Το ψηφιδωτό της διχοτόμησης και οι κερκόπορτες των δύο κρατών

Η πολιτική της ομοσπονδίας και οι συγκλίσεις, το λεγόμενο κεκτημένο των συνομιλιών, άνοιξε τον δρόμο και εξελίχθηκε σε κερκόπορτα για τη λύση των δυο κρατών, την οποία πλέον η Τουρκία θέτει στις συνομιλίες. Και, μάλιστα, κατά τρόπο εκβιαστικό: Take it or leave it! Αυτό προκύπτει από το περιεχόμενο του κεκτημένου των συνομιλιών και τα σχετικά τουρκικά και βρετανικά έγγραφα, από τα οποία φτιάχνεται το ψηφιδωτό της διχοτόμησης. Στην παρούσα φάση, η Κυβέρνηση έχει, όπως αναφέρουν πληροφορίες, σενάρια διπλωματικής αντίδρασης ενόψει της άφιξης του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν την 20ήν Ιουλίου στα κατεχόμενα, που αφορούν κινήσεις στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στον ΟΗΕ και στην ΕΕ. Εκείνο που τίθεται εν αμφιβόλω είναι η αποτελεσματικότητά τους.

Πώς έγιναν δεκτές από την ελληνοκυπριακή πλευρά οι αυτοδιοικούμενες περιοχές

Πώς η Άγκυρα οικοδομεί την πολιτική του win-win situation για τον εαυτό της

Πώς διχοτομείται η μία διεθνής εκπροσώπηση και οι ιθαγένειες

Έκθεση Γ.Γ.: Κυπριακή Δημοκρατία βάσει λύσης και διάλυση μέσω ομοσπονδίας

Ο κατακτητής δικάζει τον κατακτημένο

Ο Τούρκος Πρόεδρος θα προβεί σε ανακοινώσεις την ημέρα των «εορτασμών» της εισβολής. Η Κυβέρνηση αναμένει να δει τι θα πει ακριβώς, παρότι ο κ. Ερντογάν επί της ουσίας παίζει με ανοιχτά χαρτιά το διπλωματικό του πόκερ. Συναφείς πληροφορίες αναφέρουν ότι οι εντολές που έχει δώσει ο Τούρκος Πρόεδρος είναι οι εξής: Να είναι όλα έτοιμα στην Αμμόχωστο και θα αποφασίσει ο ίδιος με τους στενούς του συνεργάτες, τους τομείς όπου θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση. Βεβαίως, αυτά αναφέρουν κυβερνητικές και άλλες διπλωματικές πηγές. Αληθές είναι ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα επικεντρωθεί στην εμπέδωση των τετελεσμένων στην Αμμόχωστο και στη στήριξη του ψευδοκράτους με κάθε τρόπο και δη στην πολιτική των δύο κρατών, την οποία συνδέει με τα θέματα της ενέργειας. Ήδη έχει γίνει κάλεσμα στους κατοίκους της πόλης όπως προσφύγουν στις επιτροπές αποζημιώσεων, όπου προσδοκάται από τουρκικής πλευράς να παγιδευτούν οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες στην ακόλουθη βάση: Ήδη, Τουρκία και ψευδοκράτος ισχυρίζονται ότι η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου, κατά 95% ανήκει στα Βακούφια. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι πρόδηλον ότι ο κατακτητής θα δικάσει τον κατακτημένο. Και, ως εκ τούτου, το αποτέλεσμα είναι από τώρα γνωστό!

Η κατάργηση των ψηφισμάτων και οι ιθαγένειες

Ο Ερσίν Τατάρ, κατόπιν συνεννόησης με τον Τούρκο Πρόεδρο, επισήμανε προ ολίγων ημερών ότι δεν πρόκειται να επιστραφεί η πόλη της Αμμοχώστου, αδιαφορώντας τι αναφέρουν τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Άλλωστε, η τουρκική θέση είναι ότι, τα όποια ψηφίσματα έχουν εκδοθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας, αποτελούν εμπόδιο για τη λύση του Κυπριακού και ειδικότερα το 186 του 1964, όπως και τα 541 και 550. Τα δύο τελευταία καθιστούν σαφές ότι οι όποιες αρχές υπάρχουν στα κατεχόμενα δεν μπορούν να αναγνωριστούν ως νόμιμο κράτος, διότι παραβιάζεται το άρθρο 2, παράγραφος 4 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, που ρητώς αναφέρει ότι: Καμία Αρχή, οντότητα ή κράτος δεν μπορούν ν’ αναγνωριστούν εφόσον είναι προϊόν της χρήσης βίας των όπλων. Το 186 τονίζει ρητώς ότι στο νησί αναγνωρίζεται ως κράτος μόνο η Κυπριακή Δημοκρατία και η Κυβέρνησή της. Άρα οι Τούρκοι θέλουν διάλυση προ της λύσης. Και νέο πολιτειακό σύστημα εκ του μηδενός.

Με την πολιτική της κατάργησης των ψηφισμάτων, Τατάρ και Ερντογάν επιδιώκουν την εμπέδωση της πολιτικής των δύο κρατών, δημιουργώντας έτσι συνθήκες «win-win situation» για τη δική τους πλευρά. Αυτό σημαίνει ότι η Άγκυρα προχώρησε ένα βήμα πέραν της λογικής της συνομοσπονδίας και της ομοσπονδίας. Θέτει ξανά τη λύση των δύο κρατών δημόσια ως προϋπόθεση της συνομοσπονδίας. Και αναγκάζει Αθήνα και Λευκωσία να αγκιστρώνονται στην εξίσου τουρκική θέση της ομοσπονδίας. Συνεπώς, ακόμη και αν υποχωρήσει η Άγκυρα, η ίδια δεν έχει να χάσει τίποτα, διότι η λογική των δύο κρατών είναι εμπεδωμένη ήδη μέσα από τις συγκλίσεις που έχουν προκύψει στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι όσοι Ελληνοκύπριοι επιστρέψουν στο βόρειο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος δεν θα διαθέτουν το δικαίωμα της ψήφου, το οποίο είναι αυθύπαρκτο και συνυφασμένο με την ιδιότητα του πολίτη, της πατρίδας και του κράτους. Επί τη βάσει όσων έχουν συμφωνηθεί για τη λύση του Κυπριακού, θα υπάρχουν τρεις ιθαγένειες. Μία για κάθε συνιστών κράτος που θα υποδηλοί την εθνική ταυτότητα των κατοίκων του, δηλαδή των Ελλήνων και των Τούρκων του νησιού, και μία τρίτη κοινή, η κυπριακή. Το δικαίωμα της ψήφου σχετίζεται πολύ περισσότερο με τις εσωτερικές ιθαγένειες παρά με την τρίτη κοινή. Και συμβαίνει αυτό διότι το δικαίωμα της ψήφου στον βορρά είναι κυρίως συνυφασμένο με την τουρκοκυπριακή εσωτερική ιθαγένεια, την οποία, εάν κάποιος Κύπριος δεν κατέχει, τότε δεν θα έχει δικαίωμα ψήφου.

Απώλεια ψήφου, δύο κράτη και «ετεροδημότης»

