Οικονομική πολιτική και θεωρία

Πλησιάζοντας στις προεδρικές εκλογές του 2023, όλοι οι υποψήφιοι ανακοινώνουν τα προγράμματά τους όσον αφορά την οικονομία και το οικονομικό μοντέλο που θα ήθελαν να προωθήσουν/να υιοθετήσουν. Γίνεται αντιληπτό ότι οποιεσδήποτε θεσμικές αλλαγές για μετασχηματισμό της οικονομίας επεκτείνονται πέραν της πενταετίας, και απαιτούν ένα χειροπιαστό και υλοποιήσιμο σχέδιο και όχι θεωρίες και εκθέσεις ιδεών.

Σίγουρα οι οποιεσδήποτε προτάσεις θα πρέπει να αξιολογηθούν μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε μια εξωγενή οικονομία. Η χώρα τις τελευταίες δύο δεκαετίες προωθείται ως κέντρο υπηρεσιών, ενώ σημαντικές είναι οι αναφορές στα προγράμματα των υποψηφίων για την ανάγκη επέκτασης της οικονομικής βάσης. Η ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, η ψηφιοποίηση και η πράσινη ανάπτυξη αποτελούν κοινούς παρονομαστές στις οικονομικές προτάσεις που διατυπώνονται δημόσια.

Είναι θεμιτό ο καθένας να έχει τις δικές του πολιτικές πεποιθήσεις ανάλογα με το πού πρόσκειται πολιτικά. Θεωρίες του παρελθόντος, που αποδείχτηκαν μη εφαρμόσιμες, και λάθη που οδήγησαν τη χώρα στην ύφεση πρέπει να αποφευχθούν.

Την ίδια στιγμή είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι δημοσιονομικές πολιτικές πρέπει να συνάδουν με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και το δημοσιονομικό σύμφωνο, ενώ το χρηματοπιστωτικό σύστημα εποπτεύεται κεντρικά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ενώ η κυπριακή οικονομία παρουσιάζεται, προς το παρόν, ανθεκτική, πυκνώνουν οι αναλύσεις ότι η παγκόσμια οικονομία μπαίνει σε μια περίοδο ύφεσης (χαρακτηριστική είναι η ανάλυση της Citi, που κάνει αναφορά για την όγδοη ύφεση της κερδοφορίας των εταιρειών διεθνώς στα τελευταία πενήντα χρόνια).

Πολλές φορές η θεωρία από την πράξη είναι διαφορετικές. Για παράδειγμα αποτελεί παράδοξο το ότι ζούμε σε ένα περιβάλλον υψηλών επιτοκίων και υψηλού πληθωρισμού. Επιπλέον οποιοσδήποτε οικονομικός σχεδιασμός πρέπει να παρουσιάζει δυναμική και να έχει τη δυνατότητα τροποποιήσεων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα τελευταία χρόνια, με την εξάπλωση του ιού και το ουκρανικό ζήτημα είναι ξεκάθαρο ότι οι οικονομίες και οι κυβερνήσεις καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα δύσκολο και συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Αυτό καταδεικνύει την αναγκαιότητα ισχυροποίησης της οικονομικής βάσης, μακριά από παλληκαρισμούς που έχουμε δει στο παρελθόν. Η οικονομία πρέπει να διευκολύνει τις παραγωγικές δυνάμεις να παραγάγουν και να ενισχύσουν το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας, μέσα από σωστές πρακτικές τόσο όσον αφορά τις διαδικασίες όσο και τον σεβασμό στους εργαζομένους.

Το σημαντικό είναι να μεγαλώσει η «πίτα» και ο ανταγωνισμός να μην αφορά μόνο την εγχώρια οικονομία. Η διεύρυνση του ΑΕΠ της χώρας μόνο θετικά αποτελέσματα θα έχει για τους πολίτες, οπότε πέρα από το «συστάρισμα» των εσωτερικών θεμάτων είναι σημαντικό να βρεθούν οι τρόποι προώθησης της οικονομίας στο εξωτερικό.

Με τον ρυθμό που κινείται η παγκόσμια οικονομία και την παγκοσμιοποίηση, οποιαδήποτε αδυναμία προσαρμογής γρήγορα στα νέα δεδομένα θα οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα. Διατήρηση της ανταγωνιστικότητας, διευκόλυνση και αμεσότητα στις διαδικασίες που αφορούν το δημόσιο και ενίσχυση του κράτους δικαίου είναι από τις σημαντικότερες παραμέτρους (δεν μπορεί μια εμπορική διαφορά να δικάζεται σε βάθος χρόνου κρατώντας δεσμευμένες τις δύο πλευρές).

