Τηλλυρία 1964 - Η πρώτη τουρκική επέμβαση

Πενήντα επτά χρόνια από τον Αύγουστο του 1964, όταν η Τουρκία στην πρώτη στρατιωτική της επέμβαση στην Κύπρο βομβάρδιζε αδιακρίτως με βόμβες «Ναπάλμ» την ηρωική Τηλλυρία, προκαλώντας δεκάδες θύματα, πολλά από αυτά ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό.

Προηγήθηκαν στασιαστικές ενέργειες Τ/κ εξτρεμιστών. Δημιούργησαν στρατιωτικό προγεφύρωμα στην περιοχή Κοκκίνων - Μασούρας, στο οποίο αποβίβαζαν στρατιωτικές δυνάμεις από την Τουρκία και μεγάλες ποσότητες οπλισμού. Πολιτικός στόχος ήταν, αφού ενωθούν με τον θύλακα Λεύκας, να δημιουργηθεί μεγάλο καντόνιο, το οποίο θα ενωνόταν αργότερα με εκείνο της Λευκωσίας - Κιόνελι για την επιβολή της διχοτόμησης.

Η κατάληψη από Τούρκους ενόπλους στρατηγικής σημασίας υψωμάτων γύρω από το προγεφύρωμα των Κοκκίνων προκάλεσε την αντεπίθεση των δυνάμεων της Δημοκρατίας για περιορισμό του προγεφυρώματος. Τα στρατευμένα παιδιά, της νεοσύστατης τότε Εθνοφρουράς, πολέμησαν με απαράμιλλο θάρρος και ηρωισμό. Νεοσύλλεκτοι στρατιώτες μόλις 20-30 ημερών πολέμησαν με ορμή, αυτοθυσία και γενναιότητα. Κάτω από φοβερά αντίξοες συνθήκες, νηστικοί και διψασμένοι, κατελάμβαναν ισχυρότατες στρατιωτικές θέσεις, τις οποίες διατηρούσαν και μετά τις επιθέσεις της τουρκικής αεροπορίας. Περισσότερα από 60 τουρκικά αεροπλάνα εξόρμησαν εναντίον των βορείων ακτών μας από την Πόλη ώς τη Μόρφου και βομβάρδισαν με αμερικανικές βόμβες «Ναπάλμ» χωριά και άμαχο πληθυσμό. Κατέκαψαν την ιερή γη της Τηλλυρίας, σκόρπισαν φωτιά και θάνατο, αλλά ο πολιτικός και στρατιωτικός στόχος της Τουρκίας για εισβολή και διχοτόμηση ματαιώθηκε.

Απλοί άνθρωποι του μόχθου και του βιοπορισμού μετατράπηκαν από τη μια στιγμή στην άλλη σε φύλακες κάποιων νέων Θερμοπυλών, για να μην περάσει ο νέος επιδρομέας. Άντρες, γυναίκες, ακόμα και έφηβοι έτρεξαν τότε να συνδράμουν τους στρατευμένους ήρωές μας που δρασκελούσαν νικηφόρα τα υψώματα στο Λωρόβουνο, τη Μανσούρα, το Ακόνι, το Μοσφίλι. Το φρόνημα έμεινε όρθιο κι όταν ακόμα η τουρκική αεροπορία κτύπησε με πρωτοφανή βαρβαρότητα τα χωριά και τον άμαχο πληθυσμό της Τηλλυρίας με ρουκέτες, πολυβόλα και εμπρηστικές βόμβες. Μπορεί η γη της Τηλλυρίας να κατακάηκε, αλλά ο επίδοξος εισβολέας δεν πέρασε.

Ο συγγραφέας Ε.Ν. Τζελέπης στο βιβλίο του, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1965 από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», γράφει για τα γεγονότα της Τηλλυρίας τα εξής σημαντικά:

«Η αλήθεια είναι ότι η επιθετική εξόρμηση της τουρκικής αεροπορίας στην Τηλλυρία αποτελούσε προμελετημένη ενέργεια, που δεν είχε καμιά σχέση με τις επιχειρήσεις στη Μανσούρα ή τα Κόκκινα. Μάταιες προσπάθειες να συγκαλυφθεί η αλήθεια! Η αεροπορική επίθεση δεν ήταν παρά η κτηνώδης εκδήλωση της επιθετικής πολιτικής της κυβέρνησης της Άγκυρας.

Στόχος όλων των ενεργειών ήταν να καταλάβουν οι υπεύθυνοι στην Αθήνα ότι η Τουρκία ήταν αποφασισμένη να φτάσει στα άκρα και ότι, επομένως, έπρεπε να βρεθεί γρήγορα μια «συμπεφωνημένη λύσις» για το Κυπριακό. Ένας Τούρκος δημοσιογράφος, μιλώντας στις 12 Αυγούστου στην Άγκυρα στον ανταποκριτή της βελγικής ραδιοφωνίας, συνόψιζε ως εξής τις ιδέες που επικρατούσαν στην τουρκική πρωτεύουσα μετά τις αεροπορικές επιθέσεις: Υπάρχει, έλεγε, τώρα πια η ελπίδα ότι «μετριοπαθέστεροι» άνδρες θα αντικαταστήσουν στη Λευκωσία τον Πρόεδρο Μακάριο και στην Αθήνα τον Πρωθυπουργό κ. Παπανδρέου, αυτούς τους «εξτρεμιστές» που «φέρουν την ευθύνη για την επιδείνωση της κατάστασης» και που εμποδίζουν με τη στάση τους μια «λογική» ρύθμιση της κυπριακής κρίσης. Από την πλευρά του ο γαμβρός του Πρωθυπουργού κ. Ινονού, κ. Μετίν Τοκέρ, έγραφε σε ένα άρθρο του ότι οι επίσημοι κύκλοι της Άγκυρας θα επιθυμούσαν η υπόδειξη της «αποφασιστικότητας» της τουρκικής κυβέρνησης να μπορέσει να πείσει τον κ. Παπανδρέου ότι είχε έρθει πια η στιγμή να εγκαινιασθεί ένας «σοβαρός διάλογος» μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας.

Αντικρίζοντας τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 από την ιστορική απόσταση πέντε σχεδόν δεκαετιών, δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία ότι υποδαυλίστηκαν και οργανώθηκαν από την Τουρκία, για να προωθήσει τον παλιό στόχο της διχοτόμησης. Αιχμή του δόρατος της μακρόχρονης πολιτικής της Τουρκίας για προσάρτηση της Κύπρου ήταν αναμφίβολα η τουρκική τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ, η οποία ιδρύθηκε στην Άγκυρα από πρώην αξιωματικούς του τουρκικού στρατού. Με δολοφονίες προοδευτικών Τουρκοκυπρίων που επιθυμούσαν συνεργασία με τους Ελληνοκύπριους, προβοκάτσιες και άλλες τρομοκρατικές ενέργειες, η ΤΜΤ προσπαθούσε να σκορπίσει το μίσος ανάμεσα στις δύο κοινότητες, εκτελώντας τις επιταγές της Άγκυρας. Τόσο εξοργιστική ήταν η διχοτομική πολιτική της Άγκυρας, που προκάλεσε την αντίδραση των εντίμων Τούρκων, όπως του πρώτου πρέσβη της Τουρκίας στην Κύπρο, Ντιρβάνα, ο οποίος παραιτήθηκε καταγγέλλοντας τα διαμελιστικά σχέδια της Τουρκίας.

Αλλά και ο μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών, Δρ Γκάλο Πλάζα, τότε που ΟΗΕ και αξιωματούχοι του επιτελούσαν τον ρόλο και την αποστολή τους, στην έκθεσή του αντιτάχθηκε στην τουρκική αντίληψη ότι οι δύο κοινότητες δεν θα μπορούσαν να συμβιώσουν ειρηνικά. Ο ίδιος μεσολαβητής αντέδρασε και στην ιδέα του γεωγραφικού διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων που προτάθηκε τότε για πρώτη φορά από την τουρκική πλευρά, τονίζοντας ότι αυτή προσκρούει σε οικονομικούς, κοινωνικούς και ηθικούς λόγους. Η αναγκαστική μετακίνηση πληθυσμών που θα συνεπαγόταν, είπε ο Γκάλο Πλάζα, είναι αντίθετη με όλες τις σύγχρονες αρχές καθώς και στην Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Αυτό που δεν πέτυχε τότε η Τουρκία, το κατόρθωσε δέκα χρόνια αργότερα όταν το εσωτερικό μέτωπο το υπονόμευσε η συνωμοσία και προδοσία. Το προδοτικό πραξικόπημα, οι εθνοπροδότες της Χούντας των Αθηνών και τα εσωτερικά προγεφυρώματα έδωσαν στην Τουρκία το πρόσχημα να εφαρμόσει τα από πολλού προγραμματισμένα σχέδιά της εναντίον της Κύπρου.

* Πρώην Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 08/08/2021)