Ένα βρετανικό στεφάνι, που δεν κατατέθηκε, αλλά έπρεπε να βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα

Πριν από λίγο καιρό, ένας πολύ καλός φίλος έφερε εις γνώσιν μου ότι πριν από 7 περίπου χρόνια συνέβη κάτι που προκαλεί, πιστεύω, απογοήτευση αλλά και ελπίδα.

Σύμφωνα με την πηγή, ο τότε Air Vice-Marshal, Mike Wigston, Διαχειριστής των Βρετανικών Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας και Επικεφαλής των Βρετανικών Δυνάμεων στην Κύπρο, μεταξύ Ιανουαρίου 2015 και Φεβρουαρίου 2017, εξέφρασε την επιθυμία να καταθέσει στεφάνι στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία, στους τάφους των ηρώων της ΕΟΚΑ 1955-59, που απαγχονίστηκαν από τις βρετανικές αποικιακές Αρχές…

Οι πληροφορίες του φίλου ήταν ότι ο Σύνδεσμος Αγωνιστών ΕΟΚΑ είχε καλωσορίσει την πρόταση, η οποία ήταν μια ιστορική χειρονομία καλής θέλησης από τον Air-Vice Marshal Wigston. Ως αποτέλεσμα, μια άνευ προηγουμένου στιγμή συμφιλίωσης φαινόταν ως πιθανότητα. Ωστόσο, κάποιοι κύκλοι στη Λευκωσία διαφώνησαν και, τελικά, δεν πραγματοποιήθηκε η κατάθεση βρετανικού στεφάνου. Το «αιτιολογικό» των αρνητών ήταν πως η Βασίλισσα έπρεπε να κατέθετε το στεφάνι.

Καθώς αυτή η πληροφορία ήταν πολύ σημαντική, στις 23 Μαΐου 2022 έγραψα στον τότε Διαχειριστή των Βρετανικών Βάσεων, σήμερα Αρχηγό του Επιτελείου Αεροπορίας (Chief of the Air Staff), ζητώντας την άποψή του για το θέμα αυτό.

Από τις 26 Ιουλίου 2019 ο Mike Wigston ονομάζεται Air Chief Marshal, Sir Mike Wigston KCB, CBE, ADC και υπηρετεί στην κορυφή των ενόπλων δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου ως Αρχηγός του Επιτελείου Αεροπορίας, Αρχηγός της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας υπό την επίσημη ηγεσία της Μοναρχίας και Μέλος της Επιτροπής Επιτελείου (Chief of Staff Committee) υπό τον Αρχηγό του Επιτελείου Άμυνας. Αυτά τα γεγονότα μεγεθύνουν τη σημασία της συμμετοχής του στο ζήτημα αυτό.

Υπό την τωρινή του ιδιότητα ο Air Chief Marshal μού απάντησε στις 15 Ιουνίου 2022 με μια πολύ ευγενική και, όσο μπορούσε, διπλωματική επιστολή, η οποία, αν και δεν επιβεβαίωνε, ουσιαστικά δεν διέψευδε, τις πληροφορίες της πηγής μου. Με πρόσθετες πληροφορίες που επιβεβαιώνουν την καλή θέληση εκ μέρους του. Μου δήλωσε: «Κατά τη διάρκεια της παρουσίας μου στην Κύπρο πήρα την ευκαιρία να επισκεφθώ το Μέλαθρον στην Παλώδια και να περάσω ένα πρωινό μιλώντας σε ορισμένους από τους βετεράνους της ΕΟΚΑ εκεί».

Όταν βρέθηκα στην Κύπρο αρχές Οκτωβρίου 2022, συναντήθηκα δύο φορές με τον αγαπητό Θάσο Σοφοκλέους, ο οποίος διετέλεσε για σειρά ετών Πρόεδρος των Συνδέσμων Αγωνιστών και για λόγους υγείας αποσύρθηκε από τα καθήκοντά του με επιστολή ημερομηνίας 5 Μαρτίου 2022. Μου επιβεβαίωσε ότι ο ίδιος είχε καλωσορίσει την πρόταση. Τον πίεσα να μου ονομάσει ποίοι ευθύνονταν για τη μη πραγματοποίηση της κατάθεσης και είπε δεν γνώριζε. Κάποιοι βέβαια θα γνωρίζουν...

Ο Θάσος Σοφοκλέους ενδιαφέρθηκε μάλιστα να δημοσιεύσει την απαντητική επιστολή του Air Chief Marshal, Sir Mike Wigston, σε επόμενο βιβλίο του. Του είπα ότι θα επικοινωνήσω πρώτα με τον Αρχηγό του Επιτελείου Αεροπορίας ζητώντας την άδειά του. Όπως και έκανα και αφού η απάντηση ήλθε αυθημερόν και θετική, την παραθέτω για ευρύτερη ενημέρωση, με δική μου μετάφραση και σχόλια.

«Αγαπητή Φανούλα,

»Σε ευχαριστώ για την επιστολή σου της 23ηςΜαΐου, ζητώντας τις απόψεις μου για μια διαδικασία συμφιλίωσης σχετικά με τα 70χρονα από την έναρξη της καμπάνιας της ΕΟΚΑ. Όπως ορθά έχεις γράψει, υπηρέτησα ως Επικεφαλής των Βρετανικών Ενόπλων Δυνάμεων στην Κύπρο και Διαχειριστής (Administrator) των Κυρίαρχων Περιοχών των Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας 2015-2016. Το διάστημα της υπηρεσίας μου εκεί με άφησε με βαθιά στοργή για τον λαό της Κύπρου, και πολλούς διά βίου φίλους.

»Δεν χρειάζεται να επισημάνω ότι η σχέση μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Κυπριακής Δημοκρατίας είναι μεγάλης σημασίας για μένα, αλλά θα με συγχωρήσεις αν δεν εκφράσω άποψη στις ερωτήσεις που μου απευθύνεις γιατί η καριέρα μου με απομάκρυνε από απευθείας ανάμειξη στα θέματα της Κύπρου, και θα ήταν λάθος μου αν προσέφερα ανεπιφύλακτη άποψη.

»Κλείνοντας, αν αυτό βοηθά την έρευνά σου, κατά τη διάρκεια της παρουσίας μου στην Κύπρο πήρα επίσης την ευκαιρία να επισκεφθώ το Μέλαθρον στην Παλώδια και να περάσω ένα πρωινό μιλώντας σε ορισμένους από τους βετεράνους της ΕΟΚΑ εκεί.Έγινε καθώς θυμάμαι θετική αναφορά (στα τοπικά ΜΜΕ) στην επίσκεψή μου ως Επικεφαλής των Βρετανικών Δυνάμεων στην Κύπρο. Εύχομαι κάθε καλό στις προσπάθειές σου,

Με ειλικρίνεια, Mike».

Σημειώνω ίσως τη σημαντικότερη αναφορά στην επιστολή του Sir Mike Wigston, τον οποίο ευχαριστώ για τη γρήγορη ανταπόκριση. Αναφέρθηκε με σεβασμό στους Αγωνιστές, ως «βετεράνους της ΕΟΚΑ».

2015

Ήταν το 2015 που 35 (αργότερα 33) μέλη της ΕΟΚΑ είχαν ξεκινήσει δικαστικό αγώνα εναντίον των Βρετανικών Υπουργείων Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας και Άμυνας σε σχέση με τη μεταχείριση που έτυχαν στα κρατητήρια κατά τη διάρκεια της έκτακτης ανάγκης τη δεκαετία του 1950.

Εγκατάλειψη του χαρακτηρισμού «τρομοκράτες»

Σημειώνεται ότι ο τότε Υφυπουργός Ευρώπης, Βορείου και Νοτίου Αμερικής, Sir Alan Duncan, στις 23.1.2019 με γραπτή αναφορά του από τη Βουλή των Κοινοτήτων, ανακοινώνοντας τη συνθηκολόγηση της βρετανικής κυβέρνησης στο αίτημα των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ 1955-59 για αποζημίωση, είχε αλλάξει το λεξιλόγιο του 1956. Εγκαταλείφθηκε η αναφορά σε «τρομοκράτες». Έγραψε:«Ελληνο- κύπριοι παραστρατιωτικοί διεξήγαγαν μια ένοπλη αντάρτικη εκστρατεία προσπαθώντας να τερματίσουν την Αγγλοκρατία στην Κύπρο και να εγκαθιδρύσουν ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα».

(Greek Cypriot paramilitaries fought an armed guerrilla campaign to try to bring to an end British rule in Cyprus and establish a union between Cyprus and Greece).

Η δήλωση εδώ :https://hansard.parliament.uk/commons/2019-01-23/debates/19012326000012/CyprusCivilLitigation.

Θυμίζω το άρθρο μου στη «Σημερινή», 26.1.2019, «Χάρντινγκ: Ας τους ονομάσουμε “τρομοκράτες”», για το πώς υιοθετήθηκε το 1956 ο χαρακτηρισμός. (https://simerini.sigmalive.com/article/2019/1/26/kharntingk-as-tous-onomasoume-tromokrates/).

Η άρνηση κάποιων

Για δεκαετίες η απαίτηση πολλών ήταν ότι η Αυτού Μεγαλειότης η Βασίλισσα Ελισάβετ (αποβιώσασα στις 8 Σεπτεμβρίου 2022) δεν ζήτησε συγγνώμη για τους απαγχονισμούς των παλληκαριών της ΕΟΚΑ και ότι δεν κατέθεσε ένα στεφάνι στα Φυλακισμένα Μνήματα. Επομένως, κατά τη γνώμη μου, ήταν οξύμωρη το ελάχιστον η άρνηση κάποιων να κατέθετε στεφάνι ο Επικεφαλής των Βρετανικών Στρατευμάτων στην Κύπρο και Διαχειριστής των Βάσεων. Απλούστατα επειδή θα το έκανε εν’ ονόματι της Αυτού Μεγαλειότητας (ενόσω αυτή βρισκόταν μάλιστα εν ζωή), στην υπηρεσία της οποίας υπηρετούσε στην Κυπριακή Δημοκρατία και τις διπλανές Βάσεις.

Ήλθε η ώρα για πραγματική συμφιλίωση

Ολοκληρώνοντας, πιστεύω ήταν μεγάλο λάθος να υπερισχύσει η άρνηση κάποιων στην κατάθεση στεφάνου στα Φυλακισμένα Μνήματα από τον τότε Air Vice-Marshal Wigston. Θα ήταν μια συμβολική χειρονομία τεράστιας σημασίας. Ποίοι ευθύνονται; Όποια και να είναι η απάντηση, τίποτα δεν διαγράφει την ιστορικής σημασίας ενέργεια του Air Vice-Marshal Wigston να επισκεφθεί βετεράνους της ΕΟΚΑ, τα αισθήματα που εξέφρασε στην απαντητική επιστολή του προς εμένα και την αλλαγή φρασεολογίας του Sir Alan Duncan.

Παράλληλα, τίποτα δεν μπορεί να διαγράψει τα λάθη που έκαναν διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις και που συνεχίζουν να επηρεάζουν το παρόν. Θα συνεχίσω να γράφω για όλα αυτά, όπως κάνω εδώ και δεκαετίες, επικρίνοντας τη βρετανική πολιτική. Όμως, οφείλω να συγχαρώ τόσο τον Sir Mike Wigston για τα σημαντικά βήματα που πήρε όσο και τον Θάσο Σοφοκλέους και άλλους βετεράνους της ΕΟΚΑ για τα δικά τους προς την ίδια κατεύθυνση.

Το Κενοτάφιο στο Whitehall

Κάθε Νοέμβριο, την ετήσια ημέρα Θύμησης (Remembrance Sunday), ο Ύπ. Αρμοστής της Κυπριακής Δημοκρατίας (στο Λονδίνο) μαζί με άλλους Ύπ. Αρμοστές από την Κοινοπολιτεία καταθέτουν στεφάνι στο Κενοτάφιο στο Whitehall. Τιμούν όλους τους Βρετανούς, Κύπριους και στρατιωτικό προσωπικό της Κοινοπολιτείας που θυσιάστηκαν με βρετανική στολή κατά τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους και άλλες διαμάχες, περιλαμβανομένων και στρατιωτών κατά τον αγώνα της ΕΟΚΑ.

O Βασιλιάς Κάρολος ΙΙΙ

Με αυτά υπόψη και το γεγονός ότι σήμερα υπάρχει νέος Βρετανός Μονάρχης, ο Κάρολος ΙΙΙ, και με τον αριθμό των Βρετανών και Κύπριων βετεράνων της εποχής της ΕΟΚΑ να μικραίνει, πιστεύω ήλθε η ώρα για ένα νέο κεφάλαιο στις διμερείς σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου/Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Βασιλιάς Κάρολος μπορεί να ανοίξει αυτό το κεφάλαιο, αν κάνει το ιστορικό βήμα να επισκεφθεί τα Φυλακισμένα Μνήματα, ή να στείλει έναν υψηλόβαθμο αντιπρόσωπο να καταθέσει στεφάνι.

Αυτό θα είναι μια άνευ προηγουμένου πράξη συμφιλίωσης, που θα στείλει ισχυρό μήνυμα παγκοσμίως - ότι πρώην εχθροί μπορούν να μνημονεύουν από κοινού τους νεκρούς των. Με τα 70χρονα της έναρξης του Αγώνος της ΕΟΚΑ να πλησιάζουν την 1η Απριλίου 2025, οι προετοιμασίες για μια τέτοια εξέλιξη θα πρέπει να αρχίσουν από τώρα.

Υ.Γ.: Ίσως να αξίζει να αναφέρω ότι ο Sir Mike Wigston δεν προέρχεται από την παραδοσιακή βάση του βρετανικού κατεστημένου όπως το Λονδίνο και το Εδιμβούργο. Σύμφωνα με άρθρα, όπως το πιο κάτω, μεγάλωσε στο χωριό Bethesda και πήγε σε κυβερνητικό σχολείο στο Bangor, αμφότερα στη βόρεια Ουαλία. Ίσως αυτό να λέει κάτι για τον ανοικτό τρόπο σκέψης του. (https://www.northwaleschronicle.co.uk/news/17810318.new-chief-royal-air-force-north-wales-man-bethesda/)