Είναι αυτονόητο ότι ο κάθε ηγέτης θέλει το καλύτερο για τον λαό του. Βασική προϋπόθεση είναι η παρουσία μιας ισχυρής οικονομίας. Οποιεσδήποτε πολιτικές που θα προωθηθούν δεν πρέπει να πνίγουν την επιχειρηματικότητα αλλά αντίθετα να την ενισχύουν, μέσα από ένα πλαίσιο ελέγχου και λογοδοσίας, που δεν θα αποτελεί εμπόδιο για την ανάπτυξη.

Από εκεί και πέρα είναι σημαντικό να υπάρξει ένα κράτος δικαίου, με γρήγορες διαδικασίες και έλεγχο, ώστε να διασφαλίζεται η αξιοποίηση και του τελευταίου ευρώ γι’ αυτούς που έχουν ανάγκη. Ασυγκράτητη παροχολογία θα οδηγήσει σε δύσκολα μονοπάτια.

Στην οικονομική θεωρία αλλά και γενικότερα στη ζωή, οι δυνάμεις της αγοράς και της ανθρώπινης φύσης ενεργούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει ισορροπία. Μια ισορροπία που, όπως είναι αναμενόμενο, διαταράσσεται από μεμονωμένες ενέργειες ατόμων, ομάδων και οργανισμών αλλά και στις περιπτώσεις που υπάρχει παρέμβαση στις δυνάμεις της αγοράς.

Βασικό κριτήριο επιτυχίας ενός επιχειρηματικού ή δημοσιονομικού μοντέλου είναι η δυνατότητα της επιχείρησης ή του κρατικού μηχανισμού – διακυβέρνησης να αξιολογούν σωστά τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και να λαμβάνουν εκείνα τα μέτρα που θα διατηρούν την ανταγωνιστικότητα.

Οι αναλύσεις πρέπει να βασίζονται σε τεχνοκρατικά δεδομένα, αν και είναι αναμενόμενο ότι οι πολιτικές ιδεολογίες / σκοπιμότητες πάντοτε θα διαδραματίζουν τον ρόλο τους. Συνταγή αποτυχίας αποτελεί η αδυναμία να αντιληφθεί μια επιχείρηση ή ένα κράτος την αναγκαιότητα να υπάρξουν συγκεκριμένες αλλαγές ή, ακόμα χειρότερα, να μην υπάρχει η βούληση της διοίκησης της επιχείρησης ή της διακυβέρνησης να προχωρήσει στις απαραίτητες αλλαγές.

Μεγάλο ζητούμενο όσον αφορά το Ταμείο Αλληλεγγύης είναι η διασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής άντλησης πόρων για ενίσχυση των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου και η μεγέθυνση του πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα των μέτρων. Το τελευταίο θα γίνει μόνο αν υπάρχει πλήρης συνεννόηση με τους παράγοντες της αγοράς και της κοινωνίας, ώστε να προσαρμόσουν τα μοντέλα και τις πολιτικές τους στις δράσεις του προγράμματος.

Σημαντικό κομμάτι σε αυτήν την προσπάθεια είναι η αφομοίωση των οποιωνδήποτε αλλαγών από την κοινωνία και τους πολίτες, ώστε να στηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις. Πέραν της τοπικής κοινωνίας, η δημιουργία ενός ευέλικτου επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών αναμένεται να προσελκύσουν ξένους επιχειρηματίες, οι οποίοι είτε θέλουν να δραστηριοποιηθούν μέσω Κύπρου ή να δημιουργήσουν την έδρα τους στη χώρα.

Οποιεσδήποτε αλλαγές και κίνητρα που παρέχονται πρέπει να υιοθετούν και μηχανισμούς ελέγχου και λογοδοσίας, χωρίς όμως αυτό να αναιρεί το ίδιο το μέτρο και να προκαλεί ασύμμετρες καθυστερήσεις. Ο εκσυγχρονισμός των μηχανισμών ελέγχου μέσα από την τεχνολογική αναβάθμιση θα προσδώσει ταχύτητα και αποδοτικότητα στις διαδικασίες.

Πρέπει απαραίτητα να υπάρξει αξιολόγηση των ανθρώπινων και άλλων πόρων της χώρας, να αναλυθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και οι ευκαιρίες που δημιουργούνται. Απαιτούνται συγκεκριμένες ενέργειες και υλοποιήσιμοι σχεδιασμοί.

Ο κόσμος αναζητά την ελπίδα και εξελίσσεται, αντιλαμβάνεται και αναλύει. Απαιτεί λογοδοσία και διαφάνεια και μπορεί πλέον να αξιολογήσει τις προτάσεις που κατατίθενται στην προεκλογική περίοδο. Τα λάθη του παρελθόντος πρέπει να αποτελούν μαθήματα και να είναι ξεκάθαρο ότι, όσο προχωρούμε στον χρόνο, θα γίνεται πιο έντονο το γεγονός ότι η κυπριακή οικονομία καλείται να λειτουργήσει μέσα σε ένα ευρύτερο οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο.