Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας: Αύξηση περιστατικών λόγω πανδημίας

Τεράστιες επιπτώσεις προκάλεσε η πανδημία στην ψυχική υγεία των πολιτών, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τα επίσημα στοιχεία των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του ΟΚΥπΥ. Σε συνέντευξή της στο ένθετο «Υγεία» η Διευθύντρια των Υπηρεσιών, Άννα Παραδεισιώτη, ανέφερε πως εάν εστιάσουμε στις παραπομπές που έγιναν προς τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, διαφαίνεται μία ξεκάθαρη αύξηση των περιστατικών ψυχικών διαταραχών σε παιδιά και εφήβους σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά. Σύμφωνα με τα όσα μας είπε, τα προβλήματα ψυχικής υγείας που καταγράφηκαν κυρίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της καραντίνας ήταν οι αγχώδεις διαταραχές, η κατάθλιψη, ακόμη και συνδυασμός τους. Περαιτέρω, όπως ανέφερε, παρατηρήθηκε υποτροπή σε ήδη ευάλωτα άτομα, τα οποία είχαν προϋπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας. Γενικότερα, η κ. Παραδεισιώτη εξήγησε πως η καραντίνα προκάλεσε ποικίλες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των πολιτών, οι οποίες, όμως, με την κατάλληλη στήριξη και φροντίδα από τους επαγγελματίες υγείας, μπορούν να ξεπεραστούν ή τουλάχιστον να είναι διαχειρίσιμες από το άτομο και την οικογένειά του. Πέραν των επιπτώσεων της πανδημίας, η κ. Παραδεισιώτη μάς μίλησε για τους κύριους στόχους των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, όπως επίσης και για τις προσπάθειες που γίνονται για αναβάθμιση των Υπηρεσιών.

Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας

Ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι της Διεύθυνσης Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας;

Όραμα της Διεύθυνσης Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΔΥΨΥ) του ΟΚΥπΥ είναι η προαγωγή της ψυχικής υγείας σε όλο το ηλικιακό φάσμα του πληθυσμού κατά ισότιμο τρόπο μέσω ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Για υλοποίηση αυτού του οράματος, οι κύριοι στόχοι της Διεύθυνσης είναι:

• Συνεχής αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλους τους πολίτες και για όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
• Περαιτέρω ανάπτυξη εξειδικευμένων ποιοτικών υπηρεσιών υγείας, με σεβασμό προς τους ασθενείς και τις ανάγκες τους καθώς και βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.
• Διασφάλιση ενός συστήματος υγείας με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
• Ισότητα στην υγεία: Δημιουργία των κατάλληλων υποδομών και συστημάτων που να εξασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών.
• Υιοθέτηση όλων των σύγχρονων προδιαγραφών θεραπείας, αποκατάστασης και επανένταξης ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγεία.
• Δυνατότητα επέκτασης δραστηριοτήτων ιδιαίτερα στον τομέα της εκπαίδευσης.

Ποιες υπηρεσίες παρέχονται από τις διάφορες δομές που λειτουργείτε;

Η ΔΥΨΥ διαθέτει 37 Δομές παγκυπρίως, ενδονοσοκομειακές και εξωνοσοκομειακές, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, όπως είναι οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας για Παιδιά και Εφήβους, οι Υπηρεσίες ενάντια στις ουσιοεξαρτήσεις, εξωτερικά ιατρεία ψυχικής υγείας ενηλίκων, υπηρεσίες κοινοτικής νοσηλευτικής ψυχικής υγείας, εξειδικευμένη παιδιατρική μονάδα εργοθεραπείας, Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών ανηλίκων, ενώ παρέχονται και υπηρεσίες διατροφικών διαταραχών ενηλίκων στα κατά τόπους εξωτερικά ιατρεία, κέντρα ημέρας, μονάδες εργασιακής αποκατάστασης κ.ά.

Από ποιες ειδικότητες αποτελείται το ιατρικό προσωπικό των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας;

Πέρα από το διοικητικό, γραμματειακό και βοηθητικό προσωπικό, η Διεύθυνση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στελεχώνεται διεπαγγελματικά με εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο αποτελείται από Ψυχίατρους, Παιδοψυχίατρους, Κλινικούς Ψυχολόγους, Εργοθεραπευτές και Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας.

Πόσοι ασθενείς τυγχάνουν στήριξης ή θεραπείας από τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας;

Κατά το 2018 καταγράφηκαν περίπου 69.000 επισκέψεις στα εξωτερικά ιατρεία της Διεύθυνσης Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.

Ενδεικτικά τα εξωτερικά ιατρεία υπολογίζεται ότι, βάσει των στατιστικών στοιχείων του 2018, εξυπηρετούν περίπου 24.000 άτομα ετησίως, επιπλέον των ατόμων που εξυπηρετούνται στις Μονάδες Κοινωνικής Αποκατάστασης και στις ενδονοσοκομειακές μονάδες.

Η επίδραση της πανδημίας

Πόσο επηρεάστηκε το έργο σας από την πανδημία;

Το έργο της ΔΥΨΥ δεν θα μπορούσε να παραμείνει ανεπηρέαστο από την πανδημία, ενώ γενικά οι συνθήκες ζωής έχουν αλλάξει λόγω της πανδημίας του SARS COVID-19.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τον ψυχισμό των πολιτών από καιρού εις καιρόν. Η ανεργία, το lockdown, η αβεβαιότητα, ο φόβος νόσησης και η απομόνωση εξαιτίας της καραντίνας, είναι κάποιες από τις αιτίες στις οποίες οφείλονται φαινόμενα όπως η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας και η εμφάνιση ή υποτροπή ψυχικών διαταραχών.

Στο πρώτο lockdown, λόγω του αυστηρού εγκλεισμού των πολιτών, ανεστάλησαν πολλά κοινοτικά διά ζώσης προγράμματά μας. Άμεσα σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε πρόγραμμα τηλεφροντίδας της ψυχικής υγείας των πολιτών, που στελεχωνόταν από λειτουργούς ψυχικής υγείας όλων των επαγγελματικών ειδικοτήτων. Μέσω τηλεφωνικών επικοινωνιών και διαδικτυακών συναντήσεων 7 ημέρες την εβδομάδα μέχρι και αργά το απόγευμα, οι λειτουργοί μας, μέσω τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και διαδικτυακών συναντήσεων, στήριζαν πολίτες από τον γενικό πληθυσμό, αλλά και από ευάλωτες ομάδες σε παγκύπρια βάση.

Στη δεύτερη φάση, προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε τις περισσότερες υπηρεσίες μας διαθέσιμες σε διά ζώσης θεραπευτικές παρεμβάσεις, ενώ εντείναμε το πρόγραμμα στήριξης των νοσηλευομένων με covid-19 στις αντίστοιχες κλινικές των Νοσοκομείων μας, των συγγενών τους και του υγειονομικού προσωπικού.

Παρατηρήθηκε αύξηση των περιστατικών που χρήζουν ψυχολογικής ή ψυχιατρικής παρακολούθησης, ως απόρροια των προβλημάτων που επέφερε η πανδημία στην κοινωνία;

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας που καταγράφηκαν κυρίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της καραντίνας, ήταν οι αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, ακόμα και συνδυασμός τους.

Όσον αφορά τις εισαγωγές ασθενών στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας, υπάρχει αυξητική τάση κατά τα τελευταία τέσσερα έτη με κορύφωση την περίοδο 2020-2021, λόγω και της πανδημίας, και ο αριθμός εισαγωγών εξακολουθεί να είναι υψηλός.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, πριν από την πανδημία, η πληρότητα στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας ήταν γύρω στο 80-85%, αλλά όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει καταγραφεί ότι η πανδημία προκάλεσε αύξηση των εισαγωγών σε ψυχιατρικές κλινικές, ώστε η πληρότητα να υπερβαίνει σε κάποια χρονικά διαστήματα το 100%.

Στοιχεία και αριθμοί

Ποιες ομάδες πολιτών επηρεάστηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό λόγω της πανδημίας;

Οι ηλικιακές ομάδες που επηρεάστηκαν πιο πολύ από την πανδημία και την καραντίνα, βάσει ευρωπαϊκών ερευνών, είναι τα παιδιά κάτω των 15 ετών, η ομάδα των εφήβων με αύξηση του ποσοστού αυτοκτονικού ιδεασμού, αγχωδών διαταραχών και συμπτωμάτων κατάθλιψης, οι γυναίκες που έμειναν στο σπίτι και επιφορτίστηκαν την εργασία από το σπίτι, τη φροντίδα των παιδιών όπως και οι πολίτες που έμειναν άνεργοι. Στην Κύπρο παρατηρήθηκε υποτροπή σε ήδη ευάλωτα άτομα, τα οποία είχαν προϋπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας. Συνεπώς, η καραντίνα προκάλεσε ποικίλες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των πολιτών, οι οποίες, όμως, με την κατάλληλη στήριξη και φροντίδα από τους επαγγελματίες υγείας, μπορούν να ξεπεραστούν ή τουλάχιστον να είναι διαχειρίσιμες από το άτομο και την οικογένειά του.

Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά που να καταδεικνύουν το ποσοστό εφήβων που παρουσιάζουν ψυχικές διαταραχές στην Κύπρο ώστε να μπορεί ν’ αξιολογηθεί τυχόν αύξηση, εάν εστιάσουμε στις διάφορες παραπομπές που έγιναν προς τις Υπηρεσίες μας, διαφαίνεται μία ξεκάθαρη αύξηση των περιστατικών ψυχικών διαταραχών σε παιδιά και εφήβους σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά:

Σε εξέλιξη η αναβάθμιση των Υπηρεσιών

Πώς μπορούν να αναβαθμιστούν οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας; Ποιες αλλαγές είναι σ’ εξέλιξη γι’ αυτόν τον σκοπό;

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η συνεχής αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλους τους πολίτες και για όλη τη διάρκεια της ζωής τους είναι ο κύριος στόχος της ΔΥΨΥ.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, προωθούμε την περαιτέρω ανάπτυξη εξειδικευμένων ποιοτικών υπηρεσιών υγείας και λειτουργικότητας, με σεβασμό προς τους ασθενείς και τις ανάγκες τους και βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Στο πλαίσιο αυτό, οργανώθηκαν και λειτουργούν, κατόπιν εντατικής εκπαίδευσης του προσωπικού από εξειδικευμένες ομάδες επιστημόνων της Αγγλίας και Ελλάδας, Κέντρα Εξειδικευμένων Αξιολογήσεων Ψυχικής Υγείας σε παγκύπρια βάση, Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών Παιδιών και Εφήβων και Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών Ενηλίκων.

Τροχοδρομείται, επίσης, η δημιουργία Κέντρου για Παιδιά με Νευροαναπτυξιακές Διαταραχές. Σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο χρηματοδότησης από τον Μηχανισμό ΕΟΧ – Νορβηγίας 2014-2021, έχει εγκριθεί και υλοποιείται η πρόταση των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας για το έργο με τίτλο «Δημιουργία Κέντρου για Παιδιά και Εφήβους με Νευρο-αναπτυξιακές Διαταραχές» με πλήρη κάλυψη ύψους €680.000.

Σε εξέλιξη είναι και η προσπάθεια για δημιουργία του Κέντρου Ψυχικής Υγείας στη Λευκωσία, αλλά και η κτηριακή αναβάθμιση του Νοσοκομείου Αθαλάσσας. Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι διαδικασίες;

Στις 28 Μαΐου 2021 προκηρύχθηκε Διαγωνισμός προς υποβολή προσφορών για την ανέγερση της Α’ Φάσης του νέου Κέντρου Ψυχικής Υγείας, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του τέταρτου τριμήνου του 2023. Η Α’ Φάση ανέγερσης του νέου Κέντρου Ψυχικής Υγείας περιλαμβάνει την ανέγερση δύο Κλινικών Οξέων Περιστατικών, Ανδρών και Γυναικών αντίστοιχα, δυναμικότητας 17 κλινών η καθεμιά και την ανέγερση του κτηρίου όπου θα στεγάζεται η Θεραπευτική Μονάδα Εξαρτημένων Ατόμων, δυναμικότητας 20 κλινών και εξωτερικών ιατρείων.

Στη βάση των πιο πάνω, έχει γίνει πολύ λεπτομερής σχεδιασμός σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες για ποιοτική φροντίδα των ανθρώπων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Στις διαδικασίες σχεδιασμού έχουν εμπλακεί εκπρόσωποι όλων των επαγγελματικών ομάδων που εργάζονται στη ΔΥΨΥ, έχουν μελετηθεί παρόμοιες υποδομές στην Ε.Ε., λειτουργοί μας έχουν επισκεφτεί κάποιες από αυτές. Ταυτόχρονα υπήρχε συνεχής και στενή συνεργασία με το Τμήμα Δημοσίων Έργων, οι οποίοι με τους συνεργάτες τους ετοίμασαν το κτηριολογικό πρόγραμμα και τον αντίστοιχο σχεδιασμό για την πρώτη φάση, αλλά και το κτηριολογικό πρόγραμμα για τη δεύτερη φάση. Επιπρόσθετα, συνεχίζονται οι διαδικασίες για την εκπόνηση ενός αντίστοιχου Γενικού Χωροταξικού Σχεδίου.

Για να γίνει κατορθωτή η πρόσφατη προκήρυξη διαγωνισμού υποβολής προσφορών από το Τμήμα Δημοσίων Έργων της πρώτης φάσης ανέγερσης του Κέντρου Ψυχικής Υγείας, υπήρξε συνεργασία και συντονισμός του Υπουργείου Υγείας και του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας με τα αρμόδια Υπουργεία και Υπηρεσίες, ενώ ακολουθήθηκαν όλες οι νενομισμένες διαδικασίες.

Ακόμα ένα έργο που «τρέχει» είναι η δημιουργία του Κέντρου Διάγνωσης και Θεραπείας παιδιών και εφήβων με νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Πότε υπολογίζεται να τεθεί σε λειτουργία και τι υπηρεσίες θα παρέχει;

Στο πλαίσιο χρηματοδότησης από τον Μηχανισμό ΕΟΧ - Νορβηγίας 2014-2021, η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης, μας ενημέρωσε ότι έχει εγκριθεί η πρότασή μας για «Δημιουργία Κέντρου για Παιδιά και Εφήβους με Νευρο-αναπτυξιακές Διαταραχές» με πλήρη κάλυψη ύψους €680.000.

Το Κέντρο απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους με νευροαναπτυξιακές διαταραχές, θα είναι το πρώτο και μοναδικό Κέντρο στην Κύπρο, στελεχωμένο διεπαγγελματικά, το οποίο θα προσφέρει υπηρεσίας ως Κλινική μίας Στάσης και θα υπάρχει συνεργασία με άλλους ειδικούς του Μακάρειου Νοσκομείου.

Με τη δημιουργία του Κέντρου, θα είμαστε σε θέση να προσφέρουμε ποιοτικές υπηρεσίες φροντίδας, ενώ μέσα από τη λειτουργία του κέντρου θα αναπτυχθούν προγράμματα, τα οποία θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και υγείας αυτών των παιδιών.

Οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές εμφανίζονται κατά την πρώιμη παιδική ηλικία αν και δεν εντοπίζονται αμέσως πάντοτε. Ο έγκαιρος εντοπισμός του προβλήματος, αν και δεν προϋποθέτει πλήρη ανάρρωση, μπορεί όμως να συνεισφέρει σε ουσιαστική βελτίωση του προβλήματος. Δεδομένου του γεγονότος ότι οι υπηρεσίες είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους και αρκετές παρέχονται σε διαφορετικό χώρο ή περιοχή, δυσχεραίνεται η διαδικασία της τελικής διάγνωσης, όπως επίσης ταλαιπωρούνται οι ασθενείς αλλά και οι γονείς τους.

Το Έργο απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους - πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας (Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, μετανάστες και πολίτες χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κ.λπ).

Το Έργο υλοποιείται από τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και κύριοι στόχοι του είναι:

- Έγκαιρη και έγκυρη διαγνωστική αξιολόγηση, από πολυθεματική ομάδα ειδικών, πιθανών νευροαναπτυξιακών διαταραχών ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους στην Κύπρο.

- Πολυεπίπεδος χειρισμός κάθε περίπτωσης.

- Συμβουλευτική και ψυχολογική στήριξη των γονέων.

- Παραπομπή και διασύνδεση με άλλες υπηρεσίες που εμπλέκονται.

- Συλλογή επιδημιολογικών δεδομένων σχετικά με τις Νευροαναπτυξιακές Διαταραχές.

Το Κέντρο αναμένεται να λειτουργήσει πριν από το τέλος του 2021.