Η παγκόσμια οικονομία δεν θα είναι ξανά η ίδια

Πολλές είναι οι αναλύσεις και οι εκτιμήσεις που γίνονται ότι η παγκόσμια τάξη πραγμάτων θα διαφοροποιηθεί σημαντικά μετά την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πολιτικά είναι ξεκάθαρο ότι πλέον η Ρωσία κινείται περισσότερο προς την Ανατολή, ενώ το ΝΑΤΟ ουσιαστικά «ανασταίνεται». Αυτό ουσιαστικά οδηγεί σε αναδιάταξη την παγκόσμια οικονομία. Ένα κοινό χαρακτηριστικό τόσο των πολιτικών όσο και των οικονομικών αναλύσεων είναι ότι η χαμένη από τις αλλαγές που συντελούνται είναι η Ευρώπη.

Μετά την επέμβαση στην Κριμαία και την επιβολή των κυρώσεων στη Ρωσία η χώρα προχώρησε σε δύο ουσιαστικές οικονομικές κινήσεις. Ενισχύθηκε η εσωτερική οικονομία αντικαθιστώντας αρκετά από τα προϊόντα που εισάγονταν με υποκατάστατα δικής της παραγωγής και ενίσχυσε τους οικονομικούς δεσμούς με ανατολικές χώρες όπως η Κίνα.

Μια οικονομία που αναπτύσσεται με πολύ γρηγορότερους ρυθμούς από τη ρωσική και διεκδικεί ηγετικό ρόλο στον παγκόσμιο χάρτη, αμφισβητώντας την ίδια την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου στις παγκόσμιες συναλλαγές.

Η Ρωσία αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους παίκτες στον τομέα της ενέργειας και στις εξαγωγές μετάλλων απαραίτητων για τη βαριά βιομηχανία και η τωρινή κατάσταση με τις κυρώσεις θα επηρεάσει σημαντικά τις χώρες που είναι άμεσα συνδεμένες οικονομικά με αυτήν. Αν κάποιος αναλύσει τις κυρώσεις που επιβάλλονται, υπάρχει μεγάλη προσοχή για τον τομέα της ενέργειας.

Ενεργειακή απεξάρτηση

Δηλώσεις από αξιωματούχους ότι θα πάψουν, κυρίως οι ευρωπαϊκές χώρες, να εξαρτώνται ενεργειακά από τη Ρωσία ακούγονται εύηχα, αλλά σταθμοί αποϋγροποίησης φυσικού αερίου και αγωγοί δεν κτίζονται από τη μια μέρα στην άλλη. Όσο επιβεβαιώνονται οι εκτιμήσεις για μια παρατεταμένη περίοδο συγκρούσεων το ενεργειακό κόστος θα παραμένει σε υψηλά επίπεδα, δημιουργώντας αλυσιδωτά προβλήματα σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Ούτε η αποδέσμευση στρατηγικών αποθεμάτων πετρελαίου από κάποιες χώρες αποτελεί λύση. Είναι προσωρινό μέτρο ενίσχυσης της προσφοράς και ενδεχομένως συγκράτησης των τιμών του πετρελαίου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί για μικρό χρονικό διάστημα. Υπάρχει και το ερώτημα αν οι χώρες του ΟΠΕΚ έχουν τη διάθεση να ξεφύγουν από τα συμφωνηθέντα (γνωρίζουν ότι αν το κάνουν δεν υπάρχει γυρισμός και οι μοναχικές πορείες μόνο ζημιά μπορούν να προκαλέσουν). Αυτό γίνεται εντονότερο αυτήν την περίοδο που η υφήλιος επενδύει συστηματικά σε ένα καλύτερο περιβάλλον και σε υποδομές που αφορούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ρωσικές επενδύσεις

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης υπήρξε μια μεγάλη τάση φυγής, σε κεφάλαια, ανθρώπινο δυναμικό και ταλέντα, απ’ όλες τις χώρες που αποτελούσαν την ένωση (π.χ. πολλά άτομα που εργάζονται σε διεθνείς εταιρείες παραγωγής λογισμικών προέρχονται από την Ουκρανία). Μέσα από αυτήν τη μαζική έξοδο ιδρύθηκαν εταιρείες στο εξωτερικό κυρίως σε χώρες όπου υπήρχε ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς, με του πόρους της χώρας να διασκορπίζονται σε διάφορες δικαιοδοσίες.

Υπενθυμίζονται τα κίνητρα για μηδενική φορολόγηση που δόθηκαν από τη ρωσική κυβέρνηση για επαναφορά των εταιρειών πίσω στη χώρα (deoffshorization) και την επαναδιαπραγμάτευση όλων των «ελκυστικών» συμφωνιών αποφυγής διπλής φορολογίας, ώστε τα μερίσματα εισπρακτέα να φορολογούνται με 15%, την ώρα που στη Ρωσία φορολογούνται με 13%.

