Δύσκολο το εξωτερικό περιβάλλον

Δύσκολο χαρακτηρίζεται το εξωτερικό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον για την Κύπρο λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στην Ουκρανία, καθώς και τις πολιτικές αντιπαραθέσεις σε άλλες περιοχές του κόσμου. Με την ένταση να κλιμακώνεται γίνεται αντιληπτόν ότι η αστάθεια και η μεταβλητότητα μεγαλώνουν, στοιχεία που επηρεάζουν αρνητικά τις οικονομίες.

Σύμφωνα με αναλυτές, η τωρινή παγκόσμια τάξη πραγμάτων, οικονομικά και πολιτικά, αναμένεται να αλλάξει και να γίνει πολύ πιο περίπλοκη και πολυσύνθετη. Ρωσία και Κίνα αναζητούν ισχυροποίηση του ρόλου τους στην παγκόσμια πολιτική σκακιέρα, ως αντίβαρο στην επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (ΗΠΑ).

Υπενθυμίζεται ότι ο προηγούμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ εφάρμοσε πολιτικές προστατευτισμού με την επιβολή δασμών σε εισαγωγές στη χώρα, ενώ ο κ. Μπάιντεν και γενικότερα η κυβέρνησή του είναι υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης. Αυτό δεν βρίσκει σύμφωνες άλλες ισχυρές οικονομίες, που θεωρούν ότι η διαφορετικότητα αποτελεί θετικό στοιχείο, ανά χώρα ή περιοχή, και πρέπει να διαφυλαχθεί.

Ουσιαστικά, Ρωσία και Κίνα πρώτα θέλουν να διαφυλάξουν τις περιοχές οι οποίες βρίσκονται στη σφαίρα επιρροής τους και μετέπειτα να διεισδύσουν σε άλλες, νέες αγορές. Υπάρχει η άποψη ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται ένα ισχυρό οικονομικό αντίβαρο, ειδικά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Εξάλλου, υπάρχουν σημαντικές διαφορές ως προς τις ιδέες που αντιπροσωπεύονται από τη Δύση και τις δύο προαναφερθείσες χώρες.

Φυσικά, αυτήν τη στιγμή η δυναμική της κινεζικής οικονομίας είναι μεγαλύτερη από αυτήν της Ρωσίας, εφόσον τα τελευταία χρόνια έχουν ακολουθήσει αντίθετες πορείες. Οι φθίνουσες τιμές σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο την προηγούμενη περίοδο (φυσικά τους τελευταίους μήνες βλέπουμε αναστροφή του κλίματος) έπληξαν Ρωσία, την ώρα που η Κίνα αναπτυσσόταν ως μία ισχυρή εξαγωγική χώρα (διατηρώντας φυσικά τη δυναμική τής εσωτερικής της αγοράς), με σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές σε χώρες του εξωτερικού, όπως λιμάνια, αεροδρόμια και δρόμους. Αυτό καταδεικνύει, σύμφωνα με αναλυτές, ότι ενδεχομένως η Ρωσία, αν επιτρέπεται η έκφραση, θα ήταν περισσότερο διατεθειμένη να εμπλακεί σε μια στρατιωτική σύρραξη.

Συρία, Αφγανιστάν, Ουκρανία, Καζακστάν αποτελούν πεδία διαμάχης ΗΠΑ και Ρωσίας, με την τελευταία να θεωρεί ότι υπάρχει μια προσπάθεια περιορισμού της περιοχής που επηρεάζει. Υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα η Κίνα με αποφάσεις της μπλόκαρε το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου με τη Λιθουανία όταν αυτή προχώρησε στην εμβάθυνση των σχέσεών της με την Ταϊβάν.

Όπως γίνεται αντιληπτόν, οποιαδήποτε πολεμική σύρραξη μεγάλης εμβέλειας με την εμπλοκή Ρωσίας και ΗΠΑ αναμένεται να προκαλέσει αλυσιδωτές αρνητικές συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία, με πρώτο αντίκτυπο της αύξηση του κόστους ενέργειας και κατασκευής / παραγωγής, την ίδια στιγμή που τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα θα πολλαπλασιαστούν.

Το ζητούμενο είναι, αν τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα θα «τολμήσουν» να εμπλακούν στρατιωτικά ή η κορύφωση των τελευταίων ημερών είναι μια προσπάθεια πολιτικής επιβολής.

Ο Nash, μέσα από τη μελέτη του, απέδειξε ότι, σε ένα παιχνίδι με πολλές εναλλακτικές στρατηγικές, υπάρχει ένα σημείο ισορροπίας (Nash Equilibrium), όπου οι επιλογές των δύο παικτών δίνουν το καλύτερο αποτέλεσμα και για τους δύο και κανένας δεν μπορεί να πετύχει κάτι καλύτερο, αν αλλάξει στρατηγική, νοουμένου ότι ο άλλος παίκτης παραμείνει σταθερός στην απόφασή του. Είναι δηλαδή πιθανό η συμμαχία των δύο παικτών, παρά το ότι ενδεχόμενα να μειώνει το προσωπικό όφελος, να εξυπηρετεί και τον κάθε παίκτη ξεχωριστά.

Το «δίλημμα του κρατουμένου»

Κλασική εφαρμογή της συγκεκριμένης θεωρίας είναι το «δίλημμα του κρατουμένου». Δύο άνθρωποι έχουν συλληφθεί από την Αστυνομία ως ύποπτοι για ληστεία, την οποία έχουν διαπράξει μαζί. Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, οι δύο ύποπτοι κρατούνται σε ξεχωριστά δωμάτια, χωρίς να τους δίνεται η δυνατότητα επικοινωνίας.

Αν ο ένας από τους δύο ομολογήσει, κατηγορώντας τον άλλο, τότε αφήνεται ελεύθερος και ο άλλος, που δεν έχει ομολογήσει, θα καταδικαστεί σε φυλάκιση πέντε χρόνων. Αν ομολογήσουν και οι δύο (δηλαδή προδώσει ο ένας τον άλλο), τότε η ποινή θα είναι δύο χρόνια για τον καθένα. Αν δεν ομολογήσει κανένας, τότε ο καθένας θα καταδικαστεί σε ένα χρόνο φυλάκιση, λόγω έλλειψης στοιχείων. Οπότε, στην περίπτωση της ουκρανικής κρίσης η εξεύρεση λύσεων μέσα από τη διπλωματία είναι το σημείο ισορροπίας (equilibrium).

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, γίνεται αντιληπτόν ότι μια εξωγενής οικονομία, όπως αυτή της Κύπρου, επηρεάζεται αρνητικά από οποιαδήποτε εξωτερικά γεγονότα προκαλούν αστάθεια, μεταβλητότητα και αβεβαιότητα.

Σημειώνεται ότι η συμμετοχή σε διεθνείς ή ευρωπαϊκούς Θεσμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, επηρεάζει σημαντικά τις αποφάσεις ενός κράτους, εφόσον πολλά ζητήματα πολιτικής, όπως π.χ. οι κυρώσεις για τη Ρωσία, αποφασίζονται συλλογικά.

Η οικονομική διπλωματία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής και πολιτικής στρατηγικής ενός κράτους και της κυβέρνησής του. Η σωστή δομή και οργάνωση των φορέων που ασκούν την οικονομική διπλωματία, σε συνδυασμό με τη δημιουργία της σωστής εικόνας για τη χώρα (branding), θεωρούνται απαραίτητα συστατικά για την προσέλκυση επενδύσεων και άλλων μορφών επιχειρηματικής δραστηριότητας από το εξωτερικό.

Το Υπουργείο Εξωτερικών, οι Πρεσβείες, τα Προξενεία, οι Οργανισμοί Προώθησης Επενδύσεων, οι επαγγελματικοί σύνδεσμοι, οι παροικίες και άλλοι φορείς αποτελούν τους μηχανισμούς άσκησης της οικονομικής διπλωματίας.

Οι συγκεκριμένες πολιτικές συνήθως έχουν δύο μορφές: η μια είναι η άσκηση οικονομικών πιέσεων, όπως, για παράδειγμα, η επιβολή εμπάργκο, με σκοπό τη συμμόρφωση μιας χώρας με τους διεθνείς κανονισμούς ή την επιβολή συγκεκριμένων πολιτικών, και, η δεύτερη, αυτή της «δημιουργικής» διπλωματίας, που σκοπό έχει να προωθήσει τη χώρα ως επενδυτικό και επιχειρηματικό προορισμό.

Όσον αφορά τη δεύτερη μορφή οικονομικής διπλωματίας, αυτή ασκείται με πολλούς τρόπους. Υπάρχουν οι διακρατικές συμφωνίες, οι οποίες ενισχύουν τις επιχειρηματικές σχέσεις μεταξύ δύο κρατών, όπως οι συμφωνίες εμπορίου και οι συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας.

Πέραν των διεθνών εξελίξεων, η κρίση της πανδημίας είναι διαφορετική από τις προηγούμενες, εφόσον επηρεάζει στο σύνολό τους τις οικονομίες. Σημαντικοί τομείς της οικονομίας έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα, με το μεγάλο στοίχημα να παραμένει η πλήρης επαναδραστηριοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου, ο μετασχηματισμός της οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα οικονομικά και πολιτικά δεδομένα που διαμορφώνονται, και η διατήρηση βιώσιμων θετικών ρυθμών ανάπτυξης.

Φυσικά, το επόμενο ερώτημα είναι, αν υπάρχουν οι οικονομικές δυνατότητες για απορρόφηση οποιωνδήποτε αρνητικών συνεπειών από την κλιμάκωση της ουκρανικής κρίσης, λαμβάνοντας υπόψη το πώς είναι δομημένη η κυπριακή οικονομία και ο καθοριστικός ρόλος των ξένων επενδύσεων στη χώρα. Η αντίδραση ενδεχομένως από την Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να είναι συλλογική, αλλά, όταν τα πράγματα δυσκολέψουν, ο καθένας, στην τελική, θα δει τα του οίκου του.