Το ΔΝΤ τρομάζει από την απειλή της ύφεσης και η φτωχοποίηση χαλιναγωγεί τον πληθωρισμό

Ο πόλεμος στην Ουκρανία κτυπά ανελέητα και την Ευρώπη, αλλά και τη Ρωσία. Είναι δε ζοφερό το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας για το 2023, αφού βρίσκεται κάτω από τη σκιά της ύφεσης, η οποία άρχισε να εμφανίζει τα δόντια της. Ο κυκλώνας των οικονομικών επιπτώσεων δεν χαρίζεται ούτε στις ΗΠΑ, πόσω μάλλον στην Ουκρανία, η οποία, στην ουσία, δεν υπάρχει ως κράτος αφού έχει αρνητικό δείκτη ανάπτυξης, που πέφτει στο -35% επί του ΑΕΠ για το 2022. Βρίσκεται, δηλαδή, σε βαθιά ύφεση. Όσο, δε, για το επόμενο έτος, δεν υπάρχει πρόβλεψη. Τη μεγάλη βεβαίως ζημιά καλούνται να πληρώσουν τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία της αγγλικής Barclays Bank και άλλων, η αφρόκρεμα, δηλαδή οι ατμομηχανές της ΕΕ, όπως η Γερμανία (-2,3%), η Γαλλία (-1,3%), η Ιταλία (-2,1%) και η Ισπανία (-1,6%) βρίσκονται σε κατάσταση τεχνητής ύφεσης. Δηλαδή έχουν αρνητικό αναπτυξιακό πρόσημο για δύο συνεχή τρίμηνα. Στο ίδιο καθεστώς βρίσκεται και η Αγγλία. Προβλήματα ύφεσης αντιμετωπίζουν και η Ρωσία καθώς και οι ΗΠΑ.

Πώς εμφανίζεται εκ νέου ο εφιάλτης των κόκκινων δανείων

Πώς ο τουρισμός σώζει τους ρυθμούς ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας

Πώς τα οικονομικά παράγωγα ναρκοθετούν λύσεις στο πρόβλημα των τιμών του φυσικού αερίου

Εννέα κράτη της Ευρωζώνης σε ύφεση…

Οι Ευρωπαίοι ισχυρίζονται ότι η τιμή του καφέ αποκαλύπτει γενικότερα την αύξηση των τιμών και δη του πληθωρισμού, ο οποίος τον Οκτώβριο είχε φτάσει στο 10,7% στην Ευρωζώνη, ενώ πριν από ένα χρόνο ήταν γύρω στο 5,5%. Αποκαλύπτει, όμως, και τη μείωση των εισοδημάτων, την ίδια στιγμή κατά την οποία:

1) Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι 9 από τα 19 κράτη της Ευρωζώνης θα βρεθούν σε καθεστώς ύφεσης! Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η Γερμανία με -0,3% (για το 2022, 1,5%) και η Ιταλία με -0,2% ( για το 2002, 3,2%), καθώς και άλλες. Στην κόψη του ξυραφιού είναι η Γαλλία, που βρίσκεται ήδη σε τεχνητή ύφεση.

