5 προκλήσεις αστυνόμευσης στη «νέα κανονικότητα»

Η μακρά παγκόσμια κρίση που επέφερε η κήρυξη ως «πανδημίας» του νέου κορωνοϊού Covid-19 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έθεσε τις κατά τόπους αστυνομικές Αρχές σε μια πρωτοφανή κινητοποίηση.

Όπως αναλύσαμε από την αρχή της κρίσης, και όταν πια ο νέος ιός έφθασε στην Κύπρο και εκδόθηκαν τα πρώτα υπουργικά διατάγματα που επέβαλαν «λόκνταουν», η Αστυνομία Κύπρου κατέστη ο «διαχειριστής-κλειδί» (βλ. «Σημερινή», «Διυπηρεσιακή συνεργασία για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού και ο “διαχειριστής-κλειδί”», 12/04/2020).

Η διεθνής διάσταση της όλης υπόθεσης, που συνοδευόταν από αντικρουόμενες πληροφορίες και ειδήσεις για μια επερχόμενη δυστοπία, αύξησε την ανησυχία των πολιτών για αυστηρά μέτρα και, όπως φάνηκε και με τα επόμενα «λόκνταουν», μειώθηκε η εμπιστοσύνη για τις διάφορες εξαγγελίες. Οι εξελίξεις στις ΗΠΑ, μετά τις αποκαλύψεις για τα πειράματα «Gain-of-Function» με κορωνοϊούς από νυχτερίδες και τη δημοσίευση των e-mails του Δρος Anthony S. Fauci, Διευθυντή του National Institute of Allergy and Infectious Diseases, οπωσδήποτε θα αυξήσουν περαιτέρω αυτήν τη δυσπιστία (βλ. «Σημερινή» Online, «Φάουτσι 2012: “Αξίζει το ρίσκο να γίνει και πανδημία” - Τι έγραφε για τα πειράματα με ιούς», 04/06/2021).

Μια νέα μελέτη από τη Βρετανία δίνει κάποιες πρώτες ενδείξεις τού πώς ο κορωνοϊός και οι πολιτικο-κοινωνικές αλλαγές, που επέβαλε, επηρέασαν την Αστυνομία και την αντίληψη του κοινού προς αυτήν.

Ευημερία & νέες προκλήσεις

Σε άρθρο του στο βρετανικό «Police Foundation» (28/05/2021) με τίτλο «Wellbeing watchlist: Five challenges for UK policing post Covid-19», ο ερευνητής Geoff Newiss του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ και Διευθυντής του «Action Against Abduction», αναφέρει πως μετά από 12 και πλέον μήνες με «λόκνταουν» και περιοριστικά μέτρα, «το Ηνωμένο Βασίλειο σιγά-σιγά τολμά να στοχαστεί μια μετά-Covid19 πραγματικότητα». Για τον μέσο πολίτη αυτό θα προκαλέσει μια ποικιλία συναισθημάτων, «από ενθουσιασμό μέχρι φόβο και άγχος», καθώς αναζητεί το μονοπάτι ανάμεσα σε νέες ευκαιρίες και τα ρίσκα που παραμένουν και σχετίζονται με τον κορωνοϊό.

Αστυνομεύοντας τη «νέα κανονικότητα»

Ο Newiss γράφει πως το καθήκον της πλοήγησης σε αυτό το «new normal» θα παρουσιάσει προκλήσεις σε όλους τους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων και των Αστυνομιών, ίσως και περισσότερο απ’ όλους τους άλλους καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν μια σειρά από ακανθώδη ζητήματα:

• Πώς διατηρείς ασφαλείς τους αστυνομικούς, διατηρώντας παράλληλα ασφαλές το κοινό;

• Πώς μεταφράζεις τα κυβερνητικά διατάγματα, που αποφασίστηκαν τόσο βιαστικά, σε λειτουργική, καθημερινή αστυνόμευση;

• Πότε συζητάς, εξηγείς και ενθαρρύνεις τους πολίτες, και πότε επιβάλλεσαι και καταστέλλεις;

• Πώς εξισορροπείς τον νέο αστυνομικό ρόλο μετά τον Covid-19 με το τεράστιο φάσμα αρμοδιοτήτων που δεν σχετίζονται με τον ιό;

Η πανδημία, αναφέρει ο συγγραφέας, άλλαξε τόσο το τι κάνει η Αστυνομία όσο και το πώς το κάνει, με πιθανές μακροχρόνιες συνέπειες όχι μόνο για τη σχέση της με το κοινό, αλλά και για τους ίδιους τους αστυνομικούς.

Ευημερία στελεχών Σωμάτων Ασφαλείας

Ακόμη και πριν από την έλευση του νέου κορωνοϊού, οι αστυνομικοί ανέφεραν υψηλότερα ποσοστά προβλημάτων ψυχικής υγείας που σχετίζονται με τη δουλειά τους, σε σχέση με άλλα επαγγέλματα. Μέχρι το τέλος του 2020, τα αρχικά σημάδια του αυξανόμενου φόρτου που προκάλεσε η αστυνόμευση της επιδημίας είχαν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται.

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ στην Αγγλία διεξήγαγαν έρευνα για το θέμα, χρηματοδοτούμενη από το ESRC (Economic & Social Research Council). Μεταξύ άλλων, οι ερευνητές εξέτασαν πώς οι αλλαγές στην αστυνόμευση επηρέασαν την ευημερία των στελεχών. Το δείγμα ήταν 626 αστυνομικοί της Αστυνομίας του Χάμπσαϊρ (Hampshire Constabulary), οι οποίοι συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο το καλοκαίρι του 2020. Επιπλέον, λήφθηκαν συνεντεύξεις από 39 αστυνομικούς (με διαφορετικά καθήκοντα και βαθμό στην ιεραρχία) τέλη 2020-αρχές 2021.

Τα συμπεράσματα της έρευνας κωδικοποιήθηκαν σε 5 βασικές προκλήσεις («wellbeing watchlist») που έχει να αντιμετωπίσει η Αστυνομία μετά τον Covid-19.

1. Ασφάλεια αστυνομικού

Ενώ η αντιμετώπιση του κινδύνου είναι μια αναπόφευκτη πτυχή της αστυνόμευσης, είναι λίγη η αμφιβολία ότι ο Covid-19 έχει αυξήσει τόσο το εύρος όσο και την κλίμακα της ανησυχίας των στελεχών. Σχεδόν οι μισοί αστυνομικοί ανέφεραν πως ένιωθαν ασφαλείς όταν εκτελούσαν τα συνηθισμένα τους καθήκοντα. Ωστόσο, 1 στους 3 ανέφερε πως είχε κακοποιηθεί ή απειληθεί από πολίτη. Το ίδιο ποσοστό ένιωθε περισσότερο άγχος όταν ανταποκρινόταν σε ένα τυπικό περιστατικό έκτακτης ανάγκης, σε σύγκριση με το τι γινόταν πριν από την πανδημία.

2. Επιπτώσεις στην πρώτη γραμμή

Τα χαμηλότερα ποσοστά καλής ψυχοσωματικής κατάστασης καταγράφηκαν σε όσους ήταν επιφορτισμένοι με καθήκοντα κράτησης, άμεσης ανταπόκρισης, περιπολιών, καθώς και στους αστυνομικούς της γειτονιάς. Οι αστυνομικοί πρώτης γραμμής ανέφεραν αυξημένο φόρτο, αποτέλεσμα της πίεσης αλλά και της απουσίας συναδέλφων που είχαν νοσήσει ή έπρεπε να απομονωθούν. Καθώς δεν μπορούσαν να εργαστούν από σπίτι, τα στελέχη πρώτης γραμμής τράβηξαν όλο το βάρος των -πολλές φορές ανταγωνιστικών- απαιτήσεων για εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων, ταυτόχρονα με την ανάγκη ανταπόκρισης σε περιστατικά που δεν σχετίζονται με τον κορωνοϊό.

3. Τηλεργασία

Τα στελέχη που μπορούσαν να εργαστούν από σπίτι κατά τη διάρκεια της πανδημίας (περίπου οι μισοί) ανέφεραν και θετικά και αρνητικά. Στα οφέλη περιλαμβανόταν βελτιωμένη ψυχική υγεία, μεγαλύτερη παραγωγικότητα, καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας-ζωής και αυξημένη ευελιξία στη φροντίδα των παιδιών. Για άλλους, από την άλλη, η ίδια εμπειρία της εργασίας από το σπίτι αύξησε τα πιθανά μειονεκτήματα για την αστυνομική ευημερία, συμπεριλαμβανομένων αντιλήψεων για αδικία, απομόνωση, προβλήματα διαχείρισης φόρτου εργασίας και δυσκολία στο διαχωρισμό της εργασίας από τη ζωή στο σπίτι.

4. Προσωπικές επιπτώσεις

Το ¼ των ερωτηθέντων παρουσίασαν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία τους ως αποτέλεσμα της πανδημίας και σχεδόν οι μισοί ανέφεραν αύξηση των επιπέδων του άγχους τους. Από αυτούς, 4 είχαν νοσήσει με κορωνοϊό και 2 ανέφεραν σοβαρά και μακροχρόνια προβλήματα υγείας. Πολλοί αστυνομικοί εξέφρασαν ανησυχίες για ενδεχόμενη μόλυνση μελών της οικογένειάς τους. Άλλοι αντιμετώπισαν δυσκολία στην παροχή φροντίδας για τα παιδιά τους, ιδιαίτερα με κλειστά τα σχολεία και δεν μπορούσαν επίσης να λάβουν τη συνήθη βοήθεια από την ευρύτερη οικογένειά τους. Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι οι αστυνομικοί με περισσότερες ευθύνες για παροχή φροντίδας είχαν υποφέρει περισσότερο από αυτούς που δεν είχαν.

5. Αρνητικές αντιλήψεις κοινού για Αστυνομία

Πολλά στελέχη πρώτης γραμμής ανέφεραν στους ερευνητές πως ο νέος τους ρόλος για επιβολή των περιοριστικών μέτρων τούς έβαλε σε μια κατάσταση που ήταν χαμένοι, ό,τι και αν συνέβαινε. Χαρακτηριστική η αγγλική έκφραση: «Damned if you do, damned if you don’t». Ήταν διάχυτη η ανησυχία ότι τόσο τα ΜΜΕ, όσο και τα ΜΚΔ, παρουσίασαν την αστυνόμευση της πανδημίας μέσα από παραμορφωτικούς φακούς, καλλιεργώντας ένα αρνητικό συναίσθημα στο κοινό. Έτσι, οι αστυνομικοί είχαν αποθαρρυνθεί και ένιωθαν ριγμένοι. Η εμπειρία φαίνεται να άφησε πολλούς αστυνομικούς με σοβαρά υπαρξιακά ερωτήματα γύρω από τη νομιμοποίηση του ρόλου και του λειτουργήματός τους, καθώς και το πώς τους αντιλαμβάνεται πλέον το κοινό.

Τώρα, τι;

Κλείνοντας, ο Geoff Newiss λέει ότι η έξοδος από το «λόκνταουν», όπως καταδεικνύει και η έρευνά τους, πρέπει να συνδυαστεί με βήματα για βελτίωση της αστυνομικής ευημερίας και της ψυχοσωματικής κατάστασης των στελεχών. Η διασφάλιση όμως της αποτελεσματικότητας αυτών των βημάτων δεν είναι απλή. Ο συγγραφέας ελπίζει πως τουλάχιστον ορισμένες ανησυχίες, όπως οι απειλές κατά της ασφάλειας των στελεχών, θα εξανεμιστούν με την υποχώρηση του ίδιου του κορωνοϊού. Άλλες, όμως, όπως η τηλεργασία, το κόστος στους αστυνομικούς πρώτης γραμμής και η γενικότερη αντίληψη του κοινού, θα απαιτήσουν προσεκτική μελέτη.

Η Αστυνομία του Χάμπσαϊρ και το Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ, σημειώνει ο ερευνητής, αξιολογούν επί του παρόντος μια σημαντική επέκταση της «στρατηγικής ευημερίας» («wellbeing strategy»), η οποία έχει εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια με σκοπό τη στήριξη στελεχών και προσωπικού. Η πλειοψηφία των στελεχών που συμμετείχαν στην έρευνα επαίνεσαν τις υπηρεσίες κοινωνικής υποστήριξης της Δύναμης. Σχεδόν τα ¾ των ερωτηθέντων γνώριζαν πού μπορούν ν’ αποταθούν για βοήθεια και στήριξη.

Από την άλλη, 1 στους 7 ανέφερε ότι η εμπειρία της αστυνόμευσης της πανδημίας αύξησε τις πιθανότητες για να αποχωρήσουν από το επάγγελμα. «Ενώ η εποχή της αστυνόμευσης του Covid μπορεί να φτάνει στο τέλος της, το ταξίδι της αποκατάστασης της αστυνομικής ευημερίας μόλις ξεκινά», καταλήγει ο Newiss.

* Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 06/06/2021, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)