Κλέλια Βασιλείου: «Το περιβάλλον δεν μας ανήκει… μας φιλοξενεί»

Η Επίτροπος Περιβάλλοντος, Κλέλια Βασιλείου, είναι ένα πρόσωπο πολυσυζητημένο τον τελευταίο καιρό. Πολυσυζητημένο σε περιοχές του νησιού μας, όπου για διάφορους λόγους υπήρξαν περιβαλλοντικά ζητήματα, αντιπαραθέσεις, διαφωνίες ή διαφορετικές ερμηνείες για τον ρόλο του ανθρώπου, την παρεμβατικότητά του στη Φύση ή και τη δυνατότητά του ή όχι να συνυπάρξει με τη χλωρίδα και την πανίδα του νησιού μας.

Η κυρία Βασιλείου από τον καιρό που ανέλαβε καθήκοντα έχει τα μανίκια ανεβασμένα και εργάζεται νυχθημερόν σκληρά, ακούγοντας, επιτέλους, και τις ανησυχίες των κατοίκων. Άλλωστε ποιος μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι κάτοικοι μιας περιοχής αγαπάνε και νοιάζονται για το περιβάλλον περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, ο οποίος μπορεί να φέρει ένα τίτλο ή να εκπροσωπεί μια οργάνωση.

Η Επίτροπος με προσωπικές επαφές, τακτικές επισκέψεις σε κάθε τέτοια «γκρίζα ζώνη» κατάφερε να ακούσει τους προβληματισμούς του κόσμου, κατάφερε να τον κοιτάξει στα μάτια και να τον κερδίσει, να τον κάνει να αισθανθεί ότι βρίσκεται στην ίδια πλευρά μαζί του ως θεσμός και μαζί θα αναζητήσουν τη λύση στο πρόβλημα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η σχέση αγάπης, με την οποία πλέον την περιβάλλουν οι κάτοικοι του διαμερίσματος Χρυσοχούς σε σχέση με τη συνύπαρξη ανθρώπου και χελώνας στην ευρύτερη περιοχή. Η Κλέλια Βασιλείου άνοιξε την καρδιά της και μίλησε στη «Σημερινή» της Κυριακής για το Περιβάλλον, τη Φύση, τις πιο όμορφες και ξεχωριστές περιοχές του νησιού μας, αλλά και την αγάπη της για τη φωτογραφία.

Ο ρόλος του θεσμού και η καλλιέργεια κουλτούρας

Πόσο χρήσιμος είναι ο θεσμός και ποιος ο ακριβής ρόλος του εκάστοτε Επιτρόπου;

Ιδιαίτερη ερώτηση, για την οποία κάποιος μπορεί να κατηγορηθεί ότι ευλογεί τα γένια του. Πεποίθησή μου είναι ότι ο κάθε θεσμός γίνεται χρήσιμος στο μέτρο εκείνο που η προσωπικότητα του ατόμου που αναλαμβάνει θεσμικό ρόλο αξιοποιεί κάθε δυνατότητά του να λειτουργήσει καταλυτικά, προς επίλυση καίριων ζητημάτων.

Ειδικότερα για τον θεσμό τον οποίο ανέλαβα να υπηρετώ, θεωρώ ότι καλύπτει ένα κενό στη διαμεσολάβηση του Γραφείου μεταξύ των πολιτών και ζητημάτων που εμπλέκουν οριζόντια περιβαλλοντικά ζητήματα και προσκρούουν στον πολυμερισμό των υπηρεσιών του Κράτους. Είναι κοινή διαπίστωση ότι τα περιβαλλοντικά ζητήματα διασπώνται σε πολλά τμήματα και διαφορετικά υπουργεία, προκαλώντας συχνά χρονοτριβή αλλά και έλλειψη συνέργειας μεταξύ των Τμημάτων. Θα πρέπει όμως να πω ότι τα τελευταία χρόνια αυτό το ζήτημα διορθώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, αφού πολύ περισσότερο βλέπουμε ομάδες υπηρεσιακών να αναλαμβάνουν ολιστική δράση για συγκεκριμένα ζητήματα. Γεγονός παραμένει ότι η ολιστική στοχοθέτηση, και κοινά σχέδια δράσης (και προϋπολογιστικά) είναι το ζητούμενο.

Πόσο δύσκολο είναι να δημιουργηθεί καθολική συνείδηση στους πολίτες για να σέβονται αλλά και να προστατεύουν το περιβάλλον;

Θα έλεγα ότι θα ήταν ευκολότερο αν σε όλη την εξίσωση ενεργοποιούσαμε περισσότερο το φιλότιμο και την καλή διάθεση για να δημιουργήσουμε θετικό ακροατήριο. Οι συζητήσεις για τα περιβαλλοντικά ζητήματα δεν μπορούν να γίνονται ακαδημαϊκά μόνο, ούτε μόνο στο μέτρο επιβολής της Νομοθεσίας. Οι συζητήσεις γίνονται στο πεδίο, εκεί όπου ο γεωργός, για παράδειγμα, έρχεται αντιμέτωπος με τη συνθήκη προστασίας. Αν η προσέγγιση είναι «εγώ κατάσχω το τεμάχιο γιατί φυτρώνει ένα σπουδαίο φυτό και δεν με νοιάζει για τη σοδειά σου», τότε η απειλή στρέφεται προς τον άνθρωπο που παράγει το εισόδημά του, την τροφή για τα παιδιά του. Αν πάλι η συζήτηση αφορά στο καλύτερα να μη χρησιμοποιήσεις αυτό το μηχάνημα αλλά να καλλιεργήσεις με αυτόν τον τρόπο κι εγώ θα σε βοηθήσω και θα σε ενισχύσω για όποια απώλεια, επειδή αυτό το είδος είναι σημαντικό και νιώσε περήφανος που είναι στη δική σου γη, γίνεται όλο πιο εύκολο.

Γίνεται, για παράδειγμα, τεράστιος λόγος για την παράνομη απόρριψη σκουπιδιών παντού στο ύπαιθρο. Αν η αμεσότητά μας στην προσέγγιση αφορά στην καλλιέργεια κουλτούρας και συνείδησης, τότε θα πρέπει να εστιάσουμε στα τρωκτικά που αυτή ακριβώς η κίνηση παράγει αφού με αυτόν τον τρόπο δημιουργούμε ευνοϊκό περιβάλλον για την αναπαραγωγή τους. Νοείται ότι η πρόληψη είναι εξόχως σημαντική, αλλά στο σημείο που φτάσαμε οφείλουμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε με την αυστηρή χρήση των νομοθετικών εργαλείων γιατί δεν έχουμε πολλά περιθώρια.

Για να μη μακρηγορώ, πιστεύω ακράδαντα ότι η διάδρασή μας όσον αφορά τα περιβαλλοντικά, γίνεται επιτόπου, χωρίς κενά συνθήματα, αλλά να αφορούν τις πραγματικότητες που ο κάθε πολίτης βιώνει εκεί που ζει, βοηθώντας τον να ζει αρμονικά με τις φυσικές διεργασίες. Με αυτόν τον τρόπο νιώθω πως μειώνουμε σε σημαντικό βαθμό τις απειλές που δημιουργούνται ασυνείδητα, και χωρίς έλλειψη γνώσης για το κόστος που δημιουργείται και το επιμεριζόμαστε όλοι. Παράλληλα, θα πρέπει να είμαστε αμείλικτοι με την κακή πρόθεση που διαπιστώνεται. Οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά το κομμάτι της πρόθεσης. Πολλές φορές από άγνοια μπορεί να κάνουμε ζημιά, αλλά και να μην αναγνωρίσουμε κάτι ιδιαίτερα ωφέλιμο που δεν γνωρίζουμε. Σε αυτό μπορούμε να εκπαιδεύσουμε και να εκπαιδευτούμε.

Τα στοιχήματα που πρέπει να κερδίσουμε

Ποια είναι σήμερα τα μεγαλύτερα στοιχήματα που πρέπει να κερδίσουμε ως κοινωνία σε σχέση με το Περιβάλλον;

Την αρμονική συνύπαρξη και σεβασμό για τις λειτουργίες της φύσης είτε τις βλέπουμε είτε όχι. Σημαντική είναι επίσης η κατάργηση των μύθων που γίνεται μόνο μέσω της επιστημονικής γνώσης. Αυτό θα πρέπει να είναι ο μεγάλος μας στόχος. Όταν εμείς γνωρίζουμε κάτι, οφείλουμε να το μεταφέρουμε, οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε κι άλλους προσμετρώντας τις ιδιαιτερότητες κάθε συζήτησης, και σε γλώσσα που η κάθε ειδική ομάδα μπορεί να καταλάβει. Όπως λέει και μια σοφή παροιμία, άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.

Ως Κράτος οφείλουμε να τακτοποιήσουμε χωροθετικά τα μεγάλα μας ζητήματα που αφορούν τη συνύπαρξη και συλλειτουργία όλων των θεματικών αξόνων, αντιμετωπίζοντας τις πραγματικότητες και δίνοντας λύσεις βάσει ακριβώς αυτών. Όλοι μας έχουμε ιδανικές συνθήκες στο μυαλό μας. Όλοι θα θέλαμε τα πράγματα να ήταν κομμένα και ραμμένα στο πώς εμείς (ως εγώ) θα θέλαμε να ήταν και να λειτουργούν. Η πρόταξη τού εμείς και η ισορροπία που απαιτείται στη συλλειτουργία κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών αναγκών είναι απολύτως κρίσιμη.

Πόσο επηρεάζει το προσωπικό συμφέρον των πολιτών όταν μια δράση ή μια ενέργεια σε σχέση με την προστασία του οικοσυστήματος βρίσκεται «απέναντί» τους;

Γενικευμένη ερώτηση, η οποία δεν μπορεί να αποτυπώσει το τι προσωπικό συμφέρον σημαίνει. Σε αυτό θα απαντούσα ότι ο πρώτος διαχωρισμός που οφείλουμε να κάνουμε αφορά στο προσωπικό συμφέρον επιβίωσης και προσωπικό συμφέρον παραγωγής κέρδους έναντι στο κοινό καλό. Η πρώτη περίπτωση απαιτεί προσπάθεια εκπαίδευσης, καλλιέργειας κουλτούρας και συνείδησης για να γίνει κατανοητό ότι καμία περιβαλλοντική πράξη προστασίας δεν προκαλεί κόστος επιβίωσης. Ή, μάλλον, δεν θα έπρεπε να απειλεί. Τα επιστημονικά εργαλεία είναι στη διάθεσή μας για να προτείνουν και να υποβοηθήσουν την αρμονική συνύπαρξη, και μάλιστα την προστασία του περιβάλλοντος μέσα στην οποία οι κάτοικοι βιώνουν. Η συνθήκη προστασίας δίνει πάντα και όπλα στον τοπικό πληθυσμό να τον αφορά η προστασία και να μπορεί να γίνει ταυτόχρονα πόρος πράσινης οικονομίας. Αφορά στην ίδια την προστασία του ατόμου και την υγιή διαβίωσή του μέσα στο ίδιο το οικοσύστημα του οποίου είναι μέρος.

Η πρόθεση τώρα παραγωγής κέρδους έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας είναι προβληματική στη βάση της γιατί εν τέλει καταργεί το συλλογικό οικοσύστημα - τόσο το ανθρωπογενές όσο και το φυσικό.

Η Πάφος έχει μια ιδιαιτερότητα σε αυτό που ονομάζουμε Φύση. Βλέπουμε ότι ως Επίτροπος δίνετε μεγάλη σημασία σε τοπικά προβλήματα και αυτό αναγνωρίζεται και από τους πολίτες. Θα θέλαμε ένα σχόλιο επί τούτου.

Όλη η Κύπρος είναι ένας σπουδαίος περιβαλλοντικά χώρος. Πλούσιος από κάθε άποψη: Σπουδαία Γεωλογικά, πηγές, καταρράκτες, σπάνια και πολλά είδη χλωρίδας και πανίδας, μεταναστευτικός διάδρομος για τα πτηνά από την Ασία και την Αφρική στην Ευρώπη. Πυρήνας για τους μελετητές της βιοποικιλότητας γιατί εξαιτίας της θέσης και των ιδιαιτεροτήτων της γίνεται ένα τεράστιο σπίτι, στο οποίο συνυπάρχουμε όλοι. Άνθρωποι, χλωρίδα και πανίδα. Προσωπικά αγαπώ και τις τρεις θεματικές εξίσου και προσπαθώ πάντα να καταλαβαίνω και να λειτουργώ προστατευτικά και προς τις τρεις αυτές αγάπες. Η Πάφος διατηρεί ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτού του πλούτου και ο οποίος πρέπει να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού. Είτε μιλάμε για τον Ακάμα είτε για το σπουδαίο Δάσος της Πάφου είτε για καθένα χωριό της ξεχωριστά.

Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί του Περιβάλλοντος στην Κύπρο;

Οι τάσεις υπερβολής μας: Υπερκατανάλωση, Υπερδόμηση, Υπερθήρευση, Υπεραπλούστευση όρων και ορισμών στις λύσεις που προτείνονται και δεν ανταποκρίνονται στις βασικές μας ανάγκες: Να έχουμε όσα χρειαζόμαστε για την αξιοπρεπή μας διαβίωση, να έχουμε καθαρό νερό και αέρα και κατάλληλη τροφή που παράγει η υπέροχη γη μας.

Ποια ήταν εκείνη η περιοχή που σας γοήτευσε περισσότερο στην Κύπρο και γιατί;

Αφαιρώντας το Τρόοδος από την εξίσωση, γιατί είναι το σπίτι μου, και δεν θα ήταν δίκαιο να συμπεριληφθεί (Τα Τεισιά της Μαδαρής πάντα θα κερδίζουν έδαφος), περισσότερο με γοητεύει η σκέψη του ηλιοβασιλέματος από τη Μούττη της Σωτήρας στον Ακάμα, οι κορμοράνοι στο νησάκι του Αγίου Γεωργίου, το ξημέρωμα στον κάμπο σιτηρών Μάμμαρι – Δένειας, η αντίθεση της μπλε θάλασσας με τους άσπρους βράχους στο Ακρωτήρι Άσπρο στο Πισσούρι, οι βραχώδεις παραλίες του Πρωταρά, η πλούσια ζωή στο Λειβάδι Ακρωτηρίου, τα φλαμίνγκο της Αλυκής Λάρνακας με φόντο το Σταυροβούνι, οι πελλοκατερίνες και οι καλαμοκανάδες της Λίμνης Παραλιμνίου (θα μπορούσα να συνεχίσω μέχρι αύριο – μα δεν θα το κάνω).

«Όλοι μαζί φτιάχνουμε το κοινό μας σπίτι»

Είχατε κάποιες εμπειρίες που σας έμειναν ιδιαίτερα χαραγμένες στο μυαλό, κάποιες συμπεριφορές ανθρώπων που σας έκαναν αφενός να χαρείτε και αφετέρου να στεναχωρηθείτε;

Εξαιρετικά δύσκολο να διαλέξω, γιατί μπορεί να γίνω άδικη. Θα τολμήσω μόνο να αναφερθώ στο άγχος μου την πρώτη φορά που θα συναντούσα τους νέους της ευρύτερης περιοχής Ακάμα. Τα όσα κουβαλούσα ως προσλαμβάνουσες δεν ήταν ιδιαίτερα θετικά. Γνωρίζοντάς τους για πρώτη φορά πέρσι, κατά τη μέρα Περιβάλλοντος που αφιέρωσα στην περιοχή, χαίρομαι πραγματικά πολύ που έκανα λάθος. Έγινα μάρτυρας της προσπάθειάς τους να βρουν τρόπους επιβίωσης σε απόλυτη συμφιλίωση με την περιβαλλοντική προστασία και το μόνο που ζητούσαν ήταν βοήθεια. Στεναχωριέμαι κάθε φορά η όποια περιβαλλοντική συζήτηση, αντί να δημιουργεί φίλους της φύσης, παράγει συνθήματα κενά περιεχομένου, δεν προτείνει λύσεις και δημιουργεί αντιπαλότητες. Η προσπάθεια όλων μας πρέπει να αφορά στο πώς όλοι μαζί φτιάχνουμε το κοινό μας σπίτι, και στο οποίο όλοι μας είμαστε φιλοξενούμενοι. Ιδιοκτήτης δεν υπάρχει και πρέπει να τα βρούμε μεταξύ μας. Να συνεννοηθούμε. Αυτό, μόνο με καλή διάθεση μπορεί να επιτευχθεί, διατηρώντας μεν αυστηρές γραμμές στα απαγορευτικά, αλλά να κατανοούμε την ανάγκη των τοπικών κοινωνιών για επιβίωση.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να στείλετε στον κόσμο για το Περιβάλλον και τη Φύση;

Ότι δεν μας ανήκει.. Μας φιλοξενεί. Μας παρέχει όλα όσα χρειαζόμαστε για την επιβίωσή μας και μας δίνει λύσεις αν την γνωρίζουμε καλά και την φροντίζουμε. Δεν παρέχει όμως για την απληστία μας. Σε αυτήν αντιδρά όχι για να μας τιμωρήσει αλλά για να επαναφέρει ισορροπία.

Ο Θεός, λέμε οι χριστιανοί, τα πάντα εν σοφία εποίησε. Το κάθε πλάσμα που δημιουργεί έχει σκοπό και ρόλο ύπαρξης και κανένας δεν περισσεύει. Το στοίχημα σ’ εμάς είναι πώς λειτουργούμε σε αρμονία με όλη τη δημιουργία για να απολαμβάνουμε τα καλά που μας παρέχονται ΔΩΡΕΑΝ με απόλυτη αντίληψη ότι δεν είναι ανεξάντλητα. Αργά η γρήγορα η φύση επιβάλλεται. Ο άνθρωπος ως το αδύναμο ον, οφείλει να συμμορφωθεί για το δικό του καλό.

«Από παιδί κατέγραφα εικόνες ως συλλέκτης στιγμών»

Η φωτογραφία, όπως διαπιστώνουμε, αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι για σας, πώς προέκυψε;

Από μικρό παιδί κατέγραφα εικόνες ως συλλέκτης στιγμών. Η προσπάθειά μου ίσως να κλειδώσω τον χρόνο. Επαγγελματική φωτογραφική αγόρασα τα τελευταία χρόνια για να με εξυπηρετεί στη λεπτομέρεια της καταγραφής που γίνεται βοηθητική στη δουλειά μου. Με τη φωτογραφία συνειδητοποιώ ότι παρατηρώ και μαθαίνω πράγματα που δεν θα έβλεπα αλλιώς. Να τα αναλύω περισσότερο, να παρατηρώ και να εμβαθύνω. Επιπλέον γίνεται και κίνητρο εξορμήσεων - ανάλογα με την εποχή οι αποστολές διαφοροποιούνται καταγράφοντας τον βιολογικό κύκλο των ειδών.

Ποια είναι εκείνη η απεικόνιση που θεωρείτε την αγαπημένη σας και ποια ιστορία κρύβεται πίσω της;

Είναι δύο. Μια νυχτερίδα σε απόλυτη ηρεμία κατά τη διαχείμασή της, γιατί μου θυμίζει πως εργάζομαι για όσα βλέπουν τα μάτια μου και για όσα δεν μπορούν να δουν, επειδή και οι νυχτερίδες έχουν καταλυτικό ρόλο στη ρύθμιση των εντόμων και σπάνια τις βλέπουμε. Η δουλειά όμως γίνεται. Η δεύτερη, είναι ένα φλαμίνγκο σε χορευτική κίνηση στο ηλιοβασίλεμα της Λίμνης Παραλιμνίου. Εκείνο το απόγευμα είχα πάει στο Νοσοκομείο Αναφοράς, στο οποίο νοσηλευόταν ο πατέρας μου με COVID. Άφησα τα πράγματα που χρειαζόταν στην είσοδο κι έφυγα χωρίς βέβαια να μπορώ να τον δω. Μετά τη σκληρή αυτή στιγμή αποφάσισα να περάσω από την Λίμνη Παραλιμνίου φεύγοντας για να με καταπραΰνει. Η αρμονία στην κίνηση του πανέμορφου ζώου με τα χρώματα του δειλινού μού έδωσε την πίστη που χρειαζόμουν πως όλα θα πάνε καλά.