2) Η Βουλγάρα Πρόεδρος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), Κωνσταντίνα Γκεορκίεβα, τονίζει δημόσια ότι είναι ζοφερό το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας και ότι το 2023 θα είναι χειρότερο από το 2022, διότι πολλά μεγάλα κράτη θα αντιμετωπίσουν κατάματα το πρόβλημα της ύφεσης. Διευκρίνισε, δε, ότι το κόστος ζωής δεν θα βελτιωθεί, αλλά ότι η κατάσταση θα γίνει χειρότερη. Το φαινόμενο αυτό ενδεχομένως να βοηθήσει στη μείωση του πληθωρισμού. Γιατί; Διότι, εφόσον μειώνονται τα εισοδήματα, μειώνεται και η ζήτηση στην αγορά. Άρα η χαλιναγώγηση των τιμών και του πληθωρισμού είναι, εκτός των άλλων, αποτέλεσμα της μείωσης των πραγματικών εισοδημάτων και της φτωχοποίησης. Η αύξηση του επιτοκίου κατά 0,7% τροφοδοτεί την ύφεση και δημιουργεί προβλήματα τόσο στις επιχειρήσεις που δεν μπορούν να δανειστούν ή σκέφτονται διπλά και τριπλά να το πράξουν, καθώς και στους πολίτες που δυσκολεύονται να πληρώσουν τα δάνειά τους. Ως αποτέλεσμα του συνδυασμού της αύξησης στις τιμές των καυσίμων, του πληθωρισμού και του επιτοκίου που ενδέχεται να φτάσει ώς το 3%, η αποπληρωμή των δανείων είναι δύσκολη. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι εμφανές ότι μπορούν να αυξηθούν τα κόκκινα δάνεια, μια εξέλιξη που δεν είναι συμφέρουσα για τις τράπεζες, διότι αν ξεφύγει η κατάσταση θα εγερθεί θέμα αύξησης κεφαλαίου, αφού τα δάνεια γράφονται στα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών και λαμβάνονται υπόψη στον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, που είναι συνδεδεμένος στον καθορισμό της ασφάλειας των τραπεζών, καθώς και των καταθετών.

Το «καλάθι του νοικοκυριού» στην Ελλάδα και η Κύπρος…

Η αύξηση της τιμής του καφέ στις καφετερίες και αλλού κατά 16,9% από την έναρξη του πολέμου συνιστά δείκτη καθημερινής ακρίβειας. Είναι δείγμα του πληθωρισμού, που έχει ως μιαν από τις κύριες πηγές του την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, οι οποίες κατέγραψαν κατά τον μήνα Οκτώβριο ετήσια άνοδο της τάξης του 41,9% (40,7% τον Σεπτέμβριο). Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ, πέραν των τιμών της ενέργειας, ο πληθωρισμός καθορίζεται και από εκείνες άλλων προϊόντων, όπως είναι: 1) Τα τρόφιμα, το αλκοόλ και ο καπνός που αυξήθηκαν κατά 13,1% τον Οκτώβριο του 2022 (11,8% τον προηγούμενο μήνα). 2) Οι υπηρεσίες, που αυξήθηκαν κατά 4,4% συγκριτικά με την ίδια περίοδο πριν από ένα χρόνο (4,3% τον προηγούμενο μήνα). Υπάρχουν κράτη όπως η Ελλάδα, τα οποία, για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό και να βοηθήσουν τους καταναλωτές, δεν περιμένουν τον από μηχανής θεό των Βρυξελλών να δώσει λύσεις, αλλά εφαρμόζουν το ρητό «συν Αθηνά και χείρα κίνει». Ως εκ τούτου, θέτουν ένα είδος πλαφόν σε είδη πρώτης ανάγκης, όπως αυτό που εφάρμοσε η ελληνική Κυβέρνηση και ονόμασε «καλάθι του νοικοκυριού», με την ταυτόχρονη προσδοκία μείωσης του πληθωρισμού. Επί τη βάσει σχετικής νομοθεσίας: Α) Την εβδομάδα 9-15 Νοεμβρίου στο «καλάθι του νοικοκυριού» συμμετέχουν 942 προϊόντα σε 14 υπεραγορές. Β) Οι υπεραγορές υποχρεούνται να διασφαλίσουν ότι υπάρχει επάρκεια των προϊόντων που είναι ενταγμένα στο «καλάθι του νοικοκυριού» με ευκρινείς σημάνσεις. Ερώτημα: Γιατί το μέτρο αυτό ή κάποιο συναφές δεν είχε μελετηθεί προκειμένου να εφαρμοστεί και στην Κύπρο, όπου ο πληθωρισμός τον Οκτώβριο σκαρφάλωσε στο 9%; Πάντως, οι προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών είναι πιο αισιόδοξες απ’ ό,τι ήταν τον Απρίλιο, όταν αναφέρονταν σε ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 2,7% το 2022, ενώ τον Οκτώβριο η εκτίμηση αναθεωρήθηκε στο 5,7%. Για το 2023 αναμένεται να κυμανθεί περί το 3% και το 2024 στο 3,3%. Το 2023 ο δείκτης του πληθωρισμού ενδέχεται να πέσει στο 3% και στην Ευρωζώνη στο 5,5%. Επί του παρόντος, οι αρνητικοί πρωταθλητές στον πληθωρισμό είναι οι χώρες της Βαλτικής, με την Εσθονία να φτάνει το 24,1%, τη Λιθουανία στο 22% και τη Λετονία στο 22%.

Αυτός είναι ο πίνακας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), που εκτιμά τους ρυθμούς ανάπτυξης ή, επί το ορθότερον, ακόμη και αυτήν την ύφεση για το 2023 ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας. Η Τουρκία, εκτιμάται ότι θα εμφανίσει το 2023 μείωση στο ΑΕΠ της τής τάξης του 2% συγκριτικά με το 2022, με θετικό πρόσημο της τάξης του 3%, αλλά ο δείκτης αυτός θα πρέπει να μελετηθεί με τον πληθωρισμό που μαστίζει τη χώρα, φτάνοντας στο 85,5%, εκμηδενίζοντας την αξία της λίρας και το πραγματικό εισόδημα των πολιτών. Ανεπίσημα στοιχεία αναφέρονται σε πληθωρισμό της τάξης του 185,34%.

Οικονομική κατάσταση σε Ρωσία και ΗΠΑ

Σοβαρό πρόβλημα ύφεσης αντιμετωπίζει, σύμφωνα με το ΔΝΤ, και η Ρωσία, της οποίας η οικονομία εμφανίζει συρρίκνωση της τάξης του 4,5% για το τρέχον έτος και 3,4% για το επόμενο. Συρρίκνωση αντιμετωπίζει και η ΕΕ αφού, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο μέσος όρος ανάπτυξης είναι στο 0,9%. Στη Ρωσία, πάντως, ο δείκτης της ύφεσης εκτιμάται ότι θα κατεβεί το 2022 στο -3,4% και το 2023 στο -2,3%.

Η ΕΕ και οι ΗΠΑ προχώρησαν στη λήψη τιμωρητικών οικονομικών μέτρων σε βάρος της Ρωσίας, που στόχο έχουν να πλήξουν την οικονομία και την τεχνολογία για να της αυξήσουν το κόστος λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Σύμφωνα με την ΕΕ, στόχος δεν είναι να πληγούν οι απλοί πολίτες αλλά η ελίτ της χώρας και η πολεμική, μεταξύ άλλων, βιομηχανία. Επί τη βάσει των στοιχείων, που καταγράφονται από τη Ρωσική Στατιστική Υπηρεσία για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2022: Α) Η βιομηχανική παραγωγή τον Ιούνιο του 2022 ανήλθε σε 98,2% σε σύγκριση με τον Ιούνιο του περασμένου έτους. Β) Ο τζίρος στις μεταφορές μειώθηκε κατά 5,8%. Γ) Ο όγκος του λιανικού εμπορίου έπεσε κατά 10%. Δ) Ο πληθωρισμός άγγιξε το 15,9%. Ε) Τα πραγματικά εισοδήματα του πληθυσμού μειώθηκαν κατά 0,8% το πρώτο εξάμηνο του 2022 σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2021.

Δεν είναι τόσο καταστροφικά τα μέτρα…

Οι τεχνοκράτες εντός και εκτός της ΕΕ εκτιμούν ότι οι δείκτες αυτοί δεν είναι καταστροφικοί, και τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο αρνητικά όσο θα ήθελαν να είναι οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί. Γιατί; Διότι: 1) Τις πρώτες 100 ημέρες του πολέμου η Ρωσία κέρδισε 93 δισεκατομμύρια ευρώ από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων. Ενώ παρουσιάστηκε μείωση του όγκου των εξαγωγών λόγω του επιβληθέντος από τη Δύση εμπάργκο, είχαμε αύξηση των κερδών λόγω της εκτόξευσης των τιμών. Η ΕΕ εισήγαγε το 61% των ρωσικών εξαγωγών σε ορυκτά καύσιμα και η Μόσχα εισέπραξε 57 δισεκατομμύρια ευρώ (αυτά αναφέρουν τα επίσημα στοιχεία του Ρωσικού Κέντρου Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα). 2) Η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης ορυκτών έχει καταγράψει το εξής φαινόμενο: Η τιμή πώλησης του 50% των εξαγωγών της Ρωσίας ήταν κατά μέσο όρο 60% υψηλότερη το 2022 από το 2021.

Οι ΗΠΑ…

Προβλήματα όμως ύφεσης αντιμετωπίζουν και οι ΗΠΑ, όπου ο πληθωρισμός σκαρφάλωσε τον Οκτώβριο στο 8,5% και η εκτίμηση για το επόμενο έτος είναι ότι θα υποχωρήσει στο 3% έναντι 5,5% στην Ευρωζώνη. Βεβαίως, υπάρχουν και εισηγήσεις για τους τρόπους καταπολέμησης των τάσεων ύφεσης που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ όπως: 1) Ο περιορισμός δαπανών και για τις επιχειρήσεις και για τα νοικοκυριά. 2) Η αποφυγή χρέους με κυμαινόμενο επιτόκιο. 3) Η αποταμίευση σε «ομόλογα σειράς 1» που σημαίνει σταθερό επιτόκιο, το οποίο, όμως, θα είναι συναφές με τον πληθωρισμό για να μην μειώνεται η απόδοση.

Το φυσικό αέριο ως στρατηγικό αγαθό και οι αγορές

Ενόσω ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται και η ΕΕ θα εξαρτάται ενεργειακά από τη Ρωσία, ο Πούτιν θα έχει το πλεονέκτημα να παίζει με τις τιμές, αφού ελέγχει την κάνουλα, παρά τη μείωση των εξαγωγών. Έχει τη δυνατότητα να παίζει με την ψυχολογία της ελεύθερης αγοράς, την οποία δεν εκμεταλλεύεται μόνον ο ίδιος για να αυξάνει τα κέρδη και να μειώνει τις ζημιές του, αλλά και τα διαφορά μεγάλα “funds” και άλλοι που μπορούν να κερδοσκοπούν, μέσω π.χ. του χρηματιστηρίου και των οικονομικών παραγώγων. Μια ορθολογιστική προσέγγιση επίλυσης του προβλήματος είναι η κήρυξη του φυσικού αερίου ως στρατηγικού αγαθού και η έξοδός του από τα χρηματιστήρια, καθώς και η αποσύνδεσή του από την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας λόγω έκτακτης ανάγκης. Δηλαδή του πολέμου της Ουκρανίας, που έχει ως αποτέλεσμα να μη λειτουργούν ομαλά οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Υπό αυτές τις αγκυλωμένες συνθήκες, η αγορά στρέφεται σε βάρος και των πολιτών και των κρατών. Τα κέρδη φτάνουν στις τσέπες των καιροσκόπων τυχοδιωκτών της παγκόσμιας και των περιφερειακών αγορών. Και εδώ είναι που ξεκινά ένας κυκεώνας με τα οικονομικά παράγωγα, δηλαδή με εκείνα τα επενδυτικά χρηματοοικονομικά εργαλεία που στηρίζουν τη δική τους αξία και κέρδη επί άλλων βασικών προϊόντων όπως είναι το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο για παράδειγμα. Ένας από τους βασικούς στόχους των οικονομικών παραγώγων είναι αφενός η αντιστάθμιση του κινδύνου που προκαλείται από τη μεταβλητότητα των τιμών και, αφετέρου, η λεγόμενη εξισορροπητική κερδοσκοπία. Όταν δηλαδή τα κέρδη προέρχονται από τη διαφορά των τιμών σε διαφορετικές αγορές. Είναι οι αόρατοι δρώντες και τα αόρατα χέρια της αγοράς, που κρατούν δεμένες οικονομίες και κυβερνήσεις και δεν επιτρέπουν τη λήψη αποφάσεων, όπως αυτή της κήρυξης του φυσικού αερίου ως στρατηγικού αγαθού. Βεβαίως, εάν κάποιος θέλει να αρπάξει το νήμα για να βρει την άκρη, και δη τα κράτη και οι κυβερνήσεις, μπορεί. Όμως, υπάρχουν πάντα τα λεγόμενα διαπλεκόμενα συμφέροντα…