Ενέργεια

Ο κίνδυνος της Ε.Ε. από «ουκρανοποίηση» της Τουρκίας

Πώς ο πυρηνικός σταθμός στο Άκιουγιου απειλεί τον αγωγό Eastmed και ποιος ο ρόλος των ΗΠΑ

Η επίσκεψη της Υφυπουργού των ΗΠΑ στην Κύπρο Βικτώρια Νούλαντ είχε, μεταξύ άλλων, σκοπό να πείσει την Κυβέρνηση για την «ανάγκη» εμπλοκής της Τουρκίας στο ενεργειακό παιχνίδι της Μεσογείου. Για τη Λευκωσία αυτό σημαίνει αναστολή-καθυστέρηση των όποιων προσπαθειών εμπορικής αξιοποίησης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ΑΟΖ με γειτονικές χώρες. Για την Τουρκία σημαίνει διασύνδεση του φυσικού αερίου Ισραήλ/Κύπρου στο τουρκικό δίκτυο αγωγών και από εκεί αξιοποίηση για εσωτερική κατανάλωση και μεταφορά στην Ευρώπη. Η εξίσωση αυτή εμπεριέχει ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό πρόβλημα. Η Τουρκία θέλει να καταστεί ενεργειακός κόμβος, παίζοντας ουσιαστικά τον ρόλο που κατείχε τα προηγούμενα χρόνια η Ουκρανία, από το έδαφος της οποίας περνούσαν οι ρωσικοί αγωγοί.

«Ουκρανοποίηση» της Τουρκίας

Τυχόν «ουκρανοποίηση» ωστόσο της Τουρκίας σημαίνει ότι η Ευρώπη ρισκάρει να καταστεί ενεργειακός όμηρος μιας αναθεωρητικής - μη δημοκρατικής χώρας, που ανά πάσα στιγμή μπορεί να εκβιάζει την Ε.Ε. με διακοπή τροφοδότησης. Για τις ΗΠΑ βασικός στόχος είναι η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της ΝΑΤΟϊκής Τουρκίας από τη Ρωσία. Για να το πετύχουν αυτό δεν διστάζουν να υποσκάπτουν τον EastMed, για να ικανοποιήσουν την Τουρκία με ανταλλάγματα. Αξίζει να σημειωθεί πως στις 4 Απριλίου εγκαινιάστηκε ο Μηχανισμός Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Τουρκίας. Η Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτώρια Νούλαντ ήταν αυτή που επισκέφθηκε την Άγκυρα για τον σκοπό αυτό. Παράλληλα, η Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τουρκία ανακοίνωσε ότι η Υφυπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ Marisa Lago επισκέφθηκε την Τουρκία στις 5-6 Απριλίου για να προωθήσει τους στόχους οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας του Στρατηγικού Μηχανισμού. Φιλοξένησε το Eurasia Small Modular Reactor Forum στην Άγκυρα, για να συζητήσει τα οφέλη της καθαρής και πράσινης ενέργειας και τις λύσεις που προσφέρει ο ιδιωτικός τομέας των ΗΠΑ στην περιοχή.

Εξομάλυνση σχέσεων με γείτονες

Προκειμένου να πείσει για την αξιοπιστία της ως ενεργειακού κόμβου, η Άγκυρα φροντίζει να διαφημίζει τις σχέσεις της με χώρες πλούσιες σε φυσικό αέριο όπως το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν. Σε αυτό το πλαίσιο επιδιώκει εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, διατηρεί ζεστές τις σχέσεις με το Ιράκ, ενώ στο βάθος κλείνει το μάτι στην Κίνα.

Σε συνέντευξή του αυτήν την εβδομάδα στο Nikkei Asia, ο Αναπληρωτής Υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Alparslan Bayraktar είπε πως η χώρα του μετατρέπεται σε περιφερειακό κόμβο φυσικού αερίου, ενισχύοντας την έρευνα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και την επέκταση της ικανότητας για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Τουρκία λαμβάνει ήδη φυσικό αέριο και πετρέλαιο μέσω αγωγών από τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν και το Ιράκ και επίσης παραδίδει προμήθειες στην Ευρώπη. Ο Bayraktar είπε ότι ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου (SCG), μια διαδρομή που φέρνει προμήθειες από την Κασπία Θάλασσα στην Ευρώπη και λειτουργεί από το 2020, θα έχει μεγάλη πλεονάζουσα χωρητικότητα εάν προστεθούν περισσότερες ποσότητες στο σύστημα.

«Με έναν αγωγό μόλις 550 χιλιομέτρων προς τις νότιες ακτές της Τουρκίας, το υπεράκτιο αέριο του Ισραήλ μπορεί να ανταλλάσσεται με την Ευρώπη μόλις φτάσει στο τουρκικό έδαφος», πρόσθεσε. Οι Υπουργοί Ενέργειας και Εξωτερικών της Τουρκίας έχουν προγραμματιστεί να επισκεφθούν το Ισραήλ τον Μάιο.

Καθυστερεί το Άκιουγιου

Η πυρηνική ενέργεια -η οποία είναι μεταξύ των στόχων της Τουρκίας για το 2053 για την επίτευξη ουδετερότητας άνθρακα- είναι μια από τις εναλλακτικές λύσεις για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από μια μόνο πηγή, δήλωσε ο Bayraktar. Είπε ότι η Τουρκία διαπραγματεύεται με την Κίνα για την κατασκευή τεσσάρων πυρηνικών αντιδραστήρων μεγάλης κλίμακας στην περιοχή της Θράκης της βορειοδυτικής Τουρκίας. «Υπάρχει κάποια σημαντική πρόοδος προς μια διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Κίνας», πρόσθεσε.

Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν για την εισβολή στην Ουκρανία περιπλέκουν την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Ρωσία στην Τουρκία, σύμφωνα με δύο Τούρκους αξιωματούχους που επικαλέστηκε προ ημερών το Bloomberg.

Τα εμπόδια μπορεί να καθυστερήσουν ένα κρίσιμο έργο για την Τουρκία που ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε ότι τελικά θα καλύψει περίπου το 10% της ενεργειακής ζήτησης της χώρας.

Η Άγκυρα και η Μόσχα συζήτησαν πιθανά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλισης εξοπλισμού που πρέπει να παραγγελθεί από τρίτες χώρες από τον κατασκευαστή, τη ρωσική κρατικά ελεγχόμενη Rosatom Corp., δήλωσε ανώτατος Τούρκος αξιωματούχος που εμπλέκεται άμεσα στην κατασκευή του εργοστασίου. Ο Ερντογάν στις 2 Φεβρουαρίου είπε ότι δύο από τους τέσσερεις προγραμματισμένους αντιδραστήρες στο Άκιουγιου στις ακτές της Μεσογείου θα είναι ενεργοί το 2023. Αλλά ο Τούρκος αξιωματούχος, αποφεύγοντας προσεκτικά τις παρατηρήσεις του Προέδρου, είπε ότι μόνο ένας θα λειτουργούσε το επόμενο έτος, καθώς οι Αρχές είχαν ήδη περιορίσει τις προσδοκίες τους. Ένας δεύτερος Τούρκος αξιωματούχος, που συμμετείχε επίσης στην κατασκευή, είπε ότι η Ρωσία, αναμένοντας προβλήματα σχετικά με τη χρηματοδότηση, διατύπωσε την ιδέα η Τουρκία να αναλάβει τη χρηματοδότηση του έργου και αργότερα να διεκδικήσει αποζημίωση από τη Μόσχα ως μέρος μιας πιθανής συμφωνίας ανταλλαγής.

Σε δήλωση που εστάλη μέσω email στο Bloomberg, η Rosatom είπε ότι καταβάλλει όλες τις «προσπάθειες και τους πόρους» της για να ολοκληρώσει την κατασκευή της πρώτης μονάδας το 2023. «Οι υπόλοιπες μονάδες θα τεθούν σε λειτουργία σταδιακά σε διαστήματα ενός έτους».

Είπε ότι η εταιρεία έχει το δικαίωμα να πουλήσει έως και το 49% του Άκιουγιου σε έναν επενδυτή, ωστόσο διαθέτει όλους τους «απαραίτητους πόρους και εργαλεία για την επιτυχή παράδοση του έργου» ακόμα κι αν χρηματοδοτεί μόνη της την κατασκευή. «Η παραγωγή και η παράδοση εξοπλισμού για το εργοστάσιο ήταν εντός του χρονοδιαγράμματος», είπε η Rosatom.

Χρηματοδότηση και κυρώσεις

Το έργο έχει λάβει χρηματοδότηση από τον μεγαλύτερο δανειστή της Ρωσίας, την Sberbank PJSC, η οποία έχει λάβει κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Rosatom, ο μοναδικός ιδιοκτήτης του τουρκικού εργοστασίου και ο μεγαλύτερος προμηθευτής πυρηνικών καυσίμων και αντιδραστήρων στον κόσμο, δεν έχει υποστεί κυρώσεις.

Το μερίδιο της Ρωσίας στις εισαγωγές φυσικού αερίου της χώρας ήταν μόνο 33% το 2019 και το 2020, σημειώνοντας πτώση περισσότερο από 60% το 2005.

Αυτό συνέβη κυρίως επειδή η Άγκυρα έχει διαφοροποιήσει τις πηγές της, μέσω ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν - του Trans Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP), αυξάνοντας παράλληλα τις προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και επενδύοντας σε μονάδες αποθήκευσης φυσικού αερίου και επαναεριοποίησης και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Πέρυσι, ωστόσο, όταν οι τιμές του LNG αυξήθηκαν, οι εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Τουρκία ανέκαμψαν σε περίπου 40%.