Ερώτημα: Πώς θα μπορεί ένας Ελληνοκύπριος να έχει δικαίωμα ψήφου; Θα έχει δικαίωμα ψήφου, τότε και μόνον τότε, όταν αποταθεί στις αρχές του τουρκοκυπριακού συνιστώντας κράτους για να απολέσει την ελληνοκυπριακή εσωτερική του ιθαγένεια και να αποκτήσει την αντίστοιχη τουρκοκυπριακή. Συνεπώς, όποιος εκ των Ελληνοκυπρίων, και επί τη βάσει ποσοστώσεων, επιθυμεί να δηλώσει ως μόνιμη κατοικία του έδαφος του τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους, για να έχει δικαίωμα ψήφου σε εθνικές εκλογές, είτε θα πρέπει να απολέσει την ελληνοκυπριακή εσωτερική ιθαγένεια, αποκτώντας την τουρκοκυπριακή, είτε υποχρεωτικά θα πρέπει να μετακινηθεί και να ψηφίσει στο ελληνοκυπριακό συνιστών κράτος. Σύμφωνα με όσα έχουν αποφασιστεί και θεωρούνται ως συγκλίσεις και κεκτημένο της λύσης, μπορούν να επισημανθούν τα εξής: 1. Δεν θα ισχύσει στην πραγματικότητα το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, όπως κάποιοι ισχυρίζονται, αλλά θα ισχύσει το Οθωμανικό Δίκαιο. Γιατί; Διότι επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όταν ένας Χριστιανός Έλληνας ή Αρμένιος ήθελε να έχει δικαίωμα ψήφου, θα έπρεπε να αποποιηθεί τη χριστιανική θρησκεία και να ασπαστεί τον μουσουλμανισμό. Και, ως εκ τούτου, θα έπρεπε να γίνει από Έλληνας ή Αρμένιος σε Τούρκο. 2. Η σύγκλιση που αφορά στην απώλεια ψήφου στον βορρά δεν έχει καμία σχέση με την αρχή του ετεροδημότη, όπως στελέχη της Κυβέρνησης, του ΑΚΕΛ και του ΔΗΣΥ έχουν ισχυριστεί. Γιατί; Διότι στην περίπτωση του ετεροδημότη ο πολίτης μπορεί ελεύθερα να ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα είτε στη γενέτειρά του είτε στην περιοχή όπου μονίμως διαμένει. Αναφορικά με τη λύση του Κυπριακού και τις συγκλίσεις που έχουν αποφασιστεί, ο Ελληνοκύπριος δεν έχει δικαίωμα επιλογής αλλά του επιβάλλεται ή, κατά το ορθότερο, του αφαιρείται το δικαίωμα ψήφου στον βορρά και στο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος για να είναι ο βορράς εσαεί τουρκικός. Και με αυτόν τον τρόπο εμπεδώνεται η αλλαγή του δημογραφικού χαρακτήρα κατά τον πλέον επίσημο τρόπο, όπως αυτός επιβλήθηκε από το 1974 με την ανταλλαγή των πληθυσμών και την εισβολή. Έχουμε δηλαδή νομιμοποίηση των τετελεσμένων και όχι ανατροπή τους και επαναφορά στη νόμιμη συνταγματική τάξη. Που αποτυπώνεται στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία είναι σήμερα κατοχυρωμένη και διεθνώς αναγνωρισμένη εντός του ΟΗΕ και της ΕΕ, αφού εντάχθηκε ολόκληρη επί τη βάσει του πρωτοκόλλου 10. 3. Εφόσον το δικαίωμα της ψήφου είναι συμφυές με την πατρίδα και εφόσον αφαιρείται από τους Ελληνοκυπρίους στο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, είναι πρόδηλον ότι συνταγματικά πλέον για τους Ελληνοκύπριους ο βορράς, δηλαδή το υφιστάμενο παράνομο ψευδοκράτος που θα νομιμοποιηθεί σε τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, δεν θα είναι η πατρίδα τους. Θα μπορούν να διαμένουν ή ακόμη και να εργάζονται χωρίς δικαίωμα ψήφου, όπως συμβαίνει σήμερα σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της ΕΕ. Έχει δηλαδή ήδη αποφασιστεί μέσω των συγκλίσεων και του κεκτημένου των συνομιλιών η λογική αντίληψη των δύο κρατών και των αυτοδιοικούμενων περιοχών, για τις οποίες η ηγεσία σχίζει τώρα τα ιμάτιά της. Όλα αυτά δεν έχουν αποφασιστεί στο πλαίσιο της συνομοσπονδίας ή των δύο κρατών, αλλά της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Η πολιτική μας ηγεσία συνέδραμε μέσω της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας στην εφαρμογή μιας λύσης που οδηγούσε στα δύο κράτη.

Το κατάλοιπο εξουσίας και τα έγγραφα

Προς αυτήν την κατεύθυνση, ενισχυτικό ρόλο διαδραμάτισε η αποδοχή του λεγόμενου κατάλοιπου εξουσίας. Ενώ πριν από το σχέδιο Ανάν, το κατάλοιπο εξουσίας εθεωρείτο ως κερκόπορτα για τη διχοτόμηση και την εμπέδωση λύσης δύο κρατών, όταν εμφανίστηκε στον πολιτικό ορίζοντα το σχέδιο Ανάν και οι συγκλίσεις, εθεωρήθη ως στοιχείο επανένωσης. Τονίζουμε, δε, ότι, βάσει του εγγράφου Ντενκτάς για την τελική συνομοσπονδιακή λύση του Κυπριακού, το οποίο έχουμε δημοσιεύσει την περασμένη Κυριακή και φέρει ημερομηνία 31 Αυγούστου του 1998, η τούρκικη πλευρά έθετε το κατάλοιπο εξουσίας ως προϋπόθεση της συνομοσπονδιακής λύσης των δύο χωριστών κρατών. Τι είναι το κατάλοιπο εξουσίας; Όσες εξουσίες δεν θα ανήκουν στην όποια κεντρική Κυβέρνηση, θα ανήκουν αυτόματα στα συνιστώντα κράτη, τα οποία θα μπορούν να έχουν και να ασκούν πρωτογενή εξουσία. Χωριστή κυριαρχία στη λογική και πρακτική εφαρμογή της πολιτικής ισότητας και της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας.

