Να μπει η Κύπρος στο ΝΑΤΟ;

Το θέμα της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) στο ΝΑΤΟ επανέρχεται κατά καιρούς στη δημόσια συζήτηση. Με εξαίρεση τις στιγμές κατά τις οποίες έπεσε στο τραπέζι ως η ιδέα στις αρχές της δεκαετίας του ’60, η συζήτηση αυτή, και ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν πάντα εσωτερικής κατανάλωσης και γινόταν κυρίως στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης για την επιλογή συμμαχιών και γεωπολιτικών στρατοπέδων της ΚΔ. Δεν υπήρξε ποτέ κάποια σοβαρή προσπάθεια να κινηθούν διαδικασίες και να γίνει αίτηση ένταξης. Εξάλλου οι όποιες φωνές υποστήριζαν την ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ, γνώριζαν πως πέραν από τις αντικειμενικές δυσκολίες, δεν υπήρχε ούτε το λαϊκό έρεισμα για κάτι τέτοιο.

Η παράδοση των Αδεσμεύτων

Η παράδοση των Αδεσμεύτων που κληροδοτήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’, σε συνδυασμό με τον ρόλο των ΗΠΑ στο Απριλιανό πραξικόπημα, το πραξικόπημα και την εισβολή του ’74, μια σειρά από νατοϊκούς πολέμους (ειδικότερα κατά ομόδοξων λαών) και διάφορα άλλα γεγονότα, συνέβαλαν ώστε η πλειοψηφία των Ελλήνων της Κύπρου να βλέπει αρνητικά ή στην καλύτερη περίπτωση με επιφύλαξη το ΝΑΤΟ και την προοπτική ένταξης της Κύπρου στον Οργανισμό. Αντ’ αυτού, υποστηριζόταν η παραμονή στο μπλοκ των Αδεσμεύτων και με νεότερους όρους οι πολυεπίπεδες συμμαχίες και οι ισόποσες σχέσεις με τις διάφορες Μεγάλες Δυνάμεις, κυρίως τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.

Η αλλαγή κλίματος – 73% υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ

Το τελευταίο διάστημα λόγω των μεγάλων γεωπολιτικών ανακατατάξεων που εκ των πραγμάτων μάς βρίσκουν απέναντι από τον αναθεωρητισμό και ως εκ τούτου το ευρασιατικό μπλοκ, η συζήτηση για την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ επανέρχεται με νέους όρους.

Είναι ενδεικτικό το γεγονός πως σε πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσίευσε η «Σημερινή», το 73% των ερωτηθέντων τάσσεται ΥΠΕΡτης ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ και το 27% ΕΝΑΝΤΙΟΝ.

Στην ίδια δημοσκόπηση το 81% απαντά πως η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα ήταν από ΛΙΓΟ (13%), ΑΡΚΕΤΑ (27%) έως ΠΟΛΥ (41%), ωφέλιμη για την ΚΔ.

Η προεκλογική αντιπαράθεση για το ΝΑΤΟ

Η ιδέα της ένταξης στο ΝΑΤΟ, έχει επανέλθει εξάλλου και στο πλαίσιο της προεκλογικής αντιπαράθεσης που είναι σε εξέλιξη:

Πρόκειται για πρόταση που έβαλε στο τραπέζι ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου και την συνέδεσε με τις κινήσει στις οποίες θα προβεί αν εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκειμένου να ασκήσει πιέσεις στην Τουρκία και να άρει το αδιέξοδο στο οποίο περιήλθαν οι προσπάθειες λύσης του Κυπριακού μετά το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά το 2017.

Πέραν από τον κ. Νεοφύτου και άλλοι υποψήφιοι, όπως ο Κωνσταντίνος Χριστοφίδης, προκρίνουν την άμεση κατάθεση αιτήματος ένταξης στο ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας πως έτσι θα σταλούν μηνύματα για την αφοσίωση της Κύπρου στη Δύση και θα κερδίσουμε διπλωματικό χώρο.

Η ιδέα της ένταξης στο ΝΑΤΟ που όπως δείχνει η δημοσκόπηση της «Σημερινής» έχει λαϊκή απήχηση, φαίνεται πως δεν πιστώνεται από το εκλογικό σώμα στους υποψηφίους που την προτάσσουν: Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ δεν καταφέρνει να μαζέψει μονάδες απ’ την πρόταση αυτή (ούτε φυσικά από οτιδήποτε άλλο), αφού παραμένει εδώ και 6 μήνες κολλημένος κάτω στο 19% (σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις του ΣΙΓΜΑ), ομοίως και ο κ. Χριστοφίδης που δεν ξεπέρασε το 2%.

