Κορωνοϊός, οικονομικές και κοινωνικές αναταράξεις και ανακατατάξεις

Η επιδημία του κορωνοϊού επέφερε σημαντικές αναταράξεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή της Κύπρου. Το πρώτο και σημαντικότερο είναι φυσικά η υγειονομική αναστάτωση, που έφερε η επιδημία, η μόλυνση χιλιάδων, η σοβαρή ασθένεια πολλών και ο θάνατος αρκετών συμπολιτών μας.

Η προσπάθεια αντιμετώπισης της επιδημίας έφερε μια κοινωνική αναστάτωση και σημαντικές αλλαγές στην καθημερινή μας ζωή, στην εργασία, στην εκπαίδευση, στις επιχειρήσεις, στις εργασιακές σχέσεις και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων. Η επιδημία έφερε ένα τσουνάμι στην οικονομία μας και απέδειξε πόσο εύθραυστο είναι το οικονομικό μας μοντέλο, που την τελευταία εικοσαετία πέρασε και από το ζενίθ και από το ναδίρ της ανάπτυξης.

Η ζωή όλων των κοινωνικών και οικονομικών τάξεων έχει αλλάξει. Πολλοί γνώρισαν την αναπάντεχη φτώχια, την οικονομική συρρίκνωση, την πτώχευση, το κλείσιμο επιχειρήσεων, την ανεργία και την αβεβαιότητα για το μέλλον. Και από όλους έγινε αντιληπτό και προσδοκώμενο, ότι πρέπει να γίνουν ριζικές τομές και αλλαγές στην οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας μας.

Το σύστημα υγείας της Κύπρου ανταποκρίθηκε ικανοποιητικά στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Το σύστημα της οικονομίας όμως αιφνιδιάστηκε, όπως ήταν φυσικό. Αντιμετώπισε μια μη υπολογίσιμη κατάσταση, που η αντιμετώπισή της ήταν πολύ δύσκολη. Ο εγκλεισμός και η απομόνωση των πολιτών, το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων και τόπων εργασίας, παρέλυσαν την οικονομική δραστηριότητα. Χρειάζονταν δισεκατομμύρια για να καλυφθούν οι ζημιές που προξένησε ο κορωνοϊός. Κυρίως έπρεπε να καλυφθούν, τουλάχιστον μερικώς τα εισοδήματα των ατόμων που έμειναν χωρίς εργασία και των επιχειρήσεων, που έμειναν αδρανείς. Στην άμεση αντιμετώπιση η Κυβέρνηση διαχειρίστηκε την κατάσταση. Όμως τα μεγάλα προβλήματα παραμένουν και θα οξυνθούν αργότερα.

Ο κορωνοϊός επηρέασε κυρίως τον τομέα των υπηρεσιών. Στην Κύπρο η ατμομηχανή της οικονομίας είναι ο τουρισμός, η εστίαση, τα λογιστικά και δικηγορικά γραφεία, ο τομέας των υπεράκτιων εταιρειών και ο τομέας των ακινήτων και των κατασκευών, που εργοδοτούν το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού. Οι περισσότεροι κλάδοι βρίσκονται σε δυσχερή θέση. Ο τουρισμός επηρεάστηκε άμεσα και σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η πλειοψηφία των εργαζομένων στον τομέα αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας και την έλλειψης εισοδήματος. Τα κοινωνικά παντοπωλεία εμφανίστηκαν ξανά και δείχνουν το μέγεθος της συρρίκνωσης της οικονομίας.

Η οικονομία μας ήταν κυρίως δουλειές του αέρα, χωρίς προγραμματισμό και μακροχρόνιο σχεδιασμό. Οι υπηρεσίες τουρισμού πετούσαν. Και οι άλλοι τομείς των υπηρεσιών ακολουθούσαν. Για τούτο υπέστησαν πανωλεθρία, όταν οι τουρίστες σταμάτησαν να έρχονται.

Πολλοί τομείς της οικονομίας είχαν εγκαταλειφθεί. Τα παιδιά των παραγωγών, αντί να εκσυγχρονίσουν τα μέσα παραγωγής και τις επιχειρήσεις τους, προτίμησαν την εύκολη και επικερδή απασχόληση στον τουρισμό. Οι παραγωγοί γεωργικών προϊόντων πώλησαν τη γη τους κι έγιναν τουριστικοί υπάλληλοι και επιχειρηματίες του τουριστικού τομέα. Σήμερα οι περισσότεροι βρίσκονται την ανεργία και οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που ίσως καταβροχθίσουν τις περιουσίες τους. Μόνον οι υπεραγορές τροφίμων δεν επηρεάστηκαν.

Όλοι αναμένουν και προσδοκούν κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Και στον τομέα της απασχόλησης και στον τομέα τουρισμού και των άλλων υπηρεσιών και κυρίως σε μέτρα για ανακατανομή του εθνικού εισοδήματος. Είναι απαράδεκτο να υπάρχουν σήμερα ζευγάρια με μηνιαίο εισόδημα πέραν των 10.000 ευρώ και ζευγάρια με μεταπτυχιακά και δοκτοράτα που να υποαπασχολούνται ή να έχουν εισόδημα 1000-2000 ευρώ ή να βρίσκονται στην ανεργία. Δεν είναι κατανοητό να έχουμε έλλειψη στέγης και να υπάρχουν πύργοι και διαμερίσματα πολυτελείας ακατοίκητα.

Δεν έχω εισηγήσεις για λύση του προβλήματος. Όμως η ανεργία των νέων, τα χαμηλά εισοδήματα και η συσσώρευση πλούτου σε λίγους τυχερούς είναι ένα ζωντανό ηφαίστειο. Και πρέπει να προλάβουμε την έκρηξή του. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Η μόνη λύση ίσως να είναι ένας μακροχρόνιος προγραμματισμός και ένας μεθοδικός σχεδιασμός νέων κοινωνικών δομών και κυρίως η δημιουργία ενός νέου οικονομικού συστήματος. Οι δουλειές του αέρα και του άρπα κόλλα πρέπει να δώσουν τη θέση τους σε πολύπλοκο σχεδιασμό και κυρίως σε υπομονή για την εφαρμογή του.