Για την αποκεντρωμένη ή χαλαρή ομοσπονδία, την οποία προβάλλει ο Πρόεδρος ως μορφή λύσης, υπάρχει σχετικό έγγραφο του Ιουνίου του 1996, όταν ο τότε Πρόεδρος Κληρίδης είχε συνάντηση με τον Βρετανό Πρωθυπουργό. Στο εν λόγω έγγραφο γίνεται σαφής αναφορά ότι η αποκεντρωμένη ή χαλαρή ομοσπονδία είναι τουρκική θέση. Όσο δε για τις αυτοδιοικούμενες περιοχές, επί των οποίων γίνεται συζήτηση, αυτές είχαν γίνει δεκτές από τη στιγμή που η ελληνοκυπριακή πλευρά θεώρησε ως τελική μορφή λύσης την όποια μορφή διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Όπως συνάγεται τόσο από τα έγγραφα όσο και από τις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς, δεν έγινε αποδεκτή απλώς η αυτοδιοίκηση, αλλά και αυτή ακόμη η αυτοκυβέρνηση των δύο πλευρών, στο πλαίσιο της πολιτικής και πολιτειακής ισότητας.

Η πύλη της διχοτόμησης

Πού στεκόμαστε, λοιπόν, πριν από την άφιξη του Ταγίπ Ερντογάν; Πρώτο, αναμένουμε να δούμε τι θα πει, για να εξετάσουμε ποιο από τα σενάρια που ενδέχεται να υπάρχουν στα συρτάρια της Κυβέρνησης και του Εθνικού Συμβουλίου θα χρησιμοποιηθούν. Δηλαδή καθορίζει η Τουρκία το παιχνίδι και εμείς ακολουθούμε. Δεύτερο, έχουμε ήδη αποδεχτεί, όπως συνάγεται από τις συγκλίσεις τις οποίες έχουμε αναλύσει, τη συνομοσπονδιακή αντίληψη των δύο κρατών μέσα από την απαγόρευση του δικαιώματος ψήφου των Ελληνοκυπρίων στον βορρά όταν συζητούσαμε για ομοσπονδία. Τρίτο, η λεγόμενη μία ιθαγένεια και μία διεθνής προσωπικότητα και εκπροσώπηση έχουν ήδη διχοτομηθεί και τριχοτομηθεί μέσα από τις συγκλίσεις της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Πώς θα υπάρχει μία ιθαγένεια εφόσον οι ιθαγένειες θα είναι τρεις και όχι μόνο μία; Αντί της μία κοινής, οι δυο εσωτερικές θα καθορίζουν πού, πώς, πότε και ποιοι θα ψηφίζουν; Τέταρτο, πώς θα είναι μία η διεθνής εκπροσώπηση, όταν μέσω τής εκ περιτροπής προεδρίας το νέο πολιτειακό σύστημα θα εκπροσωπείται αναλόγως της περιπτώσεως και της χρονικής περιόδου άλλοτε από Ελληνοκύπριο Πρόεδρο και άλλοτε από Τουρκοκύπριο, στη βάση της πολιτειακής και πολιτικής ισότητας των δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών; Η εκπροσώπηση θα είναι διχοτομημένη. Στην ΕΕ, για παράδειγμα, το νέο πολιτειακό σύστημα θα εκπροσωπεί άλλοτε ο Πρόεδρος που θα προέρχεται από το ελληνοκυπριακό συνιστών κράτος και άλλοτε ο Πρόεδρος που θα προέρχεται από το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος. Συνεπώς, ακόμα και στα θέματα της πολιτειακής και πολιτικής ισότητας έχουν προκύψει συγκλίσεις ή έχουν γίνει προσύμφωνα, που ανοίγουν τις πύλες στην Τουρκία και στον κατοχικό ηγέτη να διεκδικούν τη λύση των δύο κρατών, καθώς και στον ΓΓ του ΟΗΕ να αναφέρεται σε πρόθεσή του για συμπερίληψη στην έκθεση τού όρου των δυο αυτοδιοικούμενων περιοχών. Ήδη, αναφέρεται στον τετραγωνισμό του κύκλου.

Η ταφόπετρα

Γίνεται αντιληπτό ότι η αναφορά σε δύο αυτοδιοικούμενες περιοχές πριν από τη λύση οδηγεί σε διάβρωση της νομικής έννοιας της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και των ψηφισμάτων 541 και 550, που καθιστούν σαφές ότι το ψευδοκράτος δεν μπορεί να αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα. Επισυμβαίνει, δηλαδή, μερικώς αυτό το οποίο επιδιώκει η τουρκική πλευρά. Ας το θέσουμε και με αυτόν τον τρόπο: Αρχίζει η διαδικασία κατάργησης των ψηφισμάτων επί των οποίων στηρίζεται η ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και δη του 186 του ’64. Ταυτοχρόνως, αρχίζει η διαδικασία της αναγνώρισης του ψευδοκράτους ως χωριστής αυτοδιοικούμενης περιοχής και η κατάργηση των ψηφισμάτων 541 και 550, όπως η Άγκυρα αξιώνει. Διαλύεται πλέον η Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτά είναι μερικά και μόνο από τα επίχειρα της Πενταμερούς, που έφεραν τα νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο, τα οποία, όπως είπε ο Πρόεδρος, εάν επέλθουν, θα τεθεί και η ταφόπετρα στο Κυπριακό. Συνεπώς, όχι μόνο τα χειρότερα δεν απεφεύχθησαν, όπως ο ίδιος ο Πρόεδρος έλεγε και ο Αβέρωφ Νεοφύτου, καθώς και η ηγεσία του ΑΚΕΛ, από την Πενταμερή, αλλά το αντίθετο συνέβη. Είμαστε μιαν ανάσα πριν από την ταφόπετρα.

Το προσχέδιο έκθεσης και η βάση λύσης

Κι ας μην απατώμεθα από την οποιαδήποτε θετική αναφορά του Γ.Γ. του ΟΗΕ στο προσχέδιο της έκθεσής του περί της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι μεν θετική εξέλιξη, αλλά από τα ανωτέρω που αφορούν συγκλίσεις για μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, γίνεται κατανοητό ότι μόνοι μας βάζουμε το πιστόλι στον δικό μας κρόταφο και δη σε αυτόν της Κυπριακής Δημοκρατίας, δημιουργώντας τις συνθήκες για δυο ισότιμα κράτη στο πλαίσιο της πολιτειακής και πολιτικής ισότητας. Άρα το θέμα δεν είναι μόνο οι εκθέσεις του Γ.Γ. του ΟΗΕ, αλλά και η βάση της λύσης. Δηλαδή είτε κρατούμε την Κυπριακή Δημοκρατία ζωντανή, στο πλαίσιο του ενιαίου κράτους και αναθεωρήσεων επί τη βάσει των αρχών και αξιών της Ε.Ε. είτε θα την διαλύσουμε στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας συνομοσπονδιακού χαρακτήρα, που θα αναγνωρίσει το ψευδοκράτος ως ισότιμα κυρίαρχη πολιτεία, στην οποία οι Ελληνοκύπριοι δεν θα έχουν δικαίωμα ψήφου, όπως καθορίζει το κεκτημένο των συνομιλιών από τώρα.

Η Κυπριακή Δημοκρατία και οι θεατές…

Ερώτημα: Μπορούσαμε να πράξουμε κάτι και δεν το πράξαμε; Τώρα τι πράττουμε; Ήταν τραγικό λάθος η απαγκίστρωση από την πολιτική των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας και η μη περίληψη σχετικής επί τούτου ρήτρας στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Εφόσον η Τουρκία θέτει θέμα δύο κρατών και τετελεσμένων στην Αμμόχωστο, Αθήνα και Λευκωσία, αντί να μιλούν για ομοσπονδία, που συνιστά την κερκόπορτα των δυο κρατών, λογικό θα ήταν να αναφέρονται στον σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία είναι κράτος μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ, αξιώνοντας την εφαρμογή του κεκτημένου που προνοεί την αναγνώριση του ενιαίου κράτους της Κύπρου από την Άγκυρα και όχι την αναγνώριση του ψευδοκράτους από την Κυπριακή Δημοκρατία, που σημαίνει τη διάλυσή της και την έξοδό της από την ΕΕ και τον ΟΗΕ. Εάν δεν ζητήσει τώρα Αθήνα και Λευκωσία τη σύγκληση έκτακτης Συνόδου της ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων και εμπάργκο πώλησης όπλων σε βάρος της Τουρκίας, πότε θα το πράξει; Όταν θα τεθεί η νέα ταφόπετρα θα είναι αργά… Αν δεν τέθηκε ήδη. Απλώς αναμένουμε ως τραγικοί θεατές την ανακοίνωση…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων