτήν τη στιγμή, όμως, τεράστια σημασία έχει η επόμενη ημέρα», τόνισε και εξήγησε πως μετά από ένα χρόνο έχουμε πλέον την εμπειρία που μας επιτρέπει να σχεδιάσουμε την επόμενη μέρα.

Η γνώμη της ΟΕΒ, όπως είπε, είναι ότι «αφού διασφαλίσουμε πως από τον ιό δεν κινδυνεύουν ζωές με τον εμβολιασμό των ευάλωτων ομάδων και όσων είναι στην πρώτη γραμμή, τότε θα πρέπει να ανοίξει η οικονομία, να καταργηθούν οι περιορισμοί και να επιστρέψει η κανονικότητα με την τήρηση των μέτρων της αποστασιοποίησης και της μάσκας, αλλά και όσων επιβάλλονται από τα πρωτόκολλα ανάλογα με τον τομέα της εργασίας».

«Πρέπει να επιστρέψει η κανονικότητα στην οικονομία στη λογική της Ανάλυσης Κόστους - Οφέλους (Cost–benefit analysis). Είναι τεράστιο το κόστος πλέον για να διατηρούνται τα μέτρα και η οικονομία δεν αντέχει άλλο να σέρνεται με αυτόν τον τρόπο», τόνισε ο κ. Αντωνίου. Έχουμε τεράστιες δαπάνες, πρόσθεσε, και με την καθυστέρηση της επαναλειτουργίας μιας επιχείρησης γίνεται πολύ μεγαλύτερο το χρονικό διάστημα που απαιτείται για ανάκαμψη. «Πλέον, μετά από ένα χρόνο, κάθε μέρα που περνά είναι σαν να περνά μία βδομάδα σε ζημιές στις επιχειρήσεις», εξήγησε. Όπως υπέδειξε καταληκτικά ο κ. Αντωνίου, «όσο περνά ο καιρός η έκταση των απωλειών θα μεγαλώνει διαρκώς, οπότε είναι επιβαλλόμενη η ταχύτερη δυνατή επαναλειτουργία όλων των κλάδων της οικονομίας».