Η ασυμβατότητα του «safepass» με το Κράτος Δικαίου

Πολλά γράφονται και ακούγονται περί αντισυνταγματικότητας των περιοριστικών μέτρων που λαμβάνονται σε μία περίοδο έκτακτης ανάγκης, ακόμη κι από έγκριτους νομικούς. Μπερδεμένοι ή μάλλον τετραγωνισμένοι, μέσα στο περίπλοκο και άκαμπτο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν αντιλαμβάνονται το βάθος της ζημιάς που προκαλούν σε μία ήδη κουρασμένη κοινωνία. Υπάρχουν και εξαιρέσεις, από ανθρώπους που κατανοούν τι πάει να πει ‘’κατάσταση έκτακτης ανάγκης’’, ταυτόχρονα, όμως, αισθάνονται και διακρίνουν τα όρια και την εγκυρότητα αυτών των μέτρων. Τελικώς, τι επικρατεί το βλέπουμε καθημερινά σε απόλυτους αριθμούς.

Δεν είναι θέμα αντισυνταγματικότητας

Σήμερα, το επίδικο είναι το «safepass» ή «coronapass» όπως αρχικώς ονομάστηκε. Οι φωνές περί αντισυνταγματικότητας ξανάρχισαν. Εσφαλμένα, αρκετοί θεωρούν το συνταγματικά κατοχυρωμένο κείμενο/άρθρο ως αυτόματα και κάτι το αδιαμφισβήτητα δίκαιο. Αυτό φυσικά είναι το ευκταίο, όχι η ιδανική πραγματικότητα. Δεν βρισκόμαστε ακόμη στο σημείο όπου με απόλυτη βεβαιότητα θα μπορούσαμε να πούμε κάτι τέτοιο. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος. Θυμίζω τις Βρετανικές Βάσεις, τις Εγγυήτριες Δυνάμεις, την κολάσιμη πράξη της βλασφημίας και κάμποσα άλλα. Όλα αυτά προβλέπονται από το γράμμα του νόμου και είναι απολύτως συνταγματικά, ασχέτως αν στα μάτια μας φαίνονται άδικα και επαίσχυντα για την Κύπρο του 2021. Το «safepass», έως ότου αμφισβητηθεί, δικαστεί και κριθεί άδικο, μπορεί να είναι συνταγματικά προβλέψιμο (αφότου εφαρμοσθεί).

Η συγκεκριμένη περίπτωση θα πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα των αρχικών κυβερνητικών δηλώσεων περί «υποχρεωτικού εμβολιασμού», οι οποίες αν και αρχικά ειπώθηκαν, είδαμε υποχώρηση από τη θέση αυτή, αφού το Υπουργείο Υγείας συνειδητοποίησε την παραβίαση βασικών δικαιωμάτων που αυτές εξέφραζαν. Δεν είναι δυνατό, λέει ο καθηγητής Αντώνης Μανιτάκης, να επιβληθεί με απόφαση κυβερνητική, με νόμο του κράτους, ο καθολικός εμβολιασμός όλου του πληθυσμού χωρίς καμία εξαίρεση. Αυτό είναι αντίθετο και στη διεθνή σύμβαση του Οβιέντο για την προστασία της ελευθερίας του προσώπου από επεμβάσεις ιδίως της βιοϊατρικής αλλά και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που προστατεύουν τόσο την ιδιωτική ζωή, όσο και τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα κάθε προσώπου. Δεν είναι δυνατόν κανείς να δεχτεί επέμβαση στη σωματική ή ψυχική ακεραιότητά του, χωρίς τη συναίνεσή του. Αυτή είναι μια θεμελιώδης αρχή της προστασίας της προσωπικότητας και της ελευθερίας και αυτονομίας του καθενός.

Η διαχείριση

Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει καταφέρει να πείσει τους πάντες για τη σοβαρότητα του ιού και δη τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται. Δεν έχει καταφέρει, δηλαδή, να νομιμοποιήσει στις συνειδήσεις μερίδας των πολιτών της, ότι πρέπει να εμβολιαστούν χωρίς δεύτερη σκέψη. ‘Ένας κανόνας δικαίου, είναι ‘έγκυρος’ αν είναι προϊόν της βούλησης αρμοδίου οργάνου, αυτό όμως δεν αρκεί και είναι αυτό που επιδεικτικά αγνοούν οι διοικούντες μας. Στο πλαίσιο του Κράτους Δικαίου ο Κανόνας πρέπει να είναι ισχυρός και στις συνειδήσεις αυτών που απευθύνεται. Η όλη δυσκολία ανάγεται στην αντίληψη που ταυτίζει την εγκυρότητα του κανόνα με την ηθική νομιμοποίηση στα μάτια του κόσμου. Οι κυβερνώντες έχουν εναποθέσει όλες τους τις ελπίδες στον φόβο και πανικό των πολιτών, ως αυτά να αρκούν για να συμμορφωθεί και να αντιληφθεί ο κόσμος την επικινδυνότητα της κατάστασης. Αυτό μεταφράζεται ως κοινωνική άγνοια.

Έχοντας κατά νουν αυτά, εύλογα κανείς διερωτάται για τον βαθμό υποκρισίας που κρύβουν -ή και όχι- οι κυβερνώντες. Υποχωρώντας από την αντισυνταγματική (διότι αυτή όντως είναι) θέση του εξαναγκασμού ενός εκάστου σε υποχρεωτικό εμβολιασμό, επανήλθαν εμμέσως πλην σαφώς, στην αρχική τους θέση για ελεύθερη διακίνηση προσώπων μόνο μέσω του «safepass». Ο προβληματισμός για την αυταρχική ενέργεια της Κυβέρνησης εντείνεται ακόμη περισσότερο, αφού οι ίδιοι δεν κατανοούν τις διαφορές μεταξύ του διασυνοριακού Green Pass, που έχει ως στόχο η Ε.Ε., και του κυπριακού «safepass»: ενός εγχώριου διαβατηρίου, που θα επιτρέπει ή απαγορεύει την είσοδο σε εστιατόρια, πολυκαταστήματα, μαγαζιά κ.ά.

Προνόμιο σημαίνει ανισότητα

Προσωπικά, πιστεύω ότι ο εμβολιασμός σε τέτοιους καιρούς είναι όσο απαραίτητος και αναγκαίος είναι η επιστράτευση εν καιρώ πολέμου. Επικρίνω πάσης φύσεως αρνητές/συνωμοσιολόγους/μπιλγκεϊτάδες που θέτουν εαυτούς αλλά και όλους τους υπόλοιπους σε κίνδυνο. Αλλά το θέμα είναι ευαίσθητο. Όταν έστω και ένας συμπολίτης μας δεν κατέχει το «safepass» για οποιονδήποτε λόγο, αυτόματα θεωρούμαστε οι υπόλοιποι ως προνομιούχοι πολίτες. Προνόμια δεν υπάρχουν σε Δημοκρατίες, μόνο σε καχεκτικές. Και εδώ στέκομαι, στο γεγονός ότι το κράτος θέλει να θέσει τους πολίτες στο ηθικό δίλημμα απόκτησης αυτού του προνομίου διακίνησης. Τα προνόμια παραβιάζουν την Αρχή της Ισότητας, με αποτέλεσμα την καλλιέργεια λαθεμένης νομικής αντίληψης και την ολοένα απομάκρυνσή μας από το Κράτος Δικαίου. Κι όταν λέμε προνόμια, δεν εννοούμε αυτά που παραχωρούνται σε λιγότερο τυχερούς από εμάς συμπολίτες μας, εννοούμε τα άλλα, τα «υψηλής τάξεως».

Για όσους, λοιπόν, παραδεχόμαστε το αδιαφιλονίκητο της Αρχής της Ισότητας, καθώς αυτό αποτελεί θεμελιώδη αρχή του Δικαίου, και γνωρίζοντας ότι οι επιλογές του νομοθέτη βάσει αυτήν προωθούν την πρόσδεσή του με τις αξίες του Κράτους Δικαίου, μας προκαλεί έντονο προβληματισμό το γεγονός ότι δεν εντοπίζεται από την Πολιτεία η εξόφθαλμη αυτή παραβίαση της Αρχής της Ισότητας μέσω αυτού του μέτρου. Η αυθαίρετη και μη επισταμένη συζήτηση που γίνεται για εφαρμογή του, είναι ήδη ένας κοινωνικά κακός οιωνός.

*φοιτητής Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας