Φοβούνται την Τουρκία και κοιμίζουν τον EastMed

Ενώ το Κυπριακό παραμένει παγωμένο λόγω της τουρκικής αξίωσης για λύση δύο χωριστών κρατών, η Αθήνα φαίνεται να κοιμίζει τη διαδικασία του EastMed και την κοινή γνώμη ως προς το θέμα αυτό, προβάλλοντας στο παρασκήνιο διάφορες αιτιάσεις. Αληθές είναι ότι φοβάται την πρόκληση κρίσης από την Τουρκία. Αυτή ήταν άλλωστε η κύρια αιτία που ρίχθηκε στο διπλωματικό τραπέζι η ιδέα από το ελληνικό ΥπΕξ και τον Νίκο Δένδια για παράκαμψη της Κύπρου και η επιλογή μέσω Αιγύπτου. Ταυτοχρόνως, η κοινοπραξία της ΔΕΠΑ και της Edison («Ποσειδών») και οι σχετικές μελέτες, που αφορούν στην τεχνολογία κατασκευής του αγωγού, ώς τις τιμές και τη βιωσιμότητα του έργου, καταρρίπτουν τα αρνητικά επιχειρήματα, τα οποία προβάλλονται, κατά καιρούς, απ’ όσους εκ των ημετέρων δεν επιθυμούν την ολοκλήρωση του αγωγού, λόγω των τουρκικών αντιδράσεων και της σύγκλισης των δικών τους αντιλήψεων και δη του εξευμενισμού με τα συμφέροντα της Άγκυρας. Μάλιστα, η πολιτική της Τουρκίας για δύο κράτη στην Κύπρο απομακρύνει την επιλογή του αγωγού προς Τουρκία και αυξάνει τις πιθανότητες τουρκικής αντίδρασης, εφόσον δεν υπάρχει αξιόπιστη αποτροπή και ενιαίος στην πράξη άξονας Ελλάδας, Ισραήλ, Κύπρου, με την τελευταία να είναι η αχίλλειος πτέρνα.

Πώς τελειώνει η επιλογή για τον αγωγό προς Τουρκία

Οι διαλείπουσες μορφές ενέργειας, το κενό και το φυσικό αέριο

Γιατί ο EastMed δεν είναι εναλλακτική αλλά συμπληρωματική επιλογή των LNG και της Αιγύπτου

Γιατί η απουσία αποτροπής τροφοδοτεί την κρίση

Καυτές θαλάσσιες οδοί…

Η κατασκευή του EastMed περνά μέσα από τις αμφισβητούμενες από την Άγκυρα περιοχές μεταξύ Ελλάδας - Κύπρου, καθώς και από τις θαλάσσιες ζώνες πλησίον της Κρήτης και δη μέσω του τουρκολιβυκού μνημονίου. Στο παρελθόν, λίγο πριν από την απώλεια της εξουσίας στην Ελλάδα, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε εκφράσει τόσο προς τον Πρόεδρο Αναστασιάδη όσο και προς τον τέως Πρωθυπουργό του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου, τους φόβους του ως προς τις αντιδράσεις της Άγκυρας στην περίπτωση κατασκευής του EastMed. Ο Νετανιάχου ήταν καθησυχαστικός. Εν συνεχεία, επί διακυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη, έγιναν διαρροές από το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών και δη μέσω του Νίκου Δένδια, προς τα αθηναϊκά ΜΜΕ, για εναλλακτική επιλογή μέσω Αιγύπτου και παράκαμψη της Κύπρου. Οι πληροφορίες ήταν σε αντίθεση με όσα ο «Ποσειδών» και διευθύνοντα στελέχη του δήλωσαν δημόσια. Η θέση της «Edison» είναι ότι ο EastMed δεν είναι εναλλακτική επιλογή της Αιγύπτου, αλλά συμπληρωματική. Διπλωματικές πληροφορίες αναφέρουν ότι στο ελληνικό ΥπΕξ θέλουν να κοιμίσουν την ιστορία του EastMed, υπό την εξής έννοια: Μιλούν για απόφαση που θα ληφθεί το 2022, χωρίς να είναι σίγουρο εάν θα είναι στην εξουσία, ενώ, ταυτοχρόνως, τονίζουν ότι γίνονται μεν μελέτες για την επιλογή του έργου, αλλά, την ίδια στιγμή, προβάλλουν τα αρνητικά στοιχεία που αφορούν τεχνικά ζητήματα κατασκευής, τιμές αλλά και τις εναλλακτικές οικολογικές επιλογές ενέργειας που θα εφαρμοστούν ώς το 2050 στην ΕΕ επί τη βάσει των οποίων θα εγκαταλειφθούν τα πετρελαιοειδή και το φυσικό αέριο. Εκείνο που ψάχνει η Αθήνα είναι τις εναλλακτικές επιλογές του EastMed, για ν’ αποφύγει την όποια κρίση με την Τουρκία, η οποία αφενός θέτει βέτο στην κατασκευή του και αφετέρου επιδιώκει αγωγό από την Κύπρο στην Τουρκία ως βασική προϋπόθεση της επίλυσης του Κυπριακού. Μία εξέλιξη που δεν βρίσκει σύμφωνο το Ισραήλ, το οποίο θεωρεί ότι κάτι τέτοιο το εγκλωβίζει στον κύριο ανταγωνιστή του στην περιοχή, δηλαδή την Άγκυρα.

Τεχνικά ζητήματα, τιμές, Ασία και ΕΕ

Στην εταιρεία που έχει αναλάβει το έργο («Υποθαλάσσιος Αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας - Ιταλίας / ΥΑΦΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝ Α.Ε.», συμμετέχουν ισομερώς η ελληνική ΔΕΠΑ και η ιταλική εταιρεία Edison. Από πλευράς του «Ποσειδώνος» και δη της εταιρείας Edison έχουν ήδη προβληθεί σειρά επιχειρημάτων, που πηγάζουν από μελέτες. Είναι μάλιστα γνωστές στην ΕΕ, εξ ου και το γεγονός ότι το όλο έργο έχει κατοχυρωθεί ως «Κοινής Ωφέλειας» και οι μελέτες βιωσιμότητας επιδοτούνται σε ποσοστό της τάξης του 50%, δηλαδή με το ποσό των 34 εκατομμυρίων ευρώ. Ποια είναι λοιπόν τα επιχειρήματα, που στηρίζονται σε μελέτες, που προβάλλονται κυρίως από την Edison και απαντούν προς τα αρνητικά επιχειρήματα για την κατασκευή του αγωγού;

Πρώτο, μπορεί μεν η ΕΕ να έχει αποφασίσει ότι μέχρι το 2050 θα χρησιμοποιούνται εναλλακτικές μορφές ενέργειας αντί των πετρελαιοειδών, μεταξύ των οποίων και το φυσικό αέριο, όμως, όπως τονίζουν μελέτες που αφορούν τον EastMed: 1. Η αιολική και ηλιακή ενέργεια είναι διαλείπουσες. Δεν έχουν δηλαδή απρόσκοπτη συνέχεια και η αποθήκευση τέτοιων μορφών ενέργειας αφήνει κενά. Ως εκ τούτου, τα κενά θα καλύπτονται από το φυσικό αέριο. 2. Μία από τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας είναι το υδρογόνο, το οποίο μέχρι το 2050 θα μπορεί να καλύπτει ποσοστό 10% με 20%. Επί τη βάσει των προδιαγραφών του EastMed, ο αγωγός μαζί με το φυσικό αέριο, στην αρχική του φάση, μπορεί να μεταφέρει έως και 7% υδρογόνο.

Δεύτερο, μπορεί μεν ο αγωγός να καλύπτει μεγάλη απόσταση, αλλά, όπως τονίζουν τεχνικοί επί του θέματος, υπάρχει σύγχρονη τεχνολογία που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες. Επιπροσθέτως, επισημαίνεται ότι το έργο χωρίζεται σε 4 τμήματα. Κανένα εξ αυτών δεν έχει έκταση μεγαλύτερη από τον Turkish Stream, που περνά από τη Μαύρη Θάλασσα. Συνεπώς, υπογραμμίζεται, δεν υπάρχουν τεχνικά προβλήματα, όπως κάποιοι θέλουν να προβάλλουν.

Τρίτο, μπορεί μεν να γίνεται λόγος ότι οι τιμές δεν θα είναι συμφέρουσες, αλλά στη βάση μελετών και αναλύσεων αποδεικνύεται ότι το αντίθετο συμβαίνει. Και η θέση αυτή τεκμαίρεται συμφώνως με τα εξής δεδομένα:

1. Το σύνολο των κοιτασμάτων που είναι διαθέσιμα μέχρι στιγμής από τα οικόπεδα Κύπρου και Ισραήλ φτάνουν τα 30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Από αυτά, τα 10 εκατομμύρια μπορούν να διατεθούν για τον αγωγό ή τους αγωγούς προς το Ιντκού και Νταμιέτα της Αιγύπτου. Άλλα 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μπορούν να διατεθούν στην περίπτωση που αποφασιστεί η κατασκευή LNG στα ανοιχτά της Κύπρου. Στις ποσότητες αυτές είναι πρόδηλον ότι δεν περιλαμβάνονται εκείνες που ενδέχεται να εξευρεθούν από τις νέες έρευνες που θα διενεργηθούν. Όπως έχει αναλυθεί και προς την ΕΕ από τους ειδικούς της εταιρείας που αναλαμβάνει το έργο, ο EastMed δεν είναι ανταγωνιστικός ούτε του LNG ούτε της αιγυπτιακής επιλογής, αλλά συμπληρωματικός. Γίνεται σαφής αναφορά για «Ενεργειακό Σύστημα στην Ανατολική Μεσόγειο». Συναφώς, υπογραμμίζεται ότι ο EastMed έχει τη δυνατότητα μεταφοράς 20 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου και σε πρώτη φάση 7% υδρογόνου. Δύναται αρχικά να μεταφέρει επικερδώς στην ΕΕ 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Το εν τρίτον, δηλαδή, των υφιστάμενων κοιτασμάτων.
2. Οι τιμές προς την Ασία δεν είναι πλέον συμφέρουσες στον βαθμό που ήταν στο παρελθόν και δεν θα είναι στο μέλλον, όπως πολλοί πιστεύουν. Ειδικώς μετά την έκρηξη του πυρηνικού σταθμού στη Φουκουσίμα έχουν αναπτυχθεί πολλά περιφερειακά LNG, ενώ το Κατάρ, που διαθέτει γεωγραφικό πλεονέκτημα, έχει ήδη ανακοινώσει την αύξηση της παραγωγής φυσικού αερίου, που θα φτάσει το 50% περισσότερο από την υφιστάμενη ώς το 2025. Οι πραγματικότητες αυτές ρίχνουν τις τιμές στην περιοχή της Ασίας και, ως εκ τούτου, με βάση μελέτες που έχουν γίνει από την «Edison», προκύπτει ότι είναι πιο χαμηλή η τιμή πώλησης μέσω του EastMed από τη διαδικασία του LNG και δη της υγροποίησης, συμπίεσης, των ναυτιλιακών εξόδων και της επαναεριοποίησης. Ήδη έχουν γίνει επαφές για την υπογραφή μακροχρόνιων συμβάσεων, που θα είναι επωφελείς για τους παραγωγούς, τους αγοραστές και τις Κυβερνήσεις.

Ασφάλεια, ΗΠΑ και Ισραήλ

Πέραν των ανωτέρω, διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η στάση της Ιταλίας έχει γίνει πολύ θετικότερη απ’ ό,τι στο παρελθόν ως προς την κατασκευή του EastMed, εφόσον πολλά προβλήματα που αφορούν οικολογικά ζητήματα έχουν ξεπεραστεί. Το γεγονός αυτό δυσκολεύει τόσο τους κύκλους εκείνους εντός του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος όσο και άλλους στη Λευκωσία, που κρύβονταν πίσω από την ιταλική στάση, προκειμένου να δικαιολογήσουν την αρνητική προδιάθεση για την κατασκευή του EastMed, η οποία πηγάζει από τον φόβο της πρόκλησης κρίσης από μέρους της Τουρκίας και των δικών τους ευθυνών για την απουσία αξιόπιστης αποτρεπτικής στρατηγικής. Το Ισραήλ, πάντως, για την εξυπηρέτηση των δικών του συμφερόντων, παραμένει πιστό στην κατασκευή του EastMed και είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει, στον βαθμό που το αφορά και πέραν αυτού, τα ζητήματα της ασφάλειας. Κάτι τέτοιο είχε γίνει σαφές προς την Αθήνα και τη Λευκωσία κατά τη διάρκεια προηγούμενων τριμερών συναντήσεων σε ανώτατο επίπεδο, δηλαδή αρχηγών κρατών. Ταυτοχρόνως, η τουρκική πολιτική των δύο κρατών απομακρύνει τη διευθέτηση του Κυπριακού και την επιλογή του αγωγού προς τα τουρκικά παράλια, μια εξέλιξη που θα ακύρωνε τον EastMed και θα απομάκρυνε τον κίνδυνο κρίσης με την Άγκυρα, αλλά θα εμπέδωνε τις συνθήκες ενεργειακής και γεωπολιτικής κυριαρχίας της Άγκυρας στη στρατηγική αντίληψη της Γαλάζιας Πατρίδας. Παράλληλα, οι ΗΠΑ ευνοούν την κατασκευή του EastMed για δυο, μεταξύ άλλων, λόγους: Ο πρώτος αφορά στην αντίληψη περί της μερικής εναλλακτικής επιλογής για απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ο δεύτερος αφορά στον περιορισμό του γεωπολιτικού ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή και την ενίσχυση του Ισραήλ λόγω της υφιστάμενης τουρκικής πολιτικής που συγκλίνει με τη Ρωσία. Ήδη, οι ΗΠΑ έχουν προβεί σε στρατηγικές συναφείς κινήσεις, που αφορούν στην αναβάθμιση της Βάσης στη Σούδα και σ’ εκείνη της Αλεξανδρούπολης προκειμένου να ελέγχουν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα στενά του Δαρδανελλίων και να έχουν την καλύτερη δυνατή πρόσβαση προς τα Βαλκάνια και τη Μαύρη Θάλασσα. Αυτές οι αμερικανικές κινήσεις στην περιφέρεια της Ευρασίας είναι αντισταθμιστικές της τουρκικής αλλά και της ρωσικής αναθεωρητικής πολιτικής, η οποία εκτείνεται από τη Βόρεια Θάλασσα, περνά μέσω Καυκάσου και φτάνει στη Μέση Ανατολή. Το δε Ισραήλ επιμένει στην κατασκευή του EastMed, αφενός για να κερδίσει ενεργειακό και γεωπολιτικό πλεονέκτημα έναντι της ανταγωνίστριας στην περιοχή Τουρκίας και, αφετέρου, για να προσδοκά σε αυξημένο πολιτικό ρόλο εντός της ΕΕ μέσα από την ενεργειακή σχέση την οποία θα αποκτήσει.

Σύγκλιση συμφερόντων και εξουσία…

Υπάρχει σύγκλιση οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων, που ευνοεί την υλοποίηση του EastMed. Σε αυτήν προστίθενται και οι μελέτες που αφορούν και στις κατασκευές, καθώς και στην τιμή πώλησης του φυσικού αερίου. Καταγράφονται θετικές προϋποθέσεις για οικονομική και στρατηγική αποτροπή έναντι των τουρκικών απειλών για την κατασκευή του EastMed, παρά τις φοβίες των Αθηνών, που είναι αποτέλεσμα της εξευμενιστικής πολιτικής, η οποία επικρατεί σε στελέχη του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και στην Αθήνα γενικότερα. Η απόφαση για την κατασκευή του έργου αναμένεται να ληφθεί περί το τέλος του 2022 και, αν είναι θετική, ο αγωγός θα είναι έτοιμος για τη μεταφορά φυσικού αερίου περί το 2025. Το ερώτημα είναι εάν η υφιστάμενη ελληνική Κυβέρνηση θα είναι στην εξουσία για να διαχειριστεί έναν αγωγό που εξελίσσεται σε «καυτή πατάτα» λόγω της τουρκικής πολιτικής, η οποία δεν αφήνει πολλές επιλογές πέραν μιας προσαρμοσμένης αποτρεπτικής στρατηγικής, που προϋποθέτει ισχυρή άμυνα και συμμαχίες. Το ίδιο βεβαίως ισχύει και για τη Λευκωσία… Διότι, αργά ή γρήγορα, το θέμα του EastMed θα ξυπνήσει…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 12/09/2021)