Ο εφιάλτης των κόκκινων δανείων που ξυπνά και οι τυφλοί εραστές της αποτυχίας…

Προ των πυλών βρίσκεται η επιστροφή του εφιάλτη των κόκκινων δανείων ως βασικού αποτελέσματος του πολέμου στην Ουκρανία και της απόφασης που λήφθηκε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) για την αύξηση του επιτοκίου ως μέτρου για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, που μαστίζει την Ευρωζώνη και το διεθνές σύστημα, δημιουργώντας αρνητικό ντόμινο στις αγορές, καθιστώντας έτσι τους πολίτες φτωχότερους.

Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία κτυπά την πόρτα των κυπριακών νοικοκυριών

Η λανθασμένη πολιτική στα κυπριακά κοιτάσματα φυσικού αερίου και το κόστος

Το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία, η ύφεση και η παγίδευση

Επιτόκιο του Euribor

Το επιτόκιο έχει αυξηθεί από τον περασμένο Ιούλιο ώς σήμερα κατά 2%, παρασύροντας μαζί του και το Euribor. Τον Δεκέμβριο ανακοινώθηκε ότι η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε αύξηση του επιτοκίου άλλη μισή μονάδα. Όπως τραπεζικοί και οικονομικοί κύκλοι αναφέρουν: «Τα δάνεια τα οποία είχαν δοθεί σε Euribor, δηλαδή σε κυμαινόμενο επιτόκιο, θα αυξηθούν αναλόγως, εάν ήταν τριών ή έξι μηνών κ.λπ» και προσθέτουν: «Λόγω του μηδενικού ή ακόμη και του αρνητικού επιτοκίου, το προηγούμενο διάστημα ήταν λογικό να προτιμάται το Euribor. Στο δάνειο υπάρχει ένα σταθερό επιτόκιο, που θέτει η Τράπεζα, και είναι ανάλογο του βαθμού επικινδυνότητας του δανείου συν το Euribor». Η τιμή του Euribor καθορίζεται επί τη βάσει μεταβλητών στο πλαίσιο διαπραγμάτευσης μεταξύ των τραπεζών. Άρα, κάποιος οφειλέτης, εκεί που ώς τον Ιούλιο πλήρωνε 2,5% επιτόκιο, τώρα θα πληρώνει το 2,5% συν την τιμή του Euribor. Εάν π.χ. το Euribor είναι 1,3%, όπως είναι η τιμή του για μια εβδομάδα, το επιτόκιο θα φτάσει 1,8% και ούτω καθεξής. Οι τιμές του Euribor καθορίζονται ως εξής: Α) 1,3% για μια βδομάδα. Β) Για ένα μήνα 1,362%. Γ) Για τρεις μήνες 1,762%. Δ) Για 6 μήνες 2,291%. Ε) Για 12 μήνες 2,811%. Το πρόβλημα δεν αφορά μόνον όσους έχουν δανειστεί με Euribor, αλλά γενικότερα. Σε αυτά τα δάνεια εκ των πραγμάτων αυξάνεται ο κίνδυνος.

Αρνητικές επιπτώσεις και ασφάλεια τραπεζών

Πώς προκαλούνται αρνητικές αλυσιδωτές επιπτώσεις; Πρώτο, η αύξηση του πληθωρισμού με μέσο όρο στην Ευρωζώνη στο 10,7% επί του ΑΕΠ και στην Κύπρο 8,6% καθιστά το πραγματικό εισόδημα των πολιτών λιγότερο. Δεύτερο, ο πληθωρισμός είναι συναφής με την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου κατά 41,9% τον Οκτώβριο συγκριτικά με το προηγούμενο έτος. Η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου συμπαρέσυρε την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και το κόστος παραγωγής που μετακινείται στους καταναλωτές μέσω της αύξησης των τιμών στα αγαθά. Συνεπώς, έχουμε πρόσθετο κόστος στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά. Με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται ή να μην μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις τους. Και με τον τρόπο αυτό δημιουργείται η τάση για την αύξηση των κόκκινων δανείων. Η ΕΚΤ ζητά από τις εμπορικές τράπεζες να μειώσουν το ποσοστό των κόκκινων δανείων στο 5% του χαρτοφυλακίου τους για λόγους ασφάλειας. Γιατί; Διότι τα δάνεια ανήκουν στα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών. Όταν γίνουν κόκκινα, η τράπεζα επωμίζεται ζημιές και εφόσον είναι συναφή με την κεφαλαιακή επάρκεια, εγείρεται ζήτημα ασφάλειας και των ιδίων και των πελατών. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξευρεθούν νέα κεφάλαια.

Σήμερα στην Κύπρο το σύνολο του ποσού των δανείων στις τράπεζες φτάνει στα 25,94 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (Χορηγήσεις) φτάνουν στο 10,9% και ο στόχος της ΕΚΤ είναι το 5%. Από τις συνολικές Μη Εξυπηρετούμενες Χορηγήσεις, το 1,4 δις ευρώ, που καλύπτει το 50%, αφορά δάνεια νοικοκυριών, ενώ το 39%, ποσό που αναλογεί στα 1,09 δις ευρώ, αφορά στις επιχειρήσεις. Από αυτά, 880 εκατ. ευρώ συνιστούν δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Πέραν της Κύπρου, η Ελλάδα, καθώς και η Πορτογαλία με την Ιταλία αποτελούν τα κράτη εκείνα που απειλούνται εκ νέου από τον εφιάλτη των κόκκινων δανείων.

Κριτήρια, ρυθμίσεις και ξεφόρτωμα…

Το συναφές ερώτημα έχει ως ακολούθως: Πώς ένα δάνειο γίνεται κόκκινο; («Μη εξυπηρετούμενες χορηγίες/δάνεια»). Με βάση τον Εκτελεστικό Κανονισμό 2015/227 όπως έχει θεσπιστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρούνται ως κόκκινα δάνεια οι ακόλουθες περιπτώσεις:

«(i) Σημαντικές χορηγήσεις που παρουσιάζουν καθυστέρηση πέραν των 90 ημερών, ή (ii) Χορηγήσεις χρεωστών οι οποίες δεν παρουσιάζουν καθυστερήσεις πέραν των 90 ημερών, αλλά υπάρχουν άλλες ενδείξεις ότι οι δανειολήπτες δεν θα είναι σε θέση να αποπληρώσουν πλήρως τις υποχρεώσεις τους (unlikely to pay) χωρίς την εκποίηση εξασφαλίσεων. Τέτοιες ενδείξεις περιλαμβάνουν τις περιπτώσεις χορηγήσεων όπου η τράπεζα έχει κινηθεί νομικά εναντίον δανειοληπτών, χορηγήσεις για τις οποίες η τράπεζα έχει προβεί σε ειδική πρόβλεψη ή διαγραφή, χορηγήσεις οι οποίες όντας μη εξυπηρετούμενες έχουν τύχει ρύθμισης δύο φορές σε περίοδο δύο χρόνων, χορηγήσεις οι οποίες έχουν τύχει ρύθμισης και κατά την διάρκεια της περιόδου επιτήρησης (ελάχιστο διάστημα δύο χρόνων) παρουσιάζουν καθυστερήσεις πέραν των 30 ημερών».

Εφόσον δηλαδή διαπιστωθεί ότι υπάρχει δυσκολία αποπληρωμής, η τράπεζα προχωρεί σε ρυθμίσεις (μεταβολή συμβολαίου για τρόπο πληρωμής), αναλόγως του δανείου και της περιπτώσεως. Είναι λογικό να γίνει ρύθμιση στη βάση: Α) Της επιμήκυνσης αποπληρωμής του δανείου με την ίδια μηνιαία δόση. Β) Μείωση του επιτοκίου που επιβάλλει η τράπεζα, ανεξαρτήτως της τιμής του Euribor. Γ) Αξίωση για πρόσθετες εξασφαλίσεις. Οι άλλες δυο επιλογές είναι τα νομικά και δικαστικά μέτρα, που περιλαμβάνουν εκποιήσεις ή οι πωλήσεις των προβληματικών δανείων (ξεφόρτωμα δηλαδή) στις σχετικές με το θέμα εταιρείες, για να απαλλαγούν οι τράπεζες του κόστους ή να το περιορίσουν, και μαζί να διώξουν τον μπελά.

Ο πόλεμος και η ύφεση

Η Κύπρος, λόγω του βεβαρημένου παρελθόντος της, είναι πιθανό να βρεθεί στον κυκλώνα των κόκκινων δανείων σε μια Ευρωζώνη που ζει τις αρρυθμίες της ύφεσης. Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία κα Ισπανία είναι υπό καθεστώς τεχνητής ύφεσης (δυο συνεχή τρίμηνα με αρνητικό πρόσημο στην ανάπτυξη), ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι 9 από τις οικονομίες της Ευρωζώνης θα είναι σε ύφεση το 2023. Το ίδιο συμβαίνει με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ. Ήδη Ρωσία και ΗΠΑ ενεργούν στο πλαίσιο της μυστικής κυρίως διπλωματίας για να εξευρεθεί φόρμουλα συνομιλιών για τον τερματισμό του πολέμου, ο οποίος προκαλεί κόστος σε όλους και, αν τερματιστεί, θα είναι ωφέλιμη εξέλιξη για τις αγορές και την παγκόσμια οικονομία. Όμως, οι διαδικασίες αυτές αντιμετωπίζουν, όπως διπλωματικές πηγές αναφέρουν, τα εξής προβλήματα:

Πρώτο, ο Πρόεδρος Πούτιν έχει επενδύσει την πολιτική και εθνική του αξιοπιστία σε νικηφόρο πόλεμο στην Ουκρανία. Εσωτερικά δεν βρίσκεται κάτω από την πίεση των πιο μετριοπαθών από τον ίδιο, αλλά των ακραίων, που ζητούν ακόμη και τη χρήση τακτικών πυρηνικών, αν αυτό χρειαστεί. Οι θέσεις αυτές προκαλούν αναστάτωση στις αγορές αντί ηρεμία, με αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και του ηλεκτρικού ρεύματος.

Δεύτερο, οι ΗΠΑ θα ήθελαν να δουν τον πόλεμο να τελειώνει ώστε να υπάρξει οικονομική ηρεμία και καταπολέμηση του πληθωρισμού, για να μπορούν οι Δημοκρατικοί να έχουν άσους στο μανίκι ενόψει των Προεδρικών Εκλογών του 2024. Εάν κάποιοι θα πρέπει να προσδοκούν στην ταχεία λήξη του πολέμου, αυτοί είναι οι Ευρωπαίοι, διότι πληρώνουν μεγάλο κόστος, αν όχι το μεγαλύτερο του πολέμου. Και, όμως, δεν έχουν προς την κατεύθυνση αυτή τον ρόλο που θα έπρεπε να είχαν. Ούτε σε επίπεδο ΕΕ ούτε ως κράτη μέλη, όπως π.χ. η Γαλλία, η οποία αρχικά είχε εμπλακεί σε μια μορφή διαπραγματευτικής διαμεσολάβησης με τη Ρωσία, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα.

Τρίτο, η Ουκρανία θέτει όρους για να συνομιλήσει. Μεταξύ αυτών και η πλήρης αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων, η αποκατάσταση της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας. Συν κάποια άλλα ζητήματα. Αυτοί οι όροι δεν μπορούν να γίνουν δεκτοί από τη Ρωσία, διότι θα ισοδυναμούν με ήττα. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο στο πεδίο της μάχης. Χωρίς όμως τη Δυτική στήριξη πώς θα έχουν οι Ουκρανοί πιθανότητες για νίκη; Εκτός και αν γίνει πιο διαλλακτικός ο Ζελένσκι. Πώς όμως θα σταθεί εσωτερικά, όταν θα μπει στη διαδικασία να παζαρεύει τα κατακτημένα εδάφη, όταν ώς τώρα έλεγε ότι είναι αδιαπραγμάτευτα; Γι’ αυτό, όπως ελέχθη από τους Ουκρανούς την περασμένη Πέμπτη, εφόσον τα στρατεύματά τους απελευθερώνουν εδάφη, δεν πρόκειται να συνομιλήσουν. Από την άλλη, εάν τον πιέσουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ για να υποχωρήσει και αρνηθεί, πώς θα επιβιώσει χωρίς στρατιωτική και οικονομική στήριξη;

Αυτοπαγιδεύτηκαν

Υπάρχει και μια άλλη διάσταση: Πώς ο Πούτιν θα δεχθεί διαπραγμάτευση για επιστροφή εδαφών; Εάν δεν προκλήθηκε εσωτερικό πρόβλημα από τα οικονομικά μέτρα, τα οποία η Δύση επέβαλε σε βάρος της Ρωσίας, πόσο παράλογο θα είναι να δημιουργηθούν συνθήκες αποσταθεροποίησης εάν αποχωρήσει από τα εδάφη που σήμερα έχει κατακτήσει; Ταυτοχρόνως, πώς η Δύση, η οποία δαιμονοποιούσε τον Πούτιν και τον κατηγορεί για εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας, θα καταλήξει σε συμφωνία μαζί του, εάν δεν αποχωρήσει από την Ουκρανία; Οι εμπλεκόμενοι δρώντες βρίσκονται σε τραγικά διλήμματα και αδιέξοδα. Τώρα μάλλον θα πρέπει να εξευρεθεί μια φόρμουλα απεγκλωβισμού, διότι το κόστος του πολέμου δεν συμφέρει κανέναν.

Η εναλλακτική επιλογή τη Ε.Ε.

Εκ των πραγμάτων, αφού μια από τις πηγές του προβλήματος για τη Δύση είναι η ενεργειακή εξάρτηση στη Ρωσία, η προσπάθεια ενεργειακής απεξάρτησης θεωρείται ως υψίστης προτεραιότητας. Γι’ αυτό ο κύριος όγκος επενδύσεων της ΕΕ, αλλά και γενικότερα, όπως προκύπτει από τις αποφάσεις των G-20, στρέφεται προς την πράσινη ανάπτυξη. Ώς το 2030 και ώς το 2050, η Ευρώπη χρειάζεται το φυσικό αέριο. Το δικό μας παραμένει στον πάτο. Για διάφορους λόγους. Ένας από αυτούς είναι η επιμονή των ηγεσιών του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, που θέλουν να πάρουν τον αγωγό προς Τουρκία, για να δοθεί, όπως θέλουν να πιστεύουν, λύση. Ποια, όμως, διευθέτηση; Αυτή των δύο συνιστώντων κρατών με πολιτική ισότητα, που άνοιξε την πύλη στην ισότιμη κυριαρχία των δύο κρατών; Δηλαδή και αέριο και χωριστό κράτος; Εάν η πολιτική των ηγεσιών μας δεν ήταν λανθασμένη, είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο, θα μπορούσαμε σήμερα να είχαμε καταστεί μια ενεργειακή εναλλακτική επιλογή της Ρωσίας για την ΕΕ. Συν του γεγονότος ότι, εν μέσω της οικονομικής κρίσης δεν θα φοβόμασταν τον εφιάλτη των κόκκινων δανείων. Το αντίθετο, θα ήμασταν ένας σταθερός ενεργειακός και οικονομικός δρων της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο, στον οποίο θα γίνονταν επενδύσεις. Μια τέτοια εξέλιξη θα ενίσχυε τη λογική της αποτροπής έναντι της τουρκικής απειλής και θα δημιουργούσε τέτοιες θετικές συνθήκες για βιώσιμη λύση. Το σχέδιο Β ήταν και είναι ακόμη μπροστά τους από τον EastMed ώς άλλες επιλογές, αλλά επιμένουν στο σχέδιο Α, ως τυφλοί εραστές της αποτυχίας.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων