Αναλύσεις

Δημοσιονομική πολιτική και προϋπολογισμός

«Ο προϋπολογισμός αποτυπώνει τις πολιτικές που μια κυβέρνηση θέλει να προωθήσει, έχοντας υπόψη πάντοτε τα δημοσιονομικά όρια στα οποία μπορεί να κινηθεί και τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους ανήκει»

Ο κρατικός προϋπολογισμός αποτελεί εργαλείο άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής και προώθησης του προγράμματος διακυβέρνησης και των σχεδιασμών της εκάστοτε κυβέρνησης. Γίνεται αντιληπτό ότι υπάρχουν συγκεκριμένες παράμετροι, μέσα στις οποίες πρέπει να κινείται ο κρατικός προϋπολογισμός, ενώ η συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση την καθιστά υπόχρεη να εφαρμόζει τις αρχές του Δημοσιονομικού Συμφώνου.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι λόγω της πανδημίας υπήρξαν χαλαρώσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) όσον αφορά τους στόχους του Δημοσιονομικού Συμφώνου, όμως η βελτίωση που παρουσιάζει σταδιακά η ευρωπαϊκή οικονομία και η αύξηση του πληθωρισμού θα οδηγήσουν στο σταδιακό «μάζεμα» των έκτακτων μέτρων που υιοθετήθηκαν από την ΕΕ μέχρι το 2024, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η Κύπρος ως εξωγενής οικονομία επηρεάζεται σημαντικά από οποιεσδήποτε αρνητικές εξελίξεις, ειδικά σε χώρες οικονομικά συνδεδεμένες με αυτήν. Η κρίση της πανδημίας είναι διαφορετική από τις προηγούμενες εφόσον επηρεάζει στο σύνολό τους τις οικονομίες. Σημαντικοί τομείς της οικονομίας έχουν επηρεαστεί σημαντικά, με το μεγάλο στοίχημα να παραμένει η επαναδραστηριοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου, ο μετασχηματισμός της οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα οικονομικά και πολιτικά δεδομένα που διαμορφώνονται, και η επαναφορά σε βιώσιμους, θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Το προσχέδιο του προϋπολογισμού

Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, η κυπριακή οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί κατά 4% το 2022 (έτος θεωρητικά πλήρους ανάκαμψης μετά την εξάπλωση του ιού, νοουμένου φυσικά ότι δε θα υπάρξει οποιαδήποτε επιδημιολογική επιβάρυνση), ενώ για τα έτη 2023 και 2024 ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να κυμανθεί στο 3,4% και 3,0%, αντίστοιχα.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού και το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο, αναμένεται να παρουσιάσει χρηματοδοτικά ελλείμματα €1,2 δις το 2022, €1,5 δις το 2023 και €1,7 δις το 2024. Είναι πολύ σημαντικό να αναλύονται οι κρατικές δαπάνες και να αποφευχθούν συμπληρωματικοί προϋπολογισμοί που θα επιβαρύνουν την κατάσταση, κάτι που παρατηρείται κυρίως σε περιόδους εκλογών.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει ανάλυση ευαισθησίας ειδικά όσον αφορά τα κρατικά έσοδα. Για να γίνει αυτό, είναι σημαντικό να αναλυθούν τα έσοδα ανά τομέα και πώς αυτά επηρεάζονται από τις τάσεις της αγοράς αλλά και τις αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον.

Το δημόσιο χρέος για το 2021 εκτιμάται να μειωθεί σημαντικά και να περιοριστεί στο 107,8% του ΑΕΠ σε σύγκριση με ποσοστό ύψους 119,1% το τέλος του προηγούμενου χρόνου. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η μείωση του ποσοστού του Δημόσιου Χρέους ως προς το ΑΕΠ της χώρας θα οφείλεται στην αποπληρωμή δανείων μέχρι το τέλος του χρόνου πέραν των 600 εκ. ευρώ και στην ενίσχυση του παρονομαστή μέσα από την ανάκαμψη της οικονομίας.

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν στη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και στην υιοθέτηση απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ενίσχυση ταυτόχρονα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Η εξάπλωση του ιού κατέδειξε ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε στη νέα τάξη πραγμάτων και στη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων και ελπίζω ότι αυτή η δυναμική που δημιουργήθηκε θα συνεχιστεί.

H Κύπρος μέσα από τις τωρινές συγκυρίες έχει την ευκαιρία να αναδιοργανωθεί και να δημιουργήσει μια πιο ευέλικτη οικονομία, σημαντικά διαφοροποιημένη. Τα κεφάλαια που έχει στη διάθεσή της η κυπριακή κυβέρνηση μέσα από τα ευρωπαϊκά κονδύλια τής δίνουν αυτήν τη δυνατότητα, νοουμένου ότι το πλάνο που θα εκπονηθεί να είναι βιώσιμο, πρακτικά εφαρμόσιμο.

Οι αναπτυξιακές δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν κατά 10% το 2022 σε σύγκριση με το 2021. Η πιο πάνω αύξηση παρατηρείται λόγω έναρξης της υλοποίησης μεγάλων αναπτυξιακών έργων, συμπεριλαμβανομένων οδικών, κτηριολογικών και άλλων έργων καθώς και για την προώθηση έργων που έχουν περιληφθεί στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Ο σωστός σχεδιασμός

Ο προϋπολογισμός αποτυπώνει τις πολιτικές που μια κυβέρνηση θέλει να προωθήσει, έχοντας υπόψη πάντοτε τα δημοσιονομικά όρια στα οποία μπορεί να κινηθεί και τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους ανήκει.

Είναι σημαντικό μέσα από τον προϋπολογισμό να γίνεται ορθολογιστική χρήση των οικονομικών πόρων, να παρέχονται κίνητρα προς την οικονομική δραστηριότητα και φυσικά να λαμβάνονται μέτρα που να βελτιώνουν τις υπηρεσίες του κράτους προς τους πολίτες.

Η καλύτερη στόχευση των κρατικών δαπανών σε τομείς με πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα και η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών στη δημόσια υπηρεσία οδηγούν στην απελευθέρωση των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας και στην ανάπτυξη.

Επιπλέον, είναι σημαντικό ο προϋπολογισμός να είναι σχεδιασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα απορρόφησης των οποιωνδήποτε αρνητικών εξελίξεων και κραδασμών στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία.

Η σωστή αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης του προϋπολογισμού δίνει τη δυνατότητα στις εκάστοτε κυβερνήσεις να λάβουν διορθωτικά μέτρα εκεί και όπου χρειάζεται. Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι απαραίτητο να υπάρχουν αφενός οι μηχανισμοί αξιολόγησης της πορείας υλοποίησης του προϋπολογισμού σε όλα τα υπουργεία και, αφετέρου, οι μηχανισμοί ελέγχου των κρατικών δαπανών, ώστε να δημιουργηθούν τα ανάλογα αναχώματα στην περίπτωση αρνητικών εξελίξεων.

Ο προϋπολογισμός πρέπει να είναι σχεδιασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα απορρόφησης των οποιωνδήποτε αρνητικών εξελίξεων και κραδασμών στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία.

Κυριότεροι δημοσιονομικοί κίνδυνοι

Στους κυριότερους δημοσιονομικούς κινδύνους καταγράφονται (ι) η τυχόν έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού στην κυπριακή επικράτεια και σε χώρες με τις οποίες η Κύπρος διατηρεί στενές οικονομικές σχέσεις, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της οικονομικής δραστηριότητας, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας λόγω του πολύ υψηλού ακόμα ποσοστού των μη εξυπηρετούμενων δανείων (παρά την απομόχλευση των ισολογισμών μέσα από τις πωλήσεις δανείων, οι οποίες αναμένεται να συνεχιστούν, ενώ δεν αποκλείεται να δούμε εξαγορές / συγχωνεύσεις εταιρειών διαχείρισης) και οι υπέρμετρες δαπάνες που ενδέχεται να προκύψουν από τη μη εύρυθμη λειτουργία του Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓεΣΥ) καθώς και του ΟΚΥπΥ.

Απ’ εκεί και πέρα ο προϋπολογισμός αποτελεί εργαλείο ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών και προώθησης πολιτικών ενίσχυσης του περιβάλλοντος.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο κρατικός προϋπολογισμός δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνος του εργαλείο ώθησης της ανάπτυξης. Η προώθηση αναπτυξιακών έργων και έργων υποδομής θα πρέπει να συνδυαστεί με σημαντικές πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα.

Αυτό που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τον προϋπολογισμό είναι η απελευθέρωση των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας και η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και για προσέλκυση των επενδύσεων, μέσα από την προώθηση των μεταρρυθμίσεων.