Από τους δύο άλλους βασικούς υποψηφίους, ο τέως ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης δεν είναι αρνητικός σε μια τέτοια προοπτική όπως δηλώνει, ωστόσο δεν θεωρεί πως υπάρχουν ουσιαστικές δυνατότητες για κάτι τέτοιο στην παρούσα φάση.

Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης που υποστηρίζεται από το ΑΚΕΛ θεωρεί ότι είναι εντελώς «ανόητη» και «άσκοπη» μια τέτοια συζήτηση, ειδικότερα στις παρούσες συνθήκες.

Υπάρχει όντως δυνατότητα ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ; Θα ήταν κάτι τέτοιο προς το συμφέρον μας;

Πέραν της διάστασης του προεκλογικού καιροσκοπισμού, η συζήτηση για την ένταξη στο ΝΑΤΟ αφορά στην εθνική διπλωματία και τον γεωπολιτικό στρατηγικό σχεδιασμό της ΚΔ. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, αξίζει να προσεγγιστούν με σοβαρότητα δύο ερωτήματα:

Α) Υπάρχει όντως δυνατότητα η Κύπρος να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ;

Β) Ακόμη και αν δεν ενταχθεί, θα υπάρξει κάποιο όφελος για την ΚΔ αν κινηθούν διαδικασίες για να γίνει αίτηση ένταξης;

Η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) στο ΝΑΤΟ προφανώς δεν είναι καθόλου αρνητική προοπτική για όποιον τουλάχιστον τοποθετεί τις υφιστάμενες γεωπολιτικές εξελίξεις και τις αμυντικές μας αναγκαιότητες πάνω από τις νεκρές πολιτικές παραδόσεις ή ακόμα και τις ιδεολογικές αγκυλώσεις.

Υπάρχει όμως στ’ αλήθεια δυνατότητα ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ;

Η απάντηση, με δεδομένο το δικαίωμα της Τουρκίας να ασκήσει βέτο, είναι «όχι».

Διπλωματικά ή επικοινωνιακά σε διεθνές επίπεδο, θα έχει κάποιο όφελος η κίνηση της ΚΔ για ένταξη στο ΝΑΤΟ έστω κι αν γνωρίζουμε πως δεν θα ενταχθεί λόγω του τουρκικού βέτο;

Αν το ζητούμενο είναι να ασκηθούν πιέσεις στην Τουρκία προκειμένου να μετακινηθεί από την αδιαλλαξία της, προφανώς και πάλι η απάντηση είναι «όχι». Η Τουρκία δεν είναι αφελής, γνωρίζει ότι έχει δικαίωμα βέτο και ότι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στο ΝΑΤΟ. Ως εκ τούτου δύσκολα την «μετακινεί» κανείς από τις θέσεις της -ειδικά στο κυπριακό- με το πρόσχημα της ενδεχόμενης ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ.

Αν το ζητούμενο είναι να δοθούν μηνύματα στον διεθνή παράγοντα για την γεωπολιτική στοίχιση της ΚΔ, και άρα να αυξηθεί η εύνοιά μας εντός του δυτικού συστήματος ασφαλείας, η απάντηση είναι ένα χλιαρό «ναι» και αυτό με αστερίσκο.

Γιατί αφενός υπάρχουν άλλοι τρόποι, πολύ πιο ουσιώδεις και επωφελείς για την ίδια την ΚΔ να δείξει την προσήλωσή της στο δυτικό σύστημα ασφαλείας, στο οποίο έτσι κι αλλιώς ανήκει και δεν είναι κάτι μυστικό. Επί παραδείγματι η αγορά σοβαρών οπλικών συστημάτων, τώρα που έχει αρθεί το εμπάργκο από τις ΗΠΑ, ή ακόμη και μια αμυντική συνεργασία με τοποθέτηση συστημάτων από δυτικές δυνάμεις σε έδαφος που ελέγχεται από την ΚΔ.

Αφετέρου, και με δεδομένο ότι η Τουρκία θα είναι πάντα «μαγαζί γωνία» και υπερπολύτιμη υπόθεση για τις ΗΠΑ συγκριτικά με την μικροσκοπική ΚΔ, πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο του διπλωματικού αδειάσματός μας το οποίο θα συνεπάγεται γεωπολιτική συρρίκνωση: Οι Αμερικανοί -και με δεδομένη τη σοβαρή προοπτική αλλαγής σκυτάλης στην πολιτική ηγεσία της Τουρκίας-, δεν φαίνεται να έχουν λόγο να είναι υποστηρικτικοί στην ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ αν αυτό διεύρυνε τη ρήξη με την Άγκυρα, σε βαθμό που οι ίδιοι δεν θέλουν. Όπως είπε απλά και ξεκάθαρα ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν σε Τούρκο δημοσιογράφο πρόσφατα, το κριτήριο βάσει του οποίου οι ΗΠΑ λαμβάνουν αποφάσεις για την Ανατολική Μεσόγειο αλλά και ευρύτερα, είναι το εθνικό τους συμφέρον. Η στρατηγική υποστήριξη της ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ από τις ΗΠΑ (κάτι που θα συνεπάγεται ακόμη πιο βαθιά ρήξη από την υφιστάμενη, στις σχέσεις Άγκυρας – Ουάσιγκτον), θα συνέβαινε μόνο αν ευνοούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή. Αν δηλαδή οι ΗΠΑ εξυπηρετούνταν περισσότερο με το να θέσουν σε «υπαρξιακό κίνδυνο» τις σχέσεις της με την Άγκυρα υποστηρίζοντας την ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ, ξέροντας μάλιστα πως κάτι τέτοιο δεν θα γίνει αφού η Άγκυρα θα ασκήσει βέτο.

Είμαστε σίγουροι λοιπόν ότι οι ΗΠΑ θέλουν κάτι τέτοιο;

Γιατί οι επιπτώσεις από μια ενδεχόμενη άρνηση των Αμερικάνων να υποστηρίξουν το αίτημα ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ -έχοντας ξαναλέμε υπόψη ότι με το ΒΕΤΟ της Τουρκίας δεν υπάρχει ζήτημα ουσίας-, θα προκαλούσε πιο σοβαρά προβλήματα από το όποιο ενδεχόμενο επικοινωνιακό όφελος στο οποίο αποσκοπούν οι κάπως επιπόλαιοι υποστηρικτές της άμεσης πρότασης για ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Συμπερασματικά

Με απλά λόγια και με γνώμονα τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες, η βάση της πρότασης για ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ δεν είναι κακή εφόσον μια τέτοια προοπτική δυναμώνει την αποτρεπτική ισχύ, αναβαθμίζει την άμυνα του τόπου και τις διπλωματικές σχέσεις του κράτους μας με τους μεγάλους παίκτες του δυτικού συστήματος ασφαλείας, στο οποίο εξάλλου ανήκουμε και το οποίο είτε μας αρέσει είτε όχι είναι το μόνο μπλοκ που μπορεί να καθορίσει τις τύχες του Κυπριακού.

Ωστόσο από τη στιγμή που για τους λόγους που προαναφέρονται δεν φαίνεται να υπάρχει δυνατότητα να ενταχθεί στο παρόν στάδιο η ΚΔ στο ΝΑΤΟ, η θέση αυτή εξυπηρετεί τον προεκλογικό καιροσκοπισμό όσων την προτάσσουν.

Έτσι στην προσπάθειά τους να στείλουν τάχα το μήνυμα της προσήλωσης τη ΚΔ στη Δύση και της διάθεσης για «αποφασιστικές» διπλωματικές κινήσεις, στέλνουν το μήνυμα της παρόρμησης και της επιπολαιότητας, τροφοδοτώντας την διπλωματική ανυποληψία στην οποία είμαστε εν πολλοίς βυθισμένοι είτε λόγω των χρυσών διαβατηρίων, είτε λόγω των τσάρτερ πτήσεων για δανεικά απ’ τη Ρωσία την ημέρα του κουρέματος το 2013 κλπ κλπ κλπ. Εν κατακλείδι, οι σοβαρές προτάσεις που αφορούν στρατηγικές αποφάσεις εθνικού συμφέροντος, καλό είναι να μην γίνονται «παιχνίδι στα χέρια των… παιδιών».