Η σημασία του συμβολικού παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού
«Η ανάγκη για παιχνίδι είναι έμφυτη στους ανθρώπους. Ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία, περίπου στους 6 μήνες ζωής, και περνάει διάφορα στάδια εξέλιξης. Μία μορφή παιχνιδιού είναι το συμβολικό παιχνίδι»
Το παιχνίδι είναι μια σύνθετη διαδικασία, που συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και στην ψυχική του ισορροπία. Μέσω του τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τη δημιουργικότητά τους και να αναπτύσσουν τη φαντασία τους, καθώς γίνεται το μέσο για την εξερεύνηση και την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον γύρω τους.
Η ανάγκη για παιχνίδι είναι έμφυτη στους ανθρώπους. Ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία, περίπου στους 6 μήνες ζωής, και περνάει διάφορα στάδια εξέλιξης. Μία μορφή παιχνιδιού είναι το συμβολικό παιχνίδι.
Τι είναι το συμβολικό παιχνίδι;
Συμβολικό παιχνίδι χαρακτηρίζεται το παιχνίδι, κατά τη διάρκεια του οποίου το παιδί κάνει νοητή μετατροπή ενός αντικειμένου ή μιας πράξης σε κάτι άλλο με διαφορετική χρήση από την πραγματική. Το παιδί καλείται να αναπαραστήσει ρόλους, να προσποιηθεί και να συμμετάσχει σε φανταστικά σενάρια.
Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται το συμβολικό παιχνίδι;
Τα παιδιά εμφανίζουν ενδείξεις συμβολικού παιχνιδιού στην ηλικία των 18 μηνών, όταν το παιδί δημιουργεί μια φανταστική κατάσταση που το διασκεδάζει με τη χρήση διαφόρων αντικειμένων ως κάτι άλλο – π.χ. προσποιείται ότι μια κούκλα πεινάει και την ταΐζει, κάνει μπάνιο την κούκλα σε μια πλαστική λεκάνη χωρίς νερό κ.λπ.
Στην ηλικία των 2 ετών το παιχνίδι παρουσιάζεται πιο σύνθετο, καθώς τα παιδιά είναι πλέον σε θέση να προσποιηθούν πως είναι ζώα και να μιμηθούν τις φωνές και τις συνήθειές τους.
Μετά τα δύο έτη, οπότε παρουσιάζεται η ραγδαία ανάπτυξη του λεξιλογίου, όλο και πιο έντονο γίνεται το συμβολικό παιχνίδι. Μέσα από το παιχνίδι του, το παιδί μαθαίνει νέες λέξεις, ρωτάει πράγματα και προσπαθεί να εκφράσει λεκτικά τα φανταστικά του σενάρια.
Το παιδί τώρα αποκτά την ικανότητα να «ζωντανεύει» τις κούκλες, να υποδύεται ρόλους ενηλίκων, πραγματικούς ή φανταστικούς και να συμπεριφέρεται και να μιλά όπως ο αντίστοιχος ρόλος αναπαριστώντας γεγονότα που βιώνει.
Μεγαλώνοντας το παιδί, μεγαλώνει κι η πολυπλοκότητα του συμβολικού του παιχνιδιού, έχοντας την ικανότητα να αναπαριστήσει γεγονότα με πολλαπλούς ρόλους που δεν τα έχει βιώσει, να δημιουργήσει καινούρια φανταστικά σενάρια με πλοκή κ.λπ.
Ποια είναι τα οφέλη του συμβολικού παιχνιδιού για το παιδί;
Το συμβολικό παιχνίδι είναι ανεκτίμητο για τη συναισθηματική, κοινωνική, αλλά και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς το βοηθά να:
ü Αναπτύσσει τη φαντασία του.
ü Αναπτύσσει την κοινωνικότητά του ενισχύοντας τη συνεργασία, την ακολουθία κανόνων, την αποφυγή ανεπιθύμητων συμπεριφορών κλπ.
ü Ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του.
ü Οργανώσει και να διαχειρίζεται τον χώρο και τον χρόνο του.
ü Οργανώσει και να βάζει σε σειρά τις σκέψεις του, αφού καλείται να δημιουργήσει σενάρια με πλοκή.
ü Εξελίσσει τον λόγο του, αφού παίζοντας οργανώνει και μετατρέπει τη σκέψη του σε λόγο με σκοπό να εκφράσει αυτά που σκέφτεται και αισθάνεται.
ü Κάνει επιλογές και να λαμβάνει την ευθύνη ενός ρόλου, ενισχύοντας την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων καθώς και την ενσυναίσθησή του.
ü Εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του (φόβους, ανησυχίες, στρες) λειτουργώντας έτσι ψυχοθεραπευτικά.
ü Εξελίσσει και να βελτιώνει την μνήμη του.
ü Αναπτύσσει την παρατηρητικότητά του.
Είναι όλα τα παιδιά σε θέση να κάνουν συμβολικό παιχνίδι;
Βασική προϋπόθεση για την εμφάνιση του συμβολικού παιχνιδιού είναι οι ικανότητες της νοερής αναπαράστασης, της αφηρημένης σκέψης, καθώς και της ευελιξίας και κατανόησης του κοινωνικού πλαισίου.
Παιδιά με ανωριμότητα, νοητική υστέρηση ή διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή (στο φάσμα του αυτισμού) μπορεί να υστερούν σ’ αυτό. Σε κάποιες περιπτώσεις το συμβολικό παιχνίδι απουσιάζει τελείως, σε άλλες δεν γίνεται αυθόρμητα ή είναι φτωχό.
Πότε πρέπει να ανησυχούμε;
- Αν το παιδί δεν παρουσιάζει αυθόρμητη επιθυμία για συμβολικό παιχνίδι ή δεν ανταποκρίνεται στις προσκλήσεις γι’ αυτό, από κάποιο άλλο άτομο είτε ενήλικα είτε παιδί.
- Αν δείχνει να μην κατανοεί τον συμβολισμό και να έχει υπερβολικά συγκεκριμένη σκέψη π.χ. «δεν είσαι η Κοκκινοσκουφίτσα, αφού δεν φοράς κόκκινο σκούφο».
- Αν παίζει στερεότυπα, δηλαδή επαναλαμβάνει πάντα το ίδιο μοτίβο κι αν αυτό αλλάξει, τότε εκνευρίζεται ή δεν ανταποκρίνεται και επιμένει στη δική του εκδοχή.
- Αν απουσιάζει η δομή στο παιχνίδι του, και δεν μπορεί να παραμείνει αρκετή ώρα εστιάζοντας σε ένα παιχνίδι αλλά πετάγεται από το ένα παιχνίδι στο άλλο.
Σε κάποιες περιπτώσεις, λοιπόν, ίσως χρειάζεται να το διερευνήσουμε περισσότερο ή ακόμα και να ζητήσουμε μιαν αξιολόγηση από κάποιον ειδικό παιδαγωγό.
Προτεινόμενα παιχνίδια:
- Κουκλόσπιτο
- Παιδική Κουζίνα
- Κούκλες-Ανθρώπινες φιγούρες
- Ζώα
- Μέσα μεταφοράς
- Αντικείμενα καθημερινής χρήσης
- Εργαλεία διάφορων επαγγελμάτων
- Ταμειακή μηχανή
Συνοψίζοντας, λοιπόν, ως γονείς αφιερώστε χρόνο για δημιουργικό παιχνίδι με τα παιδιά σας, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο όπου το παιδί θα μπορεί να παίξει ελεύθερα, αυθόρμητα και πάνω απ' όλα ευχάριστα.
*Λογοπαθολόγος