Οι πιο πάνω πολιτικές σε συνδυασμό με τα μέτρα που εφαρμόστηκαν διεθνώς για την απαίτηση δημιουργίας πραγματικής βάσης στις χώρες που φορολογείται μια εταιρεία οδήγησαν σε μια πιο ορθολογιστική προσέγγιση.

Θα ήταν διαφωτιστικό αν γινόταν μια μελέτη που να καταδείκνυε σε ποιες χώρες έγιναν οι επενδύσεις ρωσικών κεφαλαίων στον τομέα των ακινήτων αλλά και σε άλλους τομείς. Τώρα με τους περιορισμούς ενδεχομένως οι ιδιοκτήτες να κάνουν σκέψεις για πώλησή τους.

Σίγουρα η χρήση βίας καταδικάζεται απ’ όπου κι αν προέρχεται, όπως και οποιεσδήποτε ενέργειες καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αν αναλύσουμε την πορεία των γεγονότων, η σημερινή κατάσταση είναι αποτέλεσμα πολιτικών προστριβών μόνο ή υπήρχαν θέματα κυριαρχίας επί οικονομικών θεμάτων.

Οι κυρώσεις που επιβάλλονται προκαλούν ασφυξία στη Ρωσία και στον λαό της αλλά την ίδια ώρα δημιουργούν σημαντικά προβλήματα και στις χώρες που τις επιβάλλουν, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο. Πέρα από τον πληθωρισμό, που αναμένεται να ενισχυθεί και θα επηρεάσει την κοινωνία οριζόντια στο σύνολό της, προκύπτουν και ζητήματα σε άλλους τομείς, όπως ο τουρισμός, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, το λιανεμπόριο (εφόσον ένα μεγάλο μέρος καταναλωτικού κοινού - τουριστών αποκλείεται), αλλά και η βαριά βιομηχανία.

Επιπλέον σημαντικές αναμένεται να είναι και οι αυξήσεις στα σιτηρά, εφόσον η Ουκρανία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς και εξαγωγείς. Η καταστροφή των υποδομών σε συνδυασμό με τη συνέχιση των εχθροπραξιών αναμένεται να προκαλέσει ελλείψεις στην αγορά.

Στη δυσχερέστερη θέση η Ευρώπη

H Ευρώπη βρίσκεται ενδεχομένως στη δυσχερέστερη θέση. Πέραν του γεγονότος ότι οι εχθροπραξίες γίνονται σε ευρωπαϊκό έδαφος, είναι η περιοχή που αναμένεται να επηρεαστεί πιο πολύ όσον αφορά την οικονομία λαμβάνοντας υπόψη την εγγύτητα προς τη Ρωσία.

Απ’ εκεί και πέρα αναδεικνύονται γι’ ακόμη μια φορά οι δομικές αδυναμίες της Ένωσης, η οποία έδρασε σε κοινό επίπεδο όσον αφορά τη στήριξη της οικονομία, αλλά αδυνατεί να δράσει ως ενιαίος μηχανισμός απορρόφησης κραδασμών (κάθε χώρα αφήνεται μόνη της να διαχειριστεί τις οποιεσδήποτε αρνητικές συνέπειες, με τις ανομοιομορφίες που υπάρχουν). Ίσως κάτι που χρήζει περισσότερης ανάλυσης είναι η εξέταση της χώρας προέλευσης των εταιρειών που εγκαταλείπουν τη Ρωσία, με τις γαλλικές να φαίνεται να τηρούν στάση αναμονής.

Αυτήν τη στιγμή είναι ξεκάθαρο ότι δε μπορούν να εκτιμηθούν με ακρίβεια οι αρνητικές συνέπειες από την επέμβαση στην Ουκρανία. Ούτε μπορεί κανένας να φανταστεί ότι η παγκόσμια οικονομία θα επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση. Μεγάλες διεθνείς εταιρείες με πολλά χρόνια δραστηριοποίησης στη Ρωσία σε μια νύχτα πήραν την απόφαση να φύγουν.

Όσο κι αν υπάρχουν καθησυχαστικές δηλώσεις, η κυπριακή οικονομία θα επηρεαστεί σημαντικά από την τροπή που λαμβάνουν τα γεγονότα, την ώρα που προσπαθούσε να βρει βηματισμό μετά τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων. Ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφαρμόζουμε τις ευρωπαϊκές οδηγίες με το ζητούμενο να παραμένει αν όντως αξιολογούμε τις συνέπειες σωστά και αν έχουμε πλάνο (κάποιες φορές μπορεί να εκφράζουμε επιφυλάξεις για κάποια γεγονότα και να ευχόμαστε να μη συμβούν μήπως βρεθούμε σε δύσκολη θέση). Παραφράζοντας τον αείμνηστο Ανδρέα Παπανδρέου στην ομιλία του στη Βουλή τον Δεκέμβριο του 1974, ο τόπος ανήκει στον λαό του και κάθε πολιτική πρέπει να στοχεύει στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία με απόλυτο σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και τις ευρωπαϊκές